Düriye TOPRAK, Serpil AĞCAKAYA, Hüseyin GÜL

Sosyal Devlet Yaklaşımı Açısından Türkiye’de 1980 Sonrası Eğitim Harcamalarının Analizi

II. Dünya Savaşı’ndan sonra gittikçe güçlenen refah devleti, 1980 sonrası dönemde küreselleşme ve yeni liberal politikaların bir sonucu olarak yeniden yapılanma sürecine girmiştir. Sosyal refah devleti, sağlıktan eğitime ve sosyal güvenlikten yoksullukla mücadeleye değişik alanlarda sorumluluklar üstlenmiştir. Türkiye’de eğitim alanına yapılan harcamalar, toplumun genel sosyal refahına yönelik olan ve sosyal harcama olarak kabul edilebilecek bir harcama türüdür. Bu çalışmanın amacı, sosyal refah devletini kısaca açıklayarak sosyal refah devleti çerçevesinde sosyal harcamalara yöntemsel yaklaşımları incelemek, Türkiye’de eğitim harcamