SEYAHATNAME’DEN YANSIDIĞI BİÇİMİYLE 17. YÜZYIL ARNAVUTLUK ŞEHİRLERINDE KİMLİK KÜLTÜR VE TOPLUMSAL YAPILAR

17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihinde köklü değişimler yaşanır. Evliya Çelebi bu yüzyılın önemli figürlerinden biri olarak bu yüzyılda yaşanan değişimlerin Osmanlı coğrafyasındaki yansımalarının tanıklığını yaparak renkli biçimde aktarır. Erken modern çağların önemli bir seyyahı olarak Arnavutluk’taki gündelik yaşamı, demografik karakteri ve kültürünü sergiler. Anlattığı Balkanlar canlı, ekonomik anlamda Anadolu, Suriye ve Mısır’ın zengin şehirleriyle yarışan şehirlere sahip, kültürel anlamda merkezin zevk ve tercihlerinin periferideki etkilerinin capcanlı gözlenebildiği bir dünyadır. Arnavutluk Balkanlar’da hem ticari potansiyeli hem de jeopolitik konumuyla Osmanlı dünyasının önemli merkezlerindendir.Anahtar Sözcükler: Arnavutluk, Osmanlı, Evliya Çelebi, Balkanlar, Şehirler

Anahtar Kelimeler:

-

A Reflection of Identity, Culture and Sociological Structure of the 17th Century Albanian Cıtıes As Viewed in “Seyahatname”

The Ottoman Empire underwent a series of radical changes throughout the 17th century. Evliya Celebi is one of the prominent figures of this century who also was a live witness to this transformation. His work therefore goes far beyond being an example of a travelogue, and needs acknowledgement as a colorful presentation of the empire’s sociological history in the 17th century geographic setting. As an important traveller of the early modern age, Evliya Celebi sought to display daily life in Albania, along with its demographic characteristics and culture. He depicts Balkan cities as lively settings that rival their counterparts in Anatolia, Syria, and Egypt in economic wealth. Culturally, they are a good example of the impact of the center’s tastes and preferences on the periphery. Meanwhile, Albania is an important center due to its commercial potential and geopolitical status in the Ottoman world. Keywords: Ottoman, Evliya Çelebi, Balkans, Cities

Keywords:

Ottoman, Evliya Çelebi, Balkans Cities,

PDF

___

Abou-El-Haj, Rifa’at Ali (2005), Formation of the Modern State: The Ottoman Empire Sixteenth to Eighteenth Centuries, Syracuse University Press, New York.
Açık, Tansu (2009), “Evliya Çelebi’de Yunan-Roma Dünyası”, Çağının Sıra dışı Yazarı Evliya Çelebi, Ed. Nuran Tezcan, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
Akdağ, Mustafa (1975), “Osmanlı Tarihinde Âyânlık Düzeni Devri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara, c. 8-10, sayı 14-23, s. 51-61.
Babinger, Franz (1931), “Das Bektaschi-Kloster Demir Baba.” Mitteilungen des Seminars für Orientalische Sprachen 34, s. 1-10 [Reprint: Rumelische Streifen (Berlin, 1938), 43-52]
Babinger, Franz (1930), “Ewlija Tschelebi’s Reisewege in Albanien.” Mitteilungen des Seminars für Orientalische Sprachen 33, s. 138-78, II Abt., fq. 138-178; [Reprint: Rumelische Streifen (Berlin, 1938), 1-40].
Babinger, Franz (1978), Mehmed the Conqueror and His Time, Çev. Ralph Manheim, Princeton University Press, New Jersey
Baysun, M. Cavid, “Evliya Çelebi”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, s. 405-406.
Bilge, Mustafa L. (1991), “Arnavutluk”, İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, C. 3, s. 385-386.
Braudel, Fernand (1993), Maddi Uygarlık Ekonomi ve Kapitalizm XV-XVIII. Yüzyıllar: Gündelik Hayatın Yapıları, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Gece Yayınları, C. 1, Ankara
Cansever, Turgut (2010), Osmanlı Şehri, Timaş Yayınları, İstanbul
Cezar, Mustafa (1985), Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul
Dankoff, Robert / Robert Elsie (1999), Evliya Celebi in Albania and Adjacent Regions: Kossovo, Montenegro, Ohrid (Evliya Celebi’s Book of Travels), Brill Academic Pub. Dankoff, Robert, (2009), “Ayıp Değil ”, Çağının Sıra dışı Yazarı Evliya Çelebi, Ed. Nuran Tezcan, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
Dankoff, Robert (2007), “Bir Edebiyat Anıtı: Evliya Çelebi Seyahatnamesi”, Türk Edebiyatı Tarihi, Ed. Talat Sait Halman-Mehmet Kalpaklı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara C. 2, s. 348-349.
Dankoff, Robert (2002), “Evliya Çelebi ve Seyahatnamesi Işığında Osmanlı Toplum Hayatı”, Türkler, Çev. Nasuh Uslu, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara C. 10, s. 268-291.
Dankoff, Robert (2010), Seyyah-ı Âlem Evliya Çelebi’nin Dünyaya Bakışı, Çev. Müfit Günay, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
Dritan, Egro (2003), Islam in The Albanian Lands During The First Two Centuries of the Ottoman Rule, Bilkent Üniversitesi, Ankara Basılmamıs Doktora Tezi.
Duka, Ferit (1994), “XV.-XVIII. Yüzyıllarda Arnavutluk Nüfusunun İslamlasma Sürecinin Gidisatı Üzerine Gözlemler”, XI. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1994, C. IV, s. 1692-1693.
Evliya Çelebi, Seyahatname, Haz. Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011, C. 6.
Evliya Çelebi, Seyahatname, Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010, C. 8.
Hacker, Joseph R. (1994), “Jewish Autonomy in the Ottoman Empire: Its Scope and Limits”, The Jews of the Ottoman Empire, Ed. Avigdor Levy, The Darwin Press, Princeton, New Jersey s. 153-202.
Haridy, Mohamed (2011), “Seyahatname’de Mısır”, Evliya Çelebi, Ed. Nuran Tezcan- Semih Tezcan, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
Hasluck, F. W. (1929), Christianity and Islam under the Sultans, Oxford University Press,1929, c. I-II.
Hasluck, F. W. (2012), Sultanlar Zamanında Hıristiyanlık ve İslam, Çev. Tümuçin Binder, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
İlgürel, Mücteba, (1995), “Evliya Çelebi”, İslam Ansiklopedisi, TDV. Yayınları, İstanbul 1995, C. 11, s. 530-531.
İnalcık, Halil (1953), “Arnavutluk’ta Osmanlı Hakimiyetinin Yerleşmesi ve İskender Bey İsyanının Menşei”, Fatih ve İstanbul, İstanbul, C. I-II, s. 152-175.
İnalcık, Halil,(1986), “Arnawutluk”, The Encylopaedia of Islam, E.J. Brill, Leiden, s. 656-657.
İnalcık, Halil (2011), “Bir Musahibin Anıları ve Seyahat Notları”, Evliya Çelebi, Ed. Nuran Tezcan-Semih Tezcan, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara s. 336-337.
İnalcık, Halil (1950), “İskender Bey”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, C. V, s. 1079-1082.
İnalcık, Halil (1980), “Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire 1600- 1700”, Archivum Ottomanicum, VI , s. 283-338.
İnalcık, Halil (1972), “The Ottoman Decline and its Effects upon the Reaya”, Aspects of the Balkans, Continuity and Change, Ed. H. Birnbaum/ S. Vryonis, Lahey, s. 338-354. İnalcık, Halil (2009), Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2009, C. I.
İnalcık, Halil (1954), Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
Jorga, Nicola (2011), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul C. 1.
Kara, Mustafa (2004), Osmanlılarda Tasavvuf ve Tarikatlar, Sır Yayıncılık, İstanbul
Kenanoğlu, Macit M. (2004), Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek, Klasik Yayınları, İstanbul
Koloğlu, Orhan (1993), Osmanlı Döneminde Balkanlar, Balkanlar, Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 67-76.
Kut, Günay (2010), “16. ve 17. Yüzyıl Türk Edebiyatına Toplu Bakış”, Acâibü’l- malûkât, Simurg Yayınları, İstanbul, s. 102-124.
Küçükkaya, M. Askeri (2002), Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde Tasavvufi Kültür, Basılmamış Doktora Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa
Neumann, Christoph K. (2008), “Yeniçağ Devleti ve Toplumu”, Küçük Türkiye Tarihi, Ed. Klaus Kreiser-Christoph H. Neumann, İletişim Yayınları, Çev. Yunus Emre Gürbüz, İstanbul
Ocak, Ahmet Yaşar (2011), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Din”, Yeniçağlar Anadolu’sunda İslam’ın Ayak Sesleri: Osmanlı Dönemi, KitapYayınevi, İstanbul
Ocak, Ahmet Yaşar (2002), Sarı Saltık Popüler İslâm’ın Balkanlardaki Destanî Öncüsü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
Özçelik, Mustafa (2012), “Evliya Çelebi’de Tasavvufi Unsurlar”, Doğumunun 400. Yılında Uluslararası Evliya Çelebi Sempozyumu Bildirileri, Ed. Yusuf Akçay, İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayını, İstanbul s. 295-305.
Sabev, Orlin (1957), “Bulgaristan Bektaşi Tekkelerinden Bir Örnek: Vranikon Hafız Baba Tekkesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 57, s. 179-180.
Sadat, Deena R (1972), “Rumeli Âyaâları: The Eighteenth Century”, Journal of Modern History, nr. 44, s. 346-362.
Tezcan, Nuran (2011), “1814’ten 2011’e Seyahatname Araştırmalarının Tarihçesi”, Evliya Çelebi, Ed. Nuran Tezcan-Semih Tezcan, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara s. 85-86.
Turan, Namık Sinan (2013), “Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Bulgaristan’da Tasavvuf Kültürüne Dair İzler”, Türk-Bulgar İlişkileri Üzerine Makaleler, Ed. Yeliz Okay, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul , s. 57-58.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1995), Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 6. bsm., C. 1.
Zinkeisen, Johann Wilhelm (2011), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul, C. 1.