12077

SARSINTI BAŞLADIĞINDA: KİTLESEL AFET EĞİTİMİ VE DEPREM ANINDA BİREY DAVRANIŞI ÖRNEĞİ

Ülkemizde uygulanan toplum afet bilinçlendirme programlarının bir parçası olarak, deprem anında bireylerin nasıl davranmaları gerektiğine ilişkin tavsiyeler verilmektedir. Bu konuda 1999 Marmara depremlerinden bu yana Türkiye’de yaygınlaşmış ve toplumsal bellekte yer etmiş iki yaklaşım vardır. Bunlardan birincisi sağlam olduğu varsayılan bir eşyanın altına girerek başı, yüzü ve yaşamsal organları korumak, mümkünse bu eşyaya tutunarak sarsıntıların geçmesini beklemeyi önermektedir. İkinci yaklaşım, sağlam olduğu varsayılan bir eşyanın yanına yattıktan sonra “ana rahmi / cenin” duruşu alarak sarsıntıların bitmesini beklemeyi öngörmektedir. İki yaklaşım da birer sözde-bilimsel söylem haline gelmiş olarak çeşitli kurumlarca desteklenmekte ve yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Oysa her ikisinin de etkinliği üzerine gerçekleştirilmiş hiçbir güvenilir bilimsel çalışma mevcut değildir. Buna rağmen, birinci ya da ikinci yaklaşımı benimseyenler, “diğer yaklaşımın hatalı olduğunu” iddia ederek kamusal alanda tartışabilmektedirler. Bu makalede söz konusu iki yaklaşım da eleştirel bir gözle değerlendirilecek ve bu değerlendirme üzerinden afete hazırlığın toplumsal boyutu ve zarar görebilirlik üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Yaşam Üçgeni, Çök-Tutun-Korun, Deprem Davranışı, Afet Bilinci, Zarar Görebilirlik, Kentsel Riskler.

In Turkey, guidance on what to do during an earthquake is provided to individuals as a part of community disaster training programs. Two approaches have prevailed in this regard since the 1999 Marmara earthquakes and persisted in social memory. The first of these recommends taking cover under or near an object presumed as solid, holding on to the object if possible and protecting one’s head, face and vital organs while waiting for the shaking to end. The second approach anticipates laying in the fetal position on the floor beside an object considered as solid and waiting for the tremors to stop. Since 1999, both approaches have been propagated as pseudo-scientific discourses by various institutions. However, no reliable scientific research has been conducted on the validity of these approaches so far. Nevertheless, those adopting one of these methods and arguing the other’s ineffectiveness have taken the debate on this issue to the public arena. This paper aims to evaluate both approaches with a critical eye and to emphasize social dimension of disaster preparedness and vulnerability through this evaluation.

Keywords:

Triangle of Life, Drop-Hold-Cover, Reaction to Earthquake, Disaster Awareness, Vulnerability, Urban Risks,

PDF

___

Kitap, Tez, Makale ve Raporlar ● ● AKGÜNGÖR, Çağlar, “Toplumbilim Perspektifinden Afete Bakmak”, EUL Journal of Social Sciences, Vol 1, No 1 (December 2010), pp. 4-24. ● ● AKGUNGOR, Caglar, La Turquie a l’épreuve des séismes de 1999, Editions Universitaires Européennes, Sarrebruck, 2011. ● ● AKUT, T.A.M.T. Toplum Afet Müdahale Takımı Kursiyer Kitabı, İstanbul, 2001 ● ● AHDER, Afacan Dünya: Deprem ve Birlikte Yaşamak, Beyaz Gemi Yayınları, İstanbul, 2005 ● ● BAYÜLGEN, Cilasun M. vd. AKUT’la Afetlere Hazırlık (AKUT Kitaplığı No:2), Arama ve Kurtarma Derneği, İstanbul, 2004. ● ● BOUABID, Jawhar vd., “When The Big One Strikes Again – Estimated Losses Due to a Repeat of The 1906 San Fransisco Earthquake”, Earthquake Spectra, Cilt 22, Sayı S2 (Nisan 2006), s. 297-339. BOYDAK, Alp, GÜRKAYNAK, İpek ve KADIOĞLU, Mikdat, Kızılay ile Güvenli Yaşamı Öğreniyorum, Türk Kızılayı, İstanbul, Ağustos 2008 (12. Baskı) ● ● DUBOS-PAILLARD, Edwige, MULLER, Jean-Pierre, PROVITOLO Damienne, “Emergent Human Behaviour During a Disaster: Thematic Versus Complex Systems Approaches”, Emergent Properties in Natural and Artificial Complex Systems (ECCS’11 yan-konferansı) konferans bildirisi, 15 Eylül 2011, Viyana, Avusturya ● ● HEATH Robert L. and O’HAIR, Dan H. (ed.), Handbook of Risk and Crisis Communication, Routledge, New York, 2009 ● ● HESHMATI, Vida., IZADKHAH, Yasamin.O., MAHDAVİFAR, Mohammed R., “Appropriate and Correct Reactions during Earthquakes: ‘Drop, Cover and Hold On’ or ‘Triangle of Life’”, Journal of Seismology and Earthquake Engineering, Vol 11, No 1(Spring 2009), pp.41-48 ● ● KADIOĞLU, Mikdat (ed.), Olağandışı Durumlarda Yaşamı Sürdürme, İSMEP (İstanbul Valiliği), İstanbul, Nisan 2009 ● ● National Disaster Education Coalition (NDEC), Talking About Disaster: Standard Messages, Washington D.C., Ağustos 2004 ● ● OHASHI, Hitomi ve OHTA, Yutaka, “Field Survey on Occupant Behavior in An Earthquake”, International Journal of Mass Emergencies and Disasters, Cilt 3, No 1(Mart 1985), s. 147-160 ● ● PETAL, Marla, Urban Disaster Mitigation and Preparedness: The 1999 Kocaeli Earthquake [Kentsel Afet Zararını Azaltma ve Hazırlık: 1999 Kocaeli Depremi], yayınlanmamış doktora tezi, Kaliforniya Üniversitesi, 2004 PETAL, Marla ve TÜRKMEN, Zeynep, ABCD Temel Afet Bilinci El Kitabı, B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (İstanbul Afete Hazırlık Eğitim Projesi), İstanbul, Eylül 2001

SEDOVA E.N., SOBOLEV G.A., ZAVYALOV, A.D., “Code of Ethics Concerning Earthquake Prediction”, Physics of The Solid Earth [İngilizce Çeviri] , Cilt 30, Sayı 1 (Ağustos 1994), s.90-92. ● ● SPENCE, Robin ve SO, Emily, Estimating Shanking-Induced Casualties and Building Damage For Global Earthquake Events, Cambridge Architectural Research Limited, Cambridge, Eylül 2009 ● ● VAGO, Steven, Social Change, Prentice-Hall, New Jersey, 1999.

Broşürler ● ● AFAD, “İlk 72 Saat: Bilgilen, Planla, Hazırlan”, Ankara (tarih belirtilmemiş) ● ● AFAD, “İlk 72 Saat”, Ankara (tarih belirtilmemiş) ● ● AFEM Avrupa Doğal Afetler Eğitim Merkezi, “Deprem”, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara (tarih belirtilmemiş) ● ● AKUT, Afet Bilinci ve Önlemler El Kitabı, İstanbul (tarih belirtilmemiş, 2007 sonrası) ● ● ARIKOL, Namık vd., Deprem Eğitimi El Kitabı, AKUT Yayınları, İstanbul, Haziran 2008 ● ● B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, “Sivil Savunma Görevlileri ve Toplum Afet Gönüllüsü Bilgi Kartı” (İstanbul Afete Hazırlık Eğitim Projesi), İstanbul (tarih belirtilmemiş). ● ● Kadıköy Belediyesi, “Deprem ve Korunma Kuralları” (yer-tarih belirtilmemiş, 1999 sonrası olduğu anlaşılmakta), s.17 ● ● Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, “Depremle Yaşamayı Öğrenmeliyiz: Deprem Öncesinde, Sırasında ve Sonrasında Yapılması Gerekenler” (basım tarihi ve yeri belirtilmemiş) ● ● TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Adana Şubesi, Deprem Olurken Nasıl Davranmalı ?, Adana, Aralık 1998

Gazete Makaleleri ● ● ÇELİKMEN, Feridun, “Pratik Hayatta Kalma Rehberi”, Sabah, 18 Kasım 1999, s.19. ● ● ÇETİNTAŞ, Sedat, “Zelzele Münasebeti ile Mukavim İnşa Sistemi”, Zafer, 3 Ocak 1940, s. 5 ● ● GEVGİLİLİ, Ali, “Depremin Zararı Azaltılabilir mi?”, Milliyet, 5 Nisan 1970, s.2 ● ● GEVGİLİLİ, Ali, “Lice Depremi ve Alınacak Tedbirler, Milliyet, 14 Eylül 1975, s.2 ● ● GÜNÇIKAN, Berat, “Büyük Deprem Nasıl Atlatılır ?”, Cumhuriyet, 11 Ekim 1990, s.9. ● ● KADIOĞLU, Mikdat, “Depremde Çök-Kapan-Tutun”, Milliyet (Pazar eki), 27 Ocak 2013,s. 18.

OSKAY, Gültekin, “Depremin Yapılarda Tesiri ve Bazı Korunma Tedbirleri”, Cumhuriyet, 25 Ağustos 1966, s.1 ve 7 ÖZÇELİK, Burcu, “İşyeriniz Depreme Hazır mı?”, Hürriyet (İnsan Kaynakları eki), ÖZYILDIRIM, Cemil, “Deprem Türkiye’de Yılda 1000 Can Alıyor”, Hürriyet (Kelebek Eki), 6 Kasım 1983, s.4 PAMİR, Hamdi Nafiz, “Zelzeleye Karşı Ne Gibi Tedbirler Almalıyız?”, Tan, 6 Aralık 1940, s.5 TOPKAYA, Mehmet, “Türkiye Bir Zelzele Memleketidir”, Zafer, 28 Mart 1953, s.3 ● ● TÜRKMEN, Mete, “Deprem Fobisi”, Sabah, 3 Eylül 1999, s.1 ve 2 “AKUT’tan Uyarı”, Cumhuriyet, 1 Aralık 1999, s.8 ● ● “Deprem İzmir’i 41 Kere Salladı”, Cumhuriyet, 8 Kasım 1992, s. 3. ● ● “Deprem Kılavuzu”, Milliyet, 3 Ekim 1995, s.13 ● ● “Depremde Can ve Mal Kaybının Nedeni Dayanıksız Çatı”, Hürriyet, 2 Kasım 1983, s.13 ● ● “Proje Yapım ve Yönetim Aksaklıkları Facialara Sebep Oluyor”, Hürriyet, 27 Kasım 1976, s.8

Internet Sayfaları ve Internet’ten Ulaşılabilecek Dosyalar ● ● BALLOU, Dawn, “’Drop, Cover and Hold’ or ‘Triangle of Life’?”, Pinedale Online News, 29.09.2011 ● ● http://www.pinedaleonline.com/news/2011/09/DropCoverandHoldOn.htm (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● CDEMA, “The History of Drop, Cover and Hold On”, Karayipler Afet Acil Durum Yönetim Ajansı İnternet sayfası ● ● http://www.weready.org/earthquake/index.php?option=com_content&view=article &id=17&Itemid=32 (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● CUSEC, Merkez Birleşik Devletler Deprem Konsorsiyumu’nun tavsiyeleri ● ● http://www.cusec.org/earthquake-safety/drop-cover-a-hold.html (Erişim Tarihi: 002013) ● ● FEMA, Federal Acil Durum Yönetimi Ajansı’nın “deprem sırasında korunma” ile ilgili tavsiyeleri ● ● http://www.ready.gov/earthquakes (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● HAECK, Tim, “Quake Survival: Triangle of Life or Drop, Cover and Hold?”, 02011, MyNorthwest.com haber sitesi http://mynorthwest.com/11/454916/Quake-survival-Triangle-of-Life-or-DropCover-and-Hold (Erişim Tarihi: 03.04.2013)

