Endülüs Emevî Devleti ile Bizans İmparatorluğu Arasındaki Diplomatik Münasebetler ve Bunun Endülüs’te İlmî Hayat ve Sanat Üzerindeki Etkileri

Abdurrahman b. Muâviye’nin 139/756 yılında Endülüs idaresini kontrolü altına almasıy-la, doğuda Abbâsîler tarafından yıkılan Emevî Devleti Endülüs’te yeniden hayat bulmuş-tur. Endülüs Emevî Devleti kuruluşundan yıkıldığı 422/1031 yılına kadar geçen yaklaşık üç yüzyıllık dönem boyunca İber Yarımadası’ndaki komşu Kastilya, Leon ve Aragon gibi Hıristiyan krallıkların yanı sıra çeşitli devletlerle ikili ilişkiler geliştirmiştir. Bu ilişkilerin daha uzak bir bölgeyle ilk kez III/IX. yüzyılın ortalarına doğru Bizans İmparatorluğu tara-fından II. Abdurrahman’a gönderilen bir heyetle başladığı bilinmektedir. Bizans elçisinin Kurtuba’ya gelişinden kısa bir süre sonra aynı hükümdar döneminde Normanlar ve Kut-sal Roma-Germen İmparatorluğu’na elçi gönderilmiş, böylece Endülüs Emevî Devleti’nin dönemin önemli devletleriyle diplomatik münasebetler kurması sağlanmıştır. 317/929 yılında Endülüs’te halifeliği ilan eden Abdurrahman en-Nâsır döneminde Bizans İmpara-torluğu ve Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’yla devam eden diplomatik münasebetle-re Hazarlarla tesis edilen ilişkiler de eklenerek devletin ilişkileri daha geniş bir coğraf-yaya ulaşmıştır. Söz konusu diplomatik münasebetlerin siyasî sonuçlarının yanı sıra ekonomi, ilim ve sanat gibi alanlar üzerinde etkileri ve katkıları da görülmüştür. Bu ça-lışma, Endülüs Emevî Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasındaki diplomatik münasebet-leri ve bu münasebetler yoluyla Endülüs’te ilmî hayatta ve sanat alanında görülen Bizans etkilerini incelemeyi hedeflemektedir.

The Diplomatic Relations between the Spanish Umayyads and the Byzantine Empire and Its Effects on Scientific Life and Art in al-Andalus)

Abd al-Rahman b. Muāwiya took under his control al-Andalus in 139/756 and rebuild Umayyad administration, which was destroyed by Abbasids in the East. Spanish Umay-yads has developed the diplomatic relations with its neighbours like Castile, Leon, and Aragon kingdoms in the Iberian Peninsula from its establishment until 422/1031 when collapsed. It is known that these relations had firstly started towards the middle of the 3-9th century when the Byzantine Empire, from outside the peninsula, sent an ambassador to Abd al-Rahman II. Shortly after the ambassador arrived in Cordoba, Abd al-Rahman II sent a group of ambassadors to the Normans and the Holy Roman-German Empire. Therefore, the Spanish Umayyads had established the diplomatic relations with the im-portant states of the period. At the reign of Caliph Abd al-Rahman al-Nāsir, who declared the caliphate in al-Andalus in 317/929, the relations of the state reached a wider geog-raphy thanks to the new tie with the Caspians like the continuing connections to the other empires. The diplomatic relations had some effects and contributions on the fields such as economy, science and art in addition to its political results. In this context, the article tries to explain the diplomatic relations between the Spanish Umayyads and the Byzan-tine Empire and its effects on scientific life and art in al-Andalus.

___

  • Acién Almansa, Manuel Pedro. “Madīnat al-Zahrā’ en el urbanismo musulmán”. Cua-dernos de Madīnat al-Zahrā’ 1 (1987): 11-26.
  • Bilgin, Feridun. “İkinci Endülüs: Girit İslâm Devleti’nin Kuruluşu ve Yıkılış Süreci (827-961)”. History Studies 6/6 (Aralık 2014): 1-16.
  • Chicago University. Caliph’s Favorite: New Light from Manuscript Sources on Hasdai ibn Shaprut of Cordoba”. Erişim: 10 Nisan 2020. https://oi.uchicago.edu/sites/oi.uchicago.edu/files/uploads/shared/docs/the_caliph's_favorite.pdf.
  • Çubukçu, Asri. “Muiz-Lidînillâh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 31: 96-98. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Demirci, Mustafa. “Bütün Yollar Bağdat’a Çıkar: ‘Antik Çağ Bilim, İnanç ve Düşüncele-rinin Bağdat’a İntikali’”. İSTEM 30 (Aralık 2017): 225-256.
  • Drocourt, Nicholas. “Christian-Muslim diplomatic relations. An overview of the main sources and themes of encounter (600-1000)”. Christian-Muslim Relations. A Bibli-ographical History. ed. David Thomas – Alex Mallett, 29-72. Leiden: Brill, 2010.
  • Erkoçoğlu, Fatih, - Arslan, Fazlı. “Endülüs’ün ‘Sanat Güneşi’ Ziryâb”. İSTEM 7 (Aralık 2009): 261-281.
  • Flood, Timothy M. Rulers and Realms in Medieval Iberia. North Carolina: McFarland&Company Inc., 2019.
  • Garijo, Ildefonso. “El Trtado de Ibn Ŷulŷul sobre los medicamentos que no mencionó Dioscódires”, Ciencias de la Naturaleza en al-Andalus. ed. E. García Sánchez, 57-70. Granada: Consejo Superior Investigaciones Científicas, 1990.
  • Grabar, Oleg. “Islamic Spain, The First Four Centuries: An Introduction”, Al-Andalus: The Art of Islamic Spain. ed. Jerrilynn D. Dodds, 3-9. New York: The Metropolitan Museum of Art, 1992.
  • el-Haccî, Abdurrahman Ali. “el-Alâkatü’d-diblûmâsiyye beyne’l-Endelüs ve Bîzanta hattâ nihâyeti’l-karni’r-râbi‘ el-hicrî”, Mecelletü’l-Ma‘hedi’l-Mısrî li’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye bi-Madrîd 22 (1983-1984): 53-91.
  • el-Haccî, Abdurrahman Ali. Andalusian Diplomatic Relations with the Franks during the Umayyad Period”, Islamic Studies, 30/2 (1991): 241-262.
  • Holod, Renata. “Luxury Arts of the Caliphal Period”, Al-Andalus: The Art of Islamic Spain. ed. Jerrilynn D. Dodds, 41-47. New York: The Metropolitan Museum of Art, 1992.
  • Hourani, George F. “Endülüs’te Aklî Bilimlerin İlk Gelişimi”. Trc. Mehmet Özdemir, Di-ni Araştırmalar, 2/6 (Ocak-Nisan 2000): 199-211. İbn Cülcül, Ebû Davud Süleyman b. Hassân. Tabakâtü’l-etıbbâ ve’l-hükemâ. Thk. Fuâd Seyyid. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
  • İbn Ebû Usaybia, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Kâsım. Uyûnü’l-enbâ fî tabakâti’l-etıbbâ. Thk. Nizâr Rızâ. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât, 1965.
  • İbn Haldûn, Kitâbü’l-İber. Thk. Halil Şehâde-Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
  • İbn Hayyân, Ebû Mervân Hayyân b. Halef. el-Muktebes min enbâi ehli’l-Endelüs. Thk. Mahmud Ali Mekkî. Riyad: Merkezü’l-Melik Faysal li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 2003.
  • İbn Hayyân, Ebû Mervân Hayyân b. Halef. el-Muktebes fî ahbâri beledi’l-Endelüs. Thk. Abdurrahman Ali el-Haccî, Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 1965.
  • İbn İzârî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Beyânü’l-muğrib fî ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib. Thk. G. S. Colin – E. Levi Provençal. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 1980. İnân, Muhammed Abdullah. Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1988.
  • Lévi-Provençal, Évariste. España Musulmana (711-1031), Historia de España. ed. R. Menéndez Pidal. Madrid: Espasa-Calpe, 1982.
  • Karakuş, Nadir. “Abbasî Halîfesi ve Frenk Hükümdarı Büyük Karl İlişkisi”. Hitit Üni-versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 32 (2017): 463-486.
  • Küçüksipahioğlu, Birsel. III. Abdurrahman Dönemi Endülüs Tarihi (300-350/912-961). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1996.
  • Küçüksipahioğlu, Birsel. “Medînetüzzehrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedi-si, 28: 320-322. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Makkarî, Ahmed b. Muhammed. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endelüsi’r-ratîb. Thk. İhsan Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
  • Makkarî, Ahmed b. Muhammed. Ezhâru’r-riyâd. Nşr. Mustafa es-Sekkâ-İbrahim el-Ebyârî-Abdülhafîz Şelebî. Rabat: Matbaatu Fezâle, 1978.
  • Matesanz Gascón, Roberto. “Desde Bizancio Hasta Córdoba: Orosio, Apiano y La Crónica del Moro Rasis”. Edad Media. Revista de Historia 6 (2003-2004): 209-224.
  • Molina, Luis. “Orosio y los Geógrafos Hispanomusulmanes”. al-Qantara 5 (1984): 63-92.
  • Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları: Siyasî Tarih. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
  • Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları: Kültür ve Medeniyet. Ankara: TDV Yayınla-rı, 2012.
  • Penelas, Mayte. “¿Hubo dos traducciones árabes independientes de las Historias contra los paganos de Orosio?”. Collectanea Christiana Orientalia 6 (2009): 223-251.
  • Piltz, Elisabeth. “Middle Byzantine Court Costume”, Byzantine Court Culture from 829 to 1204. ed. Henry Megure, 39-51. Washington: Harvard University Press, 2004.
  • Pons-Sanz, Sara M. “Whom did al-Ghazal Meet? An Exchange of Embassies Between the Arabs from al-Andalus and the Vikings”, Saga Book 28 (2004): 5-28.
  • Roldan Castro, Fátima - Diaz Macias, Pedro - Diaz Rolando, Emilio. “Bizancio y al-Andalus, Embajadas y Relaciones”. Erytheia 9/II (1988): 263-283.
  • Sâid el-Endelüsî. Tabakâtü’l-ümem. Thk. ve trc. Ramazan Şeşen, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
  • Samsó, Julio. Las Ciencias de los Antiguos en al-Andalus. Almería: Fundación Ibn Tu-fayl, 2011.
  • Signes Codoñer, Juan. “Bizancio y al-Ándalus en los siglos IX-X”. Bizancio y la Penín-sula Ibérica: De la Antigüedad Tardía a la Edad Moderna, ed. Inmaculada Pérez Martín-Pedro Bádenas de la Peña, 177-245. Madrid: Consejo Superior Investigacio-nes Científicas, 2004.
  • Şakiroğlu, Mahmut H. “Sicilya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 37: 138-139. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Tartut, Esra. Geçmişten Günümüze Mûsikîşinas Ali b. Nafi’ (Ziryâb)’nin Endülüs Kültür Hayatına ve Avrupa’ya Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversi-tesi, 2015.
  • Valdés Fernández, Fernando. “De Embajadas y Regalos Entre Califas y Emperado-res”. al-Awraq 7 (2013): 25-41.