TÜRKİYE’DE KENTSEL DÖNÜŞÜME DAYALI İNŞAAT ODAKLI EKONOMİ MODELİ VE TOPLUMSAL MALİYETİ: EN TEMEL İNSAN HAKLARI, SOSYAL HAKLAR, ÇEVRE HAKKI VE KENT HAKKI AÇISINDAN ELEŞTIREL BIR DEĞERLENDIRME

Bugün sayısız ‘kentsel dönüşüm’ projesiyle kentler adeta yıkılarak yeniden inşa edilmektedir. Rant uğruna yerleşik alanlar, evler, mahalleler yok edilmekte; orman arazileri, sit alanları, tarım ve su havzaları, arkeolojik rezerv alanları imara açılmaktadır. Diğer yandan insanlar kamulaştırma tehdidiyle evlerini ve yaşam alanlarını terk etmek zorunda bırakılmaktadır. Bu süreçte iddia edilen şey kalkınma ve ekonomik büyümenin sağlanmasıdır. Fakat bu süreç, belli bir sınıfın refahı lehine toplumun büyük çoğunluğunun yaşam kalitesi feda edilerek ülke kaynak ve olanaklarının adaletsiz şekilde dağıtılması şeklinde işlemektedir. Çevreye, doğaya, tarihe, kültüre, genel olarak bütün yaşam alanlarına verilen zararlarla birlikte düşünüldüğünde, bu modelin uzun vadede ‘sürdürülebilir bir kalkınma modeli olmadığı’ görülmektedir. Makalede izlenen yöntem ve başlıklar ise şöyledir. Öncelikle Türkiye’de kentsel dönüşüme dayalı inşaat odaklı ekonomi modelinin varlığı ‘olgusal’ ve ‘istatistiki’ olarak ortaya konmaya çalışılmaktadır. Sonra modelin işleyişine ve sermaye birikiminin gerçekleşme yollarına yer verilmektedir. ‘Neo-liberal kent politikaları’, ‘inşaat sektörü’ ve ‘küresel kent’ olgularının mevcut modelin ana temalarını oluşturması bakımından, bunların modeldeki rolü ve önemi ayrı bir başlık altında anlatılmaktadır. Daha sonra ise makalenin esas sorunu olan ‘toplumsal maliyet’ konusu ele alınmaktadır. Bu süreçte ortaya çıkan haksızlıklar, mağduriyetler, hak ihlalleri, doğaya, çevreye, tarihe, kültürel yaşam ve toplumsal hafıza mekanlarına verilen zararlar ve oluşan ‘toplumsal maliyet’ konusu irdelenmektedir. Son olarak bu modelin ‘insani ve ‘sürdürülebilir bir yaşam’ için uygun olmadığı vurgusu üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İnşaat odaklı ekonomi modeli, Kentsel dönüşüm, Kent hakkı, Küresel kent, Neo-liberal kent politikaları, Toplumsal maliyet

URBAN TRANSFORMATION-BASED AND CONSTRUCTION-FOCUSED ECONOMY MODEL IN TURKEY AND ITS SOCIAL COST: A CRITICAL EVALUATION CONSIDERING FUNDAMENTAL HUMAN RIGHTS, SOCIAL RIGHTS, ENVIRONMENTAL RIGHTS AND RIGHTS TO THE CITY

