İsmail Hakkî Bursevî’nin “Es’ile-i Şeyh Mısrî’ye Ecvibe-i İsmâil Hakkî” İsimli Eseri

İsmail Hakkî Bursevî’nin Es’ile-i Şeyh Mısrî’ye Ecvibe-i İsmâil Hakkî isimli eseri, Niyâzî-i Mısrî’nin sorduğu tasavvufî suallere İsmail Hakkî Bursevî’nin verdiği cevaplardan oluşmaktadır. Bu eserde İsmail Hakkî Bursevî, Niyâzî-i Mısrî'nin manzum olarak sorduğu sualleri mensur olarak cevaplamıştır. Niyâzî-i Mısrî tasavvufun, bilhassa da vahdet-i vücûdun girift konularını remizli bir şekilde ele almış ve bunların izahını istemiştir. Niyâzî-i Mısrî, es’ilesine “Müşkilüm var size ey Hak dostları eylen reşâd” mısraıyla başlamış ve kendisini bu müşkül durumdan kurtaracaklara hayır duada bulunmuştur. Daha sonra müşkül olarak ifade ettiği sorularına başlamıştır. Bu sorularda kesret ile vahdetin ve kesret içerisindeki vahdetin mahiyetinin ne olduğundan; halkın sınıfları ve bu sınıfların sahip olduğu vasıflardan; Hakk’ın iradesi karşısında nefis ve şeytanın vazife ve vaziyetlerinden; dünya, ukbâ ve haşır ve neşrin ne manaya geldiğinden; cennet, cehennem ve berzahın ne olduğundan; kahır ve lütfun illetlerinin bir olmasının ne demek olduğundan; rahatın mihnet ve mihnetin rahatlık olup temeldeki aynılığından; Hakk’ın kula ve kulun Hakk’a olan yakınlığından; kime kul kime Allah dendiğinden; “Men aref” ve “Mâ rameyte iz rameyte” remiz ve ibarelerinin aralarındaki tefavütten; Hakk’ı anladığı vakit zahidin sahip olduğunu iddia ettiği o zühdünün neden durgunluğa uğradığından bahsedilmiştir.             Çalışmamızda önce es’ile ve ecvibe kavramları üzerinde durulmuş ve bu kavramlar etrafında oluşmuş tür ve eser özelliklerinden bahsedilmiştir. Bu çerçevede dinî-tasavvufî edebi türler arasında Es’ile-i Şeyh Mısrî'ye Ecvibe-i İsmâil Hakkî eserinin yeri ortaya konmaya çalışılmış ve eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

İsmail Hakkî Bursevî’s article entitled “Es’ile-i Şeyh Mısrî’ye Ecvibe-i İsmâil Hakkî” consists of the answers of İsmail Hakkî Bursevî to the sufi questions of Niyâzî-i Mısrî. In this article, İsmail Hakkî Bursevî gives prosaic answers to Niyâzî-i Mısrî’s poetic questions. Niyâzî-i Mısrî allusively discusses the intricate topics of Sufism, especially the unity of existence, and wants explanations to these topics.            Niyazî-i Mısrî starts es’ile with this verse “Müşkilüm var size ey Hak dostları eylen reşâd” and prays for those who will save him from this difficult situation. Then he starts remarking the questions that he describes as difficulties. In these questions, the essence of the abundance (kesret) and the unity (vahdet), and the essence of the abundance in the unity; the social classes and the characteristics of these classes; the duties and the conditions of nafs and satan in the face of Allah’s will; the meanings of life, afterlife, and hashr (the exile) and neshr (the resurrection); what jannah (paradise), jahannam (hell), and barzakh (the intermediate realm); what the meaning of the reasons of suffering and blessing are the same; fundamentally sameness of comfort and discomfort; the closeness of the slave with Allah and the closeness of Allah with the slave; whom is called Allah and whom is called the slave; the meanings and the differences of “Men aref” and “Mâ rameyte iz ramey”; why ascetism become useless when ascetics see the Lord are mentioned.             First, es’ile (questions) and ecvibe (answers) concepts are dwelled on, then the characteristics of genre and study related to these concepts are mentioned in our study. In this context, the place of İsmail Hakkî Bursevî’s article among the religious-sufi literary genres is tried to be revealed and the article’s text with transcription is included.

___

  • Akkaya, Hüseyin. Terceme-i Ecvibe-i Alî Bin Ebî Tâlib. İstanbul: Sivas Belediyesi Yayınları, 2017.
  • Arıcı, Resul. Salâhî'nin Tasavvufî Şiir Şerhleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2006.
  • Başaran, Selman. “el-Ecvibetü’l-Fâzıla”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 10: 386. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
  • Bursavi, İsmail Hakkı. Makalat-ı İsmail Hakkı. Mısır: Bulak Matbaası, 1257.
  • Çakır, Adalet. “Aziz Mahmud Hüdâyî’nin Ecvibe-i Mutasavvıfâne’si ve Celvetiyye Tarîkatının Bazı Esasları”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 35/1 (2015): 59-96.
  • Çelebioğlu, Âmil. 'Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler". Eski Türk Edebiyatı Araştırma-ları (İstanbul 1998): 349-365.
  • Demirci, Mehmet. “İsmail Hakkı Bursevî'nin Ecvibe-i Hakkiyye'si”. Tasavvuf: İlmî ve Aka-demik Araştırma Dergisi, 4/10 (2003): 9-44.
  • Eser, Zülfiye. İsmail Hakkı Bursevi'nin Es'iletü's-Sahafiyye ve Ecvibetü'l-Hakkıyye İsimli Eseri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2003.
  • Hanay, Necattin. “Aksarâyî'nin Kitabü'l-Es'ile ve'l-Ecvibe'si ve Yorum Metodu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/2 (2017): 171-198.
  • Namlı, Ali. “İsmâil Hakkı Bursevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23: 108-110. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
  • Sözüdoğru, Hatice Arslan. “Sarı Gürz Nureddin Hamza B. Yusuf Efendi (ö. 928/1521) ve Ecvibe ‘alâ Es’ileti’s-Seyyidî Risâlesinin Tahkiki”. Tarih Okulu Dergisi(TOD) 35 (Ağustos 2018): 153-173.
  • Süer, Fatih Ramazan. “Sa‘dî Efendi’nin Es’ile-i Sûfî Ecvibe-i Sa‘dî Adlı Namaz Risâlesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 18 (2017): 467-502.
  • Tökel, Dursun Ali. “İki Farklı Namaz Algısı: Fuzûlî’nin Gazeline Niyazi Mısrî’nin Cevabıdır”. Dergah Dergisi 11 (Nisan 2014): 15-16.