Veri Zarflama Analizi ile Finansal ve Operasyonel Etkinlik Ölçümü: Geleneksel Havayolu İşletmelerinde Bir Uygulama

Öz p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 12.0px 'Minion Pro'; min-height: 14.0px} p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; line-height: 10.1px; font: 10.0px 'Minion Pro'; color: #2d2829} span.s1 {font: 12.0px 'Minion Pro'; color: #000000} Teknolojinin gelişmesi ve küreleşmenin artması ile birlikte hava taşımacılığı sektörü yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ancak havayolu işletmeleri için hayati öneme sahip olan uçak kiralama, alım ve bakım gibi maliyetlerin büyük yatırımlar gerektirmesi işletme ortaklarının ve yöneticilerinin daha dikkatli davranmalarını gerektirmektedir. Bu açıdan hava taşımacılığı ile ilgili faaliyetlerin gerçekleştirilmesi, geliştirilmesi yolcu ve yük talebinin doğru ve eksiksiz bir şekilde tahmin edilmeye çalışılması ve işletme kârlılığının arttırılması işletme yöneticilerinin en önemli görevidir. Son yıllarda havacılık alanında yaşanan serbestleşme hareketleri ve yapılan düzenlemelerle birlikte hava taşımacılığı sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin artan rekabet koşullarına ayak uydurmalarını ve sürekli kendilerini yenilemelerini gerektirmektedir. Bu çalışmanın amacı petrol fiyatlarının en yüksek seviyeye ulaştığı 2012 yılından sonra dünyanın farklı yerlerinde faaliyet gösteren 16 geleneksel havayolu işletmesinin etkinliğinin analiz edilmesidir. Çalışmada yöntem olarak veri zarflama analizi tekniği kullanılmıştır. Analiz aşamasında ASK, koltuk kapasitesi, çalışan sayısı ve yakıt giderleri girdi değişkenleri olarak kullanılmıştır. Çıktı değişkeni olarak ise RPK, doluluk oranı ve toplam taşınan yolcu sayısı kullanılmıştır. Ça- lışmanın bulguları, birçok havayolu işletmesinin ilgili dönemde CCR modeline göre etkin çıkmadığını ancak girdi ve çıktı odaklı BCC modeline göre ise etkin çıktığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Etkinlik, Verimlilik, VZA

PDF

___

Alam, I. S., Sıckles, R. C. (1998). The Relationship Between Stock Market Returns and Technical Effi-ciency Innovations: Evidence from the US Airline Industry. Journal of Productivity Analysis, 35-51. 10.1023/A:1018368313411
Arjomandi, A., Seufert, J. H. (2014). An evaluation of the world’s major airlines’ technical and environ-mental performance.Economic Modelling, 133-144. http://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1 384&context=buspapers
Banker, R., Cooper, W. W., Seiford, L. M., Thrall, R. M., & Zhu, J. (2004). Returns to scale in different DEA models. European Journal of Operational Research, 345-362. 10.1016/S0377-2217(03)00174-7
Barbot, C., Costa, Á., & Sochirca, E. (2008). Airlines performance in the new market context: A compa-rative productivity and efficiency analysis. Journal of Air Transport Management, 270–274. 10.1016/j. jairtraman.2008.05.003
Barros, C. P. (2009). An evaluation of European air-lines’ operational performance. International Jour-nal of Production Economics, 525-533. 10.1016/j. ijpe.2009.04.016
Barros, C. P., Liang, Q. B., & Peypoch, N. (2013). The technical efficiency of US Airlines. Transportati-on Research Part A: Policy and Practice, 139-148. 10.1016/j.tra.2013.01.019
Bhadra, D. (2009). Race to the bottom or swimming upstream: Performance analysis of US airlines. Journal of Air Transport Management, 227-235. 10.1016/j.jairtraman.2008.09.014
Cao, Q., Lv, J., & jun, Z. (2015). Productivity efficiency analysis of the airlines in China after deregulation. Journal of Air Transport Management, 135-140. /10.1016/j.jairtraman.2014.09.009
Chen, Y., & Ali, A. I. (2002). Continuous optimization output–input ratio analysis and dea frontier. Euro-pean Journal of Operational Research, 476-479. S 0 3 7 7 - 2 2 1 7 ( 0 1 ) 0 0 3 1 8 - 6
Chiou, Y. C., & Chen, Y.-H. (2006). Route-based per-formance evaluation of Taiwanese domestic airli-nes using data envelopment analysis. Transporta-tion Research Part E: Logistics and Transportation Review, 116–127. 10.1016/j.tre.2005.09.005
Chow, C. K. (2010). Measuring the productivity chan-ges of Chinese airlines: The impact of the entries of non-state-owned carriers. Journal of Air Trans-port Management, 320-324. 10.1016/j.jairtra-man.2010.04.001
Coelli, T., Rao, P., O’Donnell, C., & Battese, G. (2005). An ıntroduction to efficiency and productivity analysis. Austrailia: Springer.
Cooper, W. W., Lı, S., Seiford, L. M., Tone, K., Thrall, R. M., & Zhu, J. (2001). Sensitivity and Stabi-lity Analysis in DEA: Some Recent Develop-ments. Journal of Productivity Analysis, 217-246. 10.1023/A:1011128409257
Cooper, W. W., Seiford, L. M., & Tone, K. (2006). İnt-roduction to data envelopment analysis and it uses. Newyork: Springer.
Dyson, R. G., Allen, R., Camanho, A. S., Podinovski, V. V., Sarrico, C. S., & Shale, E. A. (2001). Pitfalls and protocols in DEA. European Journal of Operational Research, 245-259. 10.1016/S0377-2217(00)00149-1
Golany, B., & Roll, Y. (1989). An Application Procedu-re For DEA. Omega, 17(3), 237-250. 10.1016/0305-0483(89)90029-7
Good, H. D., Röller, L.-H., & Sickles, R. C. (1995). Airli-ne efficiency differences between Europe and the US: Implications for the pace of EC integration and do-mestic regulation . European Journal of Operational Research, 508-518. 10.1016/0377-2217(94)00134-X
Gramani, M. C. (2012). Efficiency decomposition approach: A cross-country airline analysis. Expert Systems with Applications, 5815-5819. 0.1016/j. eswa.2011.11.086
Greer, M. (2008). Nothing focuses the mind on pro-ductivity quite like the fear of liquidation: Changes in airline productivity in the United States, 2000– 2004. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 414–426. 10.1016/j.tra.2007.11.001
Greer, M. (2009). Is it the labor unions’ fault? Dissec-ting the causes of the impaired technical effici-encies of the legacy carriers in the United States. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 779–789. 10.1016/j.tra.2009.07.007
Güran, M. C., & Cingi, S. (2002). Devletin ekonomik müdahalelerinin etkinliği. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 56-69. http://www.acarindex.com/dosyalar/maka-le/acarindex-1423868928.pdf
Hong, S., & Zhang, A. (2010). An efficiency study of air-lines and air cargo/passenger divisions: a DEA app-roach. World Review of Intermodal Transportation Research, 137-149. 10.1504/WRITR.2010.031584
İşbilen Yücel, L. (2010). Portföy Etkinliğinin Veri Zarf-lama Analizi İle Ölçülmesi ve Portföy Etkinleştiril-mesine Yönelik Bir Uygulama. İstanbul: İstanbul Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
Karsak, E., & İşcan, F. (2000). Çimento sektöründe gö-reli faaliyet performanslarının ağırlık kısıtlamaları ve çapraz etkinlik kullanılarak veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. Endüstri Mühendisliği Dergi-si, 2-10. http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/11754.pdf
Kazançoğlu, Y. (2008). Lojistik yönetim sürecinde teda-rikçi seçimi ve performans değerlendirilmesinin yö-neylem araştırması teknikleri ile gerçekleştirilmesi. İzmir: Ege Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
Kutlar, A., & Kartal, M. (2004). Cumhuriyet üniversi-tesinin verimlilik analizi: fakülteler düzeyinde veri zarflama yöntemiyle bir uygulama. Kocaeli Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 49-79. http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/aca-rindex-1423907864.pdf
Lang, P., Yolalan, R., & Kettani, O. (1995). Control-led envelopment by face extension. Journal of the Operational Research Societ, 473-491. https://www. jstor.org/stable/pdf/2584595.pdf
Lee, B. L., & Worthington, A. C. (2014). Technical ef-ficiency of mainstream airlines and low-cost car-riers: New evidence using bootstrap data envelop-ment analysis truncated regression. Journal of Air Transport Management, 15-20. 10.1016/j.jairtra-man.2013.12.013
Lorcu, F. (2008). Veri zarflama analizi (dea) ile türkiye ve avrupa birliği ülkelerinin sağlık alanındaki etkin-liklerinin değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Üni-veristesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi
Lovell, C., & Pastor, J. (1997). Target setting: an appli-cation to a bank branch network. European Journal of Operational Research, 98(2), 290-299. 10.1016/ S0377-2217(96)00348-7
Lu, W.-M., Wang, W.-K., Hung, S.-W., & Lu, E.-T. (2012). The effects of corporate governance on air-line performance: Production and marketing effi-ciency perspectives. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 529-544. 10.1016/j.tre.2011.09.003
Mallikarjun, S. (2015). Efficiency of US airlines: A stra-tegic operating model. Journal of Air Transport Ma-nagement, 45-56. 10.1016/j.jairtraman.2014.12.004
Matthews, K., & Ismail, M. (2006). Efficiency and pro-ductivity growth of domestic and foreign commercial banks in malaysia. Cardiff: Cardiff Business School. 7-8 http://business.cardiff.ac.uk/sites/default/files/ e2006_2.pdf
Merkert, R., & Hensher, D. A. (2011). The impact of strategic management and fleet planning on airline efficiency – A random effects Tobit model based on DEA efficiency scores. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 686-695. 10.1016/j. tra.2011.04.015
Saranga, H., & Nagpal, R. (2016). Drivers of operati-onal efficiency and its impact on market perfor-mance in the Indian Airline industry. Journal of Air Transport Management, 53, 165-176. 10.1016/j. jairtraman.2016.03.001
Schefczyk, M. (1993). Operational Performance Of Airlines: An Extension Of Traditional Measur-ment Paradıgms. Strategic Management Journal, 14, 301-317. file:///C:/Users/user/Downloads/ope-ration%20performace%20of%20airlines.pdf
Scheraga, C. A. (2004). Operational efficiency versus financial mobility in the global airline industry: a data envelopment and Tobit analysis. Transporta-tion Research Part A: Policy and Practice, 383-404. 10.1016/j.tra.2003.12.003
See, K. F., & Rashid, A. A. (2016). Total factor produc-tivity analysis of Malaysia Airlines: Lessons from the past and directions for the future. Research in Transportation Economics, 42-49. 10.1016/j.ret-rec.2016.07.004
Seyrek , İ. H., & Ata, A. (2010). Veri zarflama analizi ve veri madenciliği ile mevduat. BDDK Bankac›l›k ve Finansal Piyasalar, 4(2), 67-84. https://www. bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/BDDK_ Dergi/9071ibrahim.pdf
Tavassoli , M., Farmarzi, G. R., & Saen, R. F. (2014). Efficiency and effectiveness in airline performance using a SBM-NDEA model in the presence of sha-red input. Journal of Air Transport Management, 146-153. 10.1016/j.jairtraman.2013.09.001
Tetik, S. (2003). İşletme performansını belirleme-de veri zarflama analizi. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 10(2), 221-229. http://www2.bayar. edu.tr/yonetimekonomi/dergi/pdf/C10S22003/ st.pdf
Vasıgh, B., Fleming, K., & Tacker, T. (2013). Introducti-on to Air Transport Economics From Theory to App-lications. London: MPG Books.
Wang, W.-K., Lu, W.-M., & Tsai, C.-J. (2011). The re-lationship between airline performance and cor-porate governance amongst US Listed companies. Journal of Air Transport Management, 148-152. 10.1016/j.jairtraman.2010.06.005
Wu, Y., He, C., & Cao, X. (2013). The impact of en-vironmental variables on the efficiency of Chine-se and other non-Chinese airlines. Journal of Air Transport Management, 35-38. 10.1016/j.jairtra-man.2013.02.004
Yolalan, R. (1993). İşletmelerarası göreli etkinlik ölçü-mü. Ankara: Milli prodüktivite merkezi yayınları.
Zhu, J. (2011). Airlines Performance via Two-Stage Network DEA Approach. Journal of CENTRUM Cathedra, 260-269. file:///C:/Users/user/Downlo-ads/SSRN-id1931862.pdf