Today, cities are reconstructed by almost being destroyed under the name of numerous “urban transformation” projects. For economic rent, built-up areas, houses and neighborhoods are destroyed, and forested areas, protected areas, agricultural areas, watersheds and archeological sites are zoned for construction. On the other hand, people are forced to leave their homes by the government’s expropriations. The government claims this process facilitated development and economic growth. However, it is, in fact, all about increasing specific people’s life standards while decreasing or sacrificing the rests’ through using the country’s resources unfairly. When the harm against the environment, nature, history, culture, and against all living spaces is considered, it can be foreseen that this model will not be “sustainable” in the long term. First, the presence of urban transformation-based and the construction-focused economy model in Turkey has been researched through factual and statistical ways. Next, the processes of the model and the ways of getting capital stock have been examined. Since “neo liberal urban policies”, “construction industry” and “global city” terms form the main aspects of the existing model, the roles and the importance of these terms have been examined under a different title. Then, the main issue of the article, “social cost,” has been discussed; injuries, victimizations, violations of human rights, the harm against nature, environment, history, cultural life and collective memory, and “social cost” have been analyzed. Finally, the model has been criticized to see whether it is appropriate for a “humanistic and sustainable life”.

Keywords:

Construction-oriented economic model, Urban transformation, The right to the city, Global city, Neo-liberal urban policy, Social cost,

PDF

___

Akın ve Özdemir (2010),”Konut üretim Sürecinde Türkiye ve Avrupa Birliği Üzerine
Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme ve TOKİ Uygulmaları”, Kentsel Dönüşümde Politika, Mevzuat, Uygulama içinde, Der. Dilek Özdemir, Nobel, İstanbul:285-316, Albert ve Robin (1994), Geleceğe Bakmak, Çev. Osman Akınbay, Ayrıntı, İstanbul
Arıkanlı ve Özdemir (2005), “Karanfilköy Kentlere Vurulan ‘Neşter’er”, ”, İstanbul’da
Kentsel Ayrışma içinde, Der. Hatice Kurtuluş, Bağlam, İstanbul: 191-222
Ataay (2007) Neo-liberalizm ve Devletin yeniden Yapılandırılması, De Ki Yayınları, Ankara.
Bacque (2011), “Fransa’daki Eski kızıl Banliyölerdeki Bağlanmalar ve Çözülmeler
Üzerine”, Çev. İbrahim Soysüren, Toplum ve Bilim (26), Bağlam, İstanbul: 49-55
Ceylan (2014), International Journal of Engineering Researchand Development, 1, January 2014, Vol.6, No
Cingi (2012), Ağustos, Radikal Gazetesi, Ağustos 2012
Demirkol ve Bereket Baş (2013), Kentsel Dönüşümün, “6306 Sayılı Yasa Kapsamında
Hak ve Özgürlükler Açısından Ele Alınması”, TBB Dergisi, 108 Eraydın (1988), “Sermaye Birikim Sürecinde Kentler”, Defter, Haziran-Eylül, Sayı 5,133- 153
Fenster (1999),“Space for Gender: Culturalroles of the forbidden and the permitted’,
Environment and Planning D:Society and Space, Vol:17,.227-246
Fenster (1998), ’EtnicityCitizenship, Planning andGender: The Case of Ethiopian
Immigrant Women in İsrael’, Gender, PlaceandCulture, 5/2, 177-189
Ghai (1995), “Yapısal Uyum, Küresel Bütünleşme ve Sosyal Demokrasi”, Piyasa
Güçleri ve Küresel Kalkınma içinde, Ed.R. Prendergastand, F. Stewart, Çev. İdil Eser, Yapı Kredi, İstanbul: 39-72
Gough (2004) “Changing Scale as Changing Class Relation: Variety and Contradiction in
The Politics of Scale” , Political Geography, 23: 185-21
Göksu ve Bal (2010), “Türkiye’de Neo-Liberal Mekansal Gelişim Stratejisi Olarak
Kentsel Dönüşüm Projeleri”, Kentsel Dönüşümde Politika, Mevzuat, Uygulama içinde, Der. Dilek Özdemir, Nobel, İstanbul: .256-284
Harvey (2008), Umut Mekanları, Çev.ZeynepGambetti, Metis, İstanbul http://www. un.org/en/documents/udhr/index.shtml
Harvey, (2008), “The Right to the City”, New Left Review 53, September October.
İnce ( 2014) ‘İstanbul’da Dönüşümün Fotoğrafı’, Radikal Kitap eki, İstanbul
İNTES (Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası) Mart 2014 İnşaat Sektörü Raporu
İslam ve Enlil (2010), “5366 Sayılı Yasa Merkezli Dönüşüm ve Sulukule Örneği:
Belediyenin Hedefleri ve Yaşanan Gerçeklik”, KENTSEL DÖNÜŞÜMDE Politika, Mevzuat Uygulama İçinde, Derleyen: Dilek Özdemir, Nobel Yayınları No:1569, 1 Basım, İstanbul: 317-334
Kaboğlu ve İbrahim (1995-1996), “Yerleşme Özgürlüğü ve Konut Hakkı” TODAİE.
İnsan Hakları Yıllığı, Cilt:17-18, Ankara, Lefebvre (1972), “Le deroit ala ville. Espace et Politique”, Anthropos, Paris.
Lovering (1997), “Creating Discourses Rather Than Jobss: The Crisis in hecitiesand
Transition Fantasies of Intellectualsand Policy Makers”, Managing Cities The New Urban Contex içinde, Ed.P. Healey, P., S. Cameron, S. Grahamand A. Madani-Pour, West Sussex: John Willey and Sons Ltd:109-126. Öktem (2005),“Küresel kent Söyleminin Kentsel mekanı Dönüştürmedeki Rolü:
Büyükdere-Maslak aksı”, İstanbul’da Kentsel Ayrışma içinde, Der. Hatice Kurtuluş, Bağlam, İstanbul: 25-77
Ohmae (1996), “Ulus Devletin Sonu; Bölgesel Ekonomilerin Yükselişi”, Çev. Zülfü
Dicleli, Türk Henkel Dergisi, İstanbul Özdemir (2010), “Kentsel Dönüşüm Olgusunun Süreç İçinde Değişen Anlamları,”
KENTSEL DÖNÜŞÜMDE Politika, Mevzuat Uygulama İçinde, Derleyen: Dilek Özdemir, Nobel Yayınları No:1569, 1 Basım, İstanbul: 1-31
Özdemir (2010), “Kültür ve Turizm Eksenli Dönüşümde Süreç Yönetimi ve Katılım:
Temple Bar, Dublin”, KENTSEL DÖNÜŞÜMDE Politika, Mevzuat, Uygulama içinde, Der. Dilek Özdemir, Nobel, İstanbul: 174-191
Özden (2010), “Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Politikaları ve Uygulamalarına Eleştirel
Bir Bakış”, KENTSEL DÖNÜŞÜMDE Politika, Mevzuat Uygulama İçinde, Derleyen: Dilek Özdemir, Nobel Yayınları No:1569, 1 Basım, İstanbul: 194-224
Poyraz (2011), “İstanbul ve Paris’in Yoksul Kenarları ile Merkez Arasındaki Bağlar ve Kopma Noktaları”, Toplum ve Bilim 26, Bağlam, İstanbul: 15-30
Sassen (2009), La Globalisation, Unesociologie, Gallimard, Paris
Sassen (1991), The Global City: New York, London, Tokyo, PrincetionUniversityPress
Sassen (1994), Cities in a World Economy, ThousandsOaks, CA: FineForgePress, California.
Scott and Storper, (2003), “Regions, Globalization, Development”, Regional Studies 37, 579-593
Şen (2005), “Soylulaştırma: Kentsel Mekanda Yeni Bir Ayrışma Biçimi”, İstanbul’da
Kentsel Ayrışma içinde, (Der.) Hatice kurtuluş, Bağlam, İstanbul: 127-161
Tallon (2010), “İngiltere’de Kentsel Rönesans: Kentlerdeki Yansımaları ve Eleştirel
Değerlendirmeler”, KENTSEL DÖNÜŞÜMDE Politika, Mevzuat, Uygulama içinde, (Der.) Dilek Özdemir, Nobel, İstanbul: 79-98
Turan, Kasım, (2014) - https://www.toki.gov.tr