BİR EMEVÎ VALİSİ: HÂLİD B. ABDULLAH EL-KASRÎ

Emevî devleti yaklaşık bir asır süren iktidarını güçlü halifelerine olduğu kadar muktedir valilerine de borçludur. Bunlardan biri de Hâlid b. Abdullah elKasrî’dir. O, Mekke valiliği ile başlayan siyasî hayatını devletin en problemli bölgesi olan Irak valiliği ile sürdürmüştür. Haccâc’tan sonra bölgeyi en uzun süre yöneten, devlete sadakati ve otoriter yönetimi sebebiyle “Haccâc-ı Sânî” diye de adlandırılan Hâlid, idaresi boyunca başarılı bir yönetim sergilemiş ve bölgeyi her yönden kalkındırmıştır. Ancak çeşitli sebeplerle azledilmiş, sonraki vali tarafından baskı ve işkence altında öldürülmüştür. Bu makale, Hâlid b. Abdullah el-Kasrî’nin öncesi ve sonrasıyla siyasî hayatını, icraatlarını, azlediliş sebeplerini ve hakkında ileri sürülen birtakım ithamları ele almakta ve değerlendirmektedir

Anahtar Kelimeler:

Halid b. Abdullah el-Kasri, Emeviler

An Umayyad Governor Khalid b. ‘Abd Allah Al-Qasri

The Umayyad Caliphate maintained its domination for approximately a century by virtue of its capable governors as well as the powerful caliphs. One of them was Khalid b. ‘Abd Allah al-Qasri. He began his political life as governor of Makka, and then became governor of Iraq which was the most problematic region at that time. Khalid who was in charge of the region for the longest time after Hajjaj, and who was called “The Second Hajjaj” due to his loyalty to the caliph and his authoritative administration, governed the region successfully and made it prosperous in all aspects. But he was removed from his post, and later was killed under torture. This article deals with and evaluates Khalid b. ‘Abd Allah alQasri’s political life, operations, the reasons of his removal, and the accusations about him

Keywords:

Khalid b. ‘Abd Allah Al-Qasri, Umayyad,

PDF

___

» Abd b. Humeyd, Müsned, thk. Subhi el-Bedrî es-Sâmerrâî-Mahmud es-Saîdî), Kahire 1988.
» Özaydın, Abdülkerim, “Hâlid b. Abdullah”, DİA, XV, 282.
» Ahmed b. Hanbel, Müsned, I-VI, Beyrut tsz.
» Apak, Adem, Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyasî Tarihindeki Etkileri, İstanbul 2004.
» Atçeken, İsmail Hakkı, Devlet Geleneği Açısından Hişam b. Abdülmelik, Ankara 2001.
» Aycan, İrfan – Sarıçam, İbrahim, Emeviler, Ankara, 1993.
» Bekrî, Mu’cemu Me’sta’cem, I-VI, Beyrut 1998.
» Belâzürî, Ensâbü’l-Eşrâf, (thk. Süheyl Zekkar-Riyaz Zirikli), I-XIII, Beyrut 1996.
» Belâzürî, Fütûhu’l-Büldân, (thk. Abdullah Enis Tübbâ-Ömer Enis Tübbâ), Beyrut1987.
» Dineverî, Ahbâru’t-Tıvâl, Kahire 1925-1930.
» Ebu’l-Ferec el-İsfahânî, Kitabu’l-Agânî, (thk. İbrahim el-Ebyarî), I-XXXI, Kahire 1969. → →
hanedanının çöküşünü çabuklaştıran en kuvvetli sebeplerden biri olarak gösterir. (İslâm Tarihi, I, 429)
» Enginar, Mahmut, Hâlid b. Abdullah el-Kasrî Hayatı ve Şahsiyeti, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), S.Ü.S.B.E, Konya 2006.
» Ezrakî, Ahbâru Mekke, (thk. Rüşdü Sâlih Melhas), I-II, Beyrut 1969.
» Fâsî, el-Ikdü’s-Semîn fi Tarihi’l-Beledi’l-Emin, (thk. Muhammed b. Ahmed Ata), I-VII, Beyrut 1998.
» Ferruh, Ömer, Tarihu Sadri’l-İslâm ve’d-Devleti’l-Emeviyye, Beyrut 1976.
» Hâlid, İbn Hibbân, Kitabu’s-Sikât, I-IX, Haydarâbâd 1973, VI, 256.
» Halîfe b. Hayyat, Tarihu Halîfe b. Hayyat, (thk. Süheyl Zekkâr), Beyrut 1993.
» Hasan, Hasan İbrahim, Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, (çev. İsmail Yiğit-Sadrettin Gümüş), I-VI, İstanbul 1985.
» Hawting, G. R., “Khalid b. ‘Abd Alluh al-Kasrî”, El², Leiden 1978, IV, 926.
» İbn Abdirabbih, el-Ikdü’l-Ferîd, I-VII, Kahire 1956.
» İbn Asâkir, Tarihu Medineti Dımeşk, (thk. Ali Şîrî), I-LXXVIII, Beyrut 1995.
» İbn Hacer, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, (thk. Ali Muhammed el-Bicâvî), I-VIII, Kahire 1972.
» İbn Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, I-XIII, Beyrut 1968.
» İbn Hallikân, Vefeyâtü’l-A’yân, (thk. İhsan Abbasî), I-III, Dâru Sâdır, Beyrut ts.
» İbn Hazm, Cemheretü Ensâbi’l-Arab, Beyrut, 1998.
» İbn Hişam, es-Sîretü’n-Nebeviyye, (thk. Muhammed es-Sakkâ, İbrahim el-Ebyarî, Abdülhafiz Şelebî), I-V,
» İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XIV, Beyrut 1966.
» İbn Kuteybe, ‘Uyûnu’l-Ahbâr, I-IV, Mısır 1925-1930.
» İbn Kuteybe, Kitâbu’l-Ma’ârif, Beyrut, 1970.
» İbn Sa’d, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, I-VIII, Dâru Sâdır, Beyrut ts.
» İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fî Tarihi’l-Ümem ve’l-Mülûk, I-XVIII, Beyrut, 1992.
» İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, (thk. Abdülkâdir el-Arnaût – Mahmud el- Arnaût), I-X, Beyrut 1989.
» Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemu Kabâili’l-Arab, I-V, Beyrut 1982.
» Lalani, Arzina R., Early Shi’i Thought, I. B. Taurus, London-New York 2000.
» Mes’ûdî,Mürûcü’z-Zeheb ve Me’âdinu’l-Cevher, (thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), I-IV, Kahire 1964.
» Minkarî, Vak’atü Sıffîn, (thk. Abdüsselâm Muhammed Harun), Beyrut 1990.
» Müberred, el-Kâmil, (thk. M. Ebü’l-Fazl İbrahim), I-IV, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Kahire, ts..
» Özaydın, Abdülkerim, “Hâlid b. Abdullah el-Kasrî”, DİA, XV, 282.
» Sem’ânî, el-Ensâb, (thk. Abdullah Ömer el-Bârûdî), I-V, Beyrut 1988.
» Shaban, M. A., Islamic History A New Interpretation (600-750), Cambridge 1971.
» Şakir, Mahmut, İslâm Tarihi, (çev. Ferit Aydın), İstanbul 1993.
» Taberânî, el-Mu’cemu’l-Kebîr, (thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefî), I-XXV, Mavsıl 1983.
» Taberî, Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, (thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim), I-XI, Dâru Suveydan, Beyrut ts.
» Tucker, William F., “Âsiler ve Gnostikler: el-Muğire ibn Sa’id ve Muğiriyye”, (çev. Ethem Ruhi Fığlalı), AÜİF İslam İlimleri Ens. Dergisi, V (1982), s. 204.
» Wellhausen, Julius, Arap Devleti ve Sukutu, (çev. Fikret Işıltan), Ankara 1963.
» Yakut el-Hamevî, Mu’cemu’l-Büldân, I-V, Beyrut 1975.
» Zehebî, el-İber fi Haberi men Gaber, (thk. Muhammed es-Said b. Beysûnî), Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, ts.
» Zehebî, el-Mugnî fi’d-Duafâ, (thk. Nureddin Itr), I-II, Haleb 1971.
» Zehebî, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnaût), I-XXIII, Beyrut 1985.
» Zehebî, Tarihu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhir ve’l-A’lâm, I-XX, (thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî), Beyrut 1987.
» Zetterstéen, K. V., “Hâlid”, İA, İstanbul 1993, V, 142.