KYEM, “KYEM Response to the ‘Triangle of Life’ Email”, Kentucky Acil Durum Yönetimi İnternet sitesi http://kyem.ky.gov (Erişim Tarihi: 03.04.2013) JONES, Ana-Marie, “Drop, Cover and Hold On from Ana-Marie Jones”, Disaster Prevention Praxis İnternet Sitesi, 16.06.2008 http://disasterpreventionpraxis.blogspot.com/2008/06/drop-cover-hold-on-fromana-marie-jones.html (Erişim Tarihi: 03.04.2013) LINTHICUM, Leslie, “Feds Investigate 9/11 Injury Claim”, Alburquerque Journal, 02004 ● ● http://www.abqjournal.com/terror/199912fire07-18-04.htm (Erişim Tarihi: 002013) ● ● LINTHICUM, Leslie, “Widow Tells of Copp Ordeal”, Alburquerque Journal, 02004 ● ● http://www.abqjournal.com/terror/199911fire07-18-04.htm (Erişim Tarihi: 002013) LOPES, Rocky, “American Red Cross Response to ‘Triangle of Life’ by Doug Copp”, Barron Park Mahalle Derneği İnternet Sitesi, 11.09.2004 ● ● http://www.bpaonline.org/Emergencyprep/arc-on-doug-copp.html (Erişim Tarihi: 002013) ● ● NDEC, “Statement Regarding Earthquake Safety Recommendations”, Oregon Washington County Özel Yetkili Acil Durum Yönetimi Ajansı İnternet sitesi ● ● http://www.ocem.org/NDEC-Triangle_of_Life.pdf (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● PADGETT, Tim, “How to Survive an Earthquake: Two Schools of

Thought”, Time,01.02.2010 http://www.time.com/time/specials/packages/ article/0,28804,1953379_1953494_1958235,00.html (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● PETAL, Marla, “The Need for an Evidence-Basis for Earthquake Survival Tips” ● ● www.earthquakecountryinfo./dropcoverholdon/Petal_Rejoinder_to_Copp_0906. pdf (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● USGS, “What is The Best Thing To Do During an Earthquake?”, Birleşik Devletler Jeoloji Servisi İnternet sitesi ● ● http://hvo.wr.usgs.gov/earthquakes/destruct/2006oct15/whattodo.html (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● USSC, Utah Sismik Güvenlik Konseyi bildirgesi, 01.11.2004 ● ● www.ussc.utah.gov/drop-cover-hold.html (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● UWI Seismic Research Center, “The Triangle of Life: An Eastern Caribbean Perspective”, Batı Hint Adaları Üniversitesi Sismik Araştırma Merkezi İnternet sitesi, 28 Ocak 2010 ● ● http://www.uwiseismic.com/newsdetails.aspx?id=146 (Erişim Tarihi: 03.04.2013)

Vancouver Şehri (Kanada) Acil Durum Yönetimi, “What to do in an Earthquake: ‘Triangle of Life’ vs. ‘Drop, Cover, Hold On’” http://vancouver.ca/files/cov/drop-cover-hold.pdf (Erişim Tarihi: 03.04.2013) Kitlesel “Shake Out” deprem tatbikatları İnternet sitesi ● ● http://www.shakeout.com (Erişim Tarihi: 03.04.2013) ● ● Güney Avustralya Devlet Acil Durum Hizmetleri’nin “deprem sırasında korunma” ile ilgili tavsiyeleri ● ● http://www.ses.sa.gov.au/site/community_safety/earthquake_information.jsp (Erişim Tarihi: 03.04.2013) Seattle (ABD) Acil Durum Yönetimi Ofisi, “Triangle of Life – Dangerous Misinformation” ● ● http://www.seattle.gov/emergency/prepare/personal/during.htm (Erişim Tarihi: 002013) ● ● Yeni Zelanda Sivil Savunma Dairesi’nin “deprem sırasında korunma” ile ilgili tavsiyeleri ● ● http://www.getthru.govt.nz/web/GetThru.nsf/web/BOWN7GY5TP?OpenDocument (Erişim Tarihi: 03.04.2013)