Değerler ve Özerk İrade

Öz Bu çalışmanın amacı, Schwartz’ın değer yapısına bağlı kalarak belirlenen temel değerlerin özerk irade teorisinin içerdiği güdüleme nedenleri ile ilişkisini incelemek, temel psikolojik ihtiyaçlar, özerk irade (karar verme özerkliği, farkındalık) ile ilişkisini aramak ve hangi değer boyutlarının mutlulukla ilişkili olduğunu görmektir. 1103 üniversite öğrencisinin katıldığı araştırmada değer ölçeği (28 etik, 29 emik madde) özerk irade, temel psikolojik ihtiyaçlar, güdülenme nedenleri ve öznel mutluluk ölçekleri kullanılmıştır. Değerlerin Schwartz değer yapısına uygunluğu proxscal ile, güdülenme nedenlerine verilen cevaplar ki-kare ile incelenmiştir. Değer boyutları ile özerk irade, temel psikolojik ihtiyaçlar ve mutluluk arasındaki ilişkiler için regresyon analizi kullanılmıştır. Proxscal analizi, değer yapısına genel olarak uygun bir sonuç vermekle beraber sapmalar da göstermiştir ve en önemli sapma güvenlik değerinin yapının tam ortasında ayrı bir alan oluşturmasıdır. Dolayısıyla güvenlik, 5.değer faktörü olarak analize girmiştir. Ayrıca, karşıt değerler arasında karşıtlık görülmemiştir. İç kaynaklı güdülenme nedeni en çok değişime açıklık boyutunda olmuş ve bu değer mutlulukla da en yakın ilişkiyi kurmuştur. İlişkisellik ihtiyacı, karar verme özerkliğine katkıda bulunmamaktadır. Öte yandan değişime açıklık değerine en yüksek katkıyı karar verme özerkliği yapmaktadır. Farkındalık kendini-üstünleme dışındaki tüm değerlerle ilişki kurmuştur. Değer yapısından olan sapmalarla ilgili bulgular ve özerk iradenin değerlerle ilişkisi son bölümde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Özerk İrade, Temel Psikolojik İhtiyaçlar, Güdülenme, Mutluluk, Değerler

PDF

___

Abele, A.E., & Wojciszke, B. (2014). Communal, agentic content in social cognition: A dual perspective model. Advances in Experimental Social Psychology, 50, 195-255. Doi: 10.1016/B978-0-12-800284-1.00004-7
Arslan, R. (2016, 16 Ekim). Başka bir ülkede hayat kurmak: Neden gidiyorlar. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37654255
Aval, S. (2006, 10 Haziran). AFP: Eğitimli gençler Türkiye’yi terk ediyor. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-41331921
Aydanoğlu, E. (2018, 12 Nisan). Ekonomik kriz alametleri. https://www.evrensel.net/yazı/81245
Bacanlı, H., & Cihangir, Z. (2003). İhtiyaç doyumu ölçeği uyarlama çalışması. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri. Malatya, İnönü Üniversitesi. Ankara: Pegem A.
Bakan, D. (1966). The duality of human existance: Isolation and communion in western man. Boston: Beacon.
Bakırtaş, T., & Kandemir, O. (2010). Gelişmekte olan ülkeler ve beyin göçü: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 961-974.
Bilsky, W., Janik, M., & Schwartz, S. H. (2011). The structural organization of human valuesevidence from three rounds of the European social survey (ESS). Journal of Cross-Cultural Psychology, 42(5), 759–776.
Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822-848.
Brown, K. W., Ryan, R. M., & Creswell, J. D. (2007). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its solutary effects. Psychological Inquiry, 18(4), 211-237.
Calp, Ş., & Bacanlı, H. (2016). Algılanan akademik yeterlik ve özerklik desteğinin özerk akademik motivasyon ve akademik başarıyla ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 300-317.
Cengiz, B. (2014, 6 Kasım) Yargıya ne kadar güveniyoruz: Abdülhamit Gül’ün beyanı Bursa 2014 https://www.dogrulukpayi.com
Chirkov, V., Kim, Y., Ryan, R. M., & Kaplan, U. (2003). Differentiating autonomy from individualism and independence: Self-determination theory perspective on internalization of cultural orientations and well-being. Journal of Personality and Socfial Psychology, 84(1), 97-110.
Cieciuch, J., & Schwartz, S. H. (2012). The number of distinct basic values and their structure assessed by PVQ-40. Journal of Personality Assessment, 94, 321-328.
Cihangir-Çankaya, Z. (2009). Özerklik desteği, temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma: Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(31), 23- 31.
Coşkun, S., Özgenç, N., & Güneş, S. (2015). Sosyal performansın ölçümünde yeni yöntem: Sosyal gelişme endeksi ve Türkiye. Sosyal Çalışma Politikaları Dergisi, 15, 131-153.
Deci, E. L. (1971). Effects of externally mediated reward on intrinsic motivation. Journal of Personality and Social Psychology, 18, 105-115.
Deci, E. L., Koestner, R., & Ryan, R. M. (1999) A meta-analytic review of experiments examining the effects of extrinsic rewards on intrinsic motivation. Psychological Bulletin, 125, 627- 668.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1980). The empirical exploration of intrinsic motivational process. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology (pp. 39-80). NewYork: Academic.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. NewYork: Plenum.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1987). The support of autonomy and the control of behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 53, 1024-1037.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1991). A motivational approach to the self: Integration in personality. In R. A. Dienstbier (Ed.), Perspectives on motivation. Nebraska Symposium on Motivation (pp. 237-288), Lincoln: University of Nebraska.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(1), 227-268.
Değirmencioğlu, S. M. (2008). Türkiye’de yüksek öğretim mezunları ve eğitimde fırsat eşitliği. Toplum ve Demokrasi, 2(3), 47-66.
Ersoy-Kart, M., & Güldü, Ö. (2008). Özerk benlik yönetimi ölçeği: Uyarlama çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(2), 187-207.
Gagne, M., & Deci, E. L. (2005). Self-determination theory and work motivation. Journal of Organizational Behavior, 26, 331-362.
Hodgins, H. S., & Knee, C. R. (2002). The integrating self and conscious experience. In E. L. Deci & R. M. Ryan (Eds.), Handbook of self-determination research (pp. 87-100). Rochester: University of Rochester.
Hogan, R. (1983). Socio-analytic theory of personality. In M. M. Page (Ed.) Nebraska syposium on motivation: Personality-current theory and research (p. 55-89). Lincoln NE: University of Nebraska.
Kağıtçıbaşı, Ç., & Ataca, B. (2005). Value of children and family change: A three decade portrait from Turkey. Applied Psychology: An International Review, 54(3), 317-337.
Konrad Adenauer Foundation. (1999). Türk gençliği: Suskun kitle büyüteç altında. Istanbul: Mülkiyeliler Vakfı Sosyal Araştırmalar Merkezi.
Kuşdil, M. E., & Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
Lyubomirsky, S., & Lepper, H.S. (1999). A measure of subjective happiness: Preliminary reliability and construct validation. Social Indicators Research, 46(2), 137-155.
Niemiec, C. P., Ryan, R. M., & Brown, K. (2008). The role of awareness and autonomy in quıeting the ego: A self-determination theory perspective. In H. A. Wayment & J. J. Bauer (Eds), Transcending self interest: Psychological explorations of the quiet ego (pp. 107-115). Washington, DC: American Psychological Assosiation.
Okutan, M. (2010). Türk eğitim sisteminde demokrasi eğitimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 939-946.
Parlamenter sistem bitti, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi başlıyor. (2018, 21 Eylül). www.cumhuriyet.com.tr
Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York, London: Collier MacMillan.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000a). Self determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000b). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25, 54-67.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2004). Autonomy is no illusion: Self-determination theory and the empirical study of authenticity, awareness, and In Will. J. Greenber, S. L. Koole & T. Pyszczynski (Eds.), Handbook of experimental and existential psychology (pp. 450-478). New York, NY: Guilford.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2008). Self-determination theory: A macrotheory of human motivation, development, and health. Canadian Psychology, 49(3), 182-185.
Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1-65.
Schwartz, S. H. (1994). Are there universal aspects in the structure and contents of human values. Journal of Social Issues, 50(4), 19-45.
Schwartz, S. H. (1999). A theory of cultural values and some implications for work. Applied Psychology: An International Review (Special Issue), 48(1), 24-47.
Schwartz, S. H. (2007). Value orientations: Measurement, antecedents and consequences across nations. In R. Jowell, C. Roberts, R. Fitzgerald & G. Eva (Eds), Measuring Attitudes Cross- Nationally: Lessons from the European Social Survey (pp. 161-193). London: Sage.
Schwartz, S. H. (2011). Studying values: Personal adventure, future directions. Journal of Cross- Cultural Psychology, 42(2), 307-319.
Schwartz, S. H. (2012). An overview of the schwartz’s theory of basic values. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1), Article 11.doi:10.9707/2307-0919-1116
Schwartz, S. H. (2015). Basic individual values: Sources and consequences. In D. Sanders & T. Brosch (Eds), Handbook of value: Perspectives from economics, neuroscience, philosophy, psychology and sociology. UK: Oxford University. DOI:10.1093/acprof:oso/9780198716600.003.0004
Schwartz, S. H., & Bilsky, W. (1987). Toward a universal psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53, 550-562.
Schwartz, S. H., & Bilsky, W. (1990). Toward a theory of universal content and structure of values: Extensions and cross-cultural replications. Journal of Personality and Social Psychology, 58, 878-891. DOI:10.1037/0022-3514.58.5.878
Schwartz, S. H., Cieciuch, J., Vecchione, M., Davidov E., Fischer, R., Belerlein, C., Ramos, A., Verkasalo, M., Lönnqvist, J-E., Demirutku, K., Dirilen-Gümüş, Ö., & Mark, K. (2012). Refining the theory of basic individual values. Journal of Personality and Social Psychology, 103, 663-688.
Sheldon, K. M., & Deci, E. (1996). The self determination scale. (Unpublished manuscript), University of Rochester.
Sheldon, K. M., Ryan, R., & Reis, H. T. (1996). What makes for a good day? Competence and autonomy in the day and in the person. Personality and Social Psychology Bulletin, 22(12), 1270-1279.
Sökmen, A. (2014). Sosyal gelişme endeksi Türkiye için ne ifade ediyor? Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, N201421, s.1-13.
T.C. İçişleri Bakanlığı Araştırma ve Etütler Merkezi, Irak ve Suriyedeki gelişmelerin Türkiye’ye etkileri. www.arem.gov.tr/ırak-ve-suriye
Tevrüz, S. (1995). Başarının boyutları. Marmara Üniversitesi Örgütsel Davranış Anabilim Dalı Bülteni, 1, 1-9.
Tevrüz, S., & Turgut, T. (2004). Çalışma amaçlarının tespiti ve çalışma amaçları testinin geliştirilmesi. Öneri: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(22), 33-44.
Tevrüz, S., Turgut, T., & Çinko, M. (2010). Bir merakın peşinde. İstanbul: Beta
Tevrüz, S., Turgut, T., & Çinko, M. (2015). Integrating Turkish work and achievement goals with scjwartz’s human values. Europe’s Journal of Psychology, 11(2), 259-279. doi:10.5964/ejop.v11i2.825.
Tunç, M. (2015). Türkiye’de çevre-toplum ilişkileri ve çevre sosyolojisi. Sosyoloji Konferansları, 52(2), 291-318.
Turgut, T., & Tevrüz, S. (2003). Çalışma amaçları, meslekler ve çalışmaya ayrılan zaman. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 57-80.
Türk Smith, Ş. (2017). Yaşam değerleri. T. Turgut & M. Çinko (Eds.), Değerli insana “değerli” çalışmalar içinde (s. 1-19). İstanbul: Beta
Türk Smith, Ş., & Tevrüz, S. (1996). Marmara Üniversitesi öğrencileri üniversite gençliğini değerlendiriyor: Sevilen, sevilmeyen, ideal ve tipik öğrenci hangi özellikleri taşıyor. IX. Ulusal Psikoloji Kongresi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
Türkiye OECD’nin eğitim raporunda. https://www.webtekno.com
Türkiye’de ekonomik kriz sinyalleri. https://indigidergisi.com/2018/10/ekonomik-krizturkiye- 2018
Türkiye’de yıllara göre işsizlik oranları: 1990-2014. https://www.paraborsa.net
Türkiye’nin 2016 il il hava kirliliği raporu: Cumhuriyet çevre haberi. https://www.cumhuriyet.com.tr
Türkiye’nin yeni yönetim sistemi hakkında bilmek istediğiniz her şey. (2018, 10 Temmuz). Sabah. https://tr.euronews.com
UNICEF Türkiye/Kaynaklar (2003). Eğitimin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. https://www.unicef.orgturkey/gr/_gzıjb.html