12062

II. Meşrutiyet Döneminden Cumhuriyet’in Kuruluş Yıllarına Halkçılık Fikrinin Gelişimi

Türkiye’de halkçılığın kökenlerini II. Meşrutiyet dönemine kadar götürebilmemiz mümkündür. Bu ideolojinin ilk biçimlerini Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura gibi Türk milliyetçisi entelektüellerin yazılarında görebiliriz. Bu açıdan bakıldığında, Türkiye’de, halkçılığın bu erken dönem tarihinin kaderi Türk milliyetçiliğinin tarihi tarafından belirlenmiştir. Halkçılık, Türk milliyetçiliğini oluşturan ve besleyen önemli unsurlardan bir tanesidir. Dayanışma (tesanüt) kavramının Gökalp tarafından, Durkheim sosyolojisi yoluyla, halkçılığın söylemine katılmasıyla birlikte Türk halkı, imtiyazsız ve sınıfsız bir kitle olarak tahayyül edilmeye başlanmıştır. Bu miras erken Cumhuriyet döneminin yönetici elitleri tarafından devralınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Halkçılık, Dayanışma, Milliyetçilik, II. Meşrutiyet Dönemi, Erken Cumhuriyet Dönemi

The Evolution of Populism from the Second Constitutional Period to the Early Republican Era

The origins of Turkish populism can be extended back to the Second Constitutional Period. We can find the first formulations of this ideology in the writings of nationalist intellectuals like Ziya Gökalp and Yusuf Akçura. In this sense, it can be argued that the fate of populism in the Turkish context is determined by the history of Turkish nationalism from its early stages on. Populism was considered as one key constituting element of Turkish nationalism. With the incorporation of the idea of solidarism into the populist idiom via Durkheimian sociology by Gökalp, Turkish people were imagined as an unprivileged and classless nation. This legacy was also continued by the ruling elite of the early Republican period.

Keywords:

Populism, Solidarism, Nationalism, Second Constitutional Period, Early Republican Era,

PDF

___

Berkes, Niyazi. Türk Düşününde Batı Sorunu. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1975.
Boratav, Korkut. Türkiye’de Devletçilik. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1974.
Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi. Hakimiyeti Milliye Matbaası: İstanbul, 1931.
CHF Nizamnamesi ve Programı. Ankara: TBMM Matbaası, 1931.
Georgeon, François. Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri: Yusuf Akçura (1876-1935). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
Gökalp, Ziya. Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Varlık Yayınevi, 1968.
Gökalp, Ziya. Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1973.
Gökalp, Ziya. Yeni Mecmua Yazıları. İstanbul: Ötüken Yayınevi, 2018.
Karaömerlioğlu, M. Asım. “Rus Popülizmi Üzerine”. Toplum ve Bilim, 88 (2001): 235-250.
Köker, Levent. Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1993.
Parla, Taha. Kemalist Tek-Parti İdeolojisi ve CHP’nin Altı Oku. İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
Parla, Taha. Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınları, 1999.
Peker, Recep. İnkılab Dersleri. Ankara: Ulus Basımevi, 1935.
Tekeli, İlhan ve Gencay Şaylan, “Türkiye’de Halkçılık İdeolojisinin Evrimi”. Toplum ve Bilim, 6-7 (1978): 44-110.
Tekeli, İlhan ve Selim İlkin, “Türkiye’de Bir Aydın Hareketi: Kadro”. Toplum ve Bilim, 24 (1984): 35-67.
Teşkilatı Esasiye Kanunu, https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/1921/1921ilkmetin/1921-ilkhali.pdf.
Toprak, Zafer. “II. Meşrutiyet’te Solidarist Düşünce: Halkçılık”. Toplum ve Bilim. 1 (1977): 92-123.
Toprak, Zafer. “Türkiye’de Korporatizmin Doğuşu”. Toplum ve Bilim, 12 (1980): 41-49.
Toprak, Zafer. “Osmanlı Narodnikleri: ‘Halka Doğru’ Gidenler”. Toplum ve Bilim. 24 (1984): 69-81.
Toprak, Zafer. “Popülizm ve Türkiye’deki Boyutları”. Tarih ve Demokrasi: Tarık Zafer Tunaya’ya Armağan, İstanbul: Cem Yayınevi, 1992.
Toprak, Zafer. Türkiye’de Popülizm: 1908-1923. İstanbul: Doğan Kitap, 2013.
Türkeş, Mustafa. Kadro Hareketi: Ulusçu Sol Bir Akım. Ankara: İmge Kitabevi, 1999.
Üstel, Füsun. İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları 1912-1931. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
Venturi. Roots of Revolution: A History of the Populist and Socialist Movements in 19th Century Russia. New York: Grosset & Dunlap, 1966.
Walicki, Andrzej. Rus Düşünce Tarihi: Aydınlanma’dan Marksizme. Çev., Adam Şenel. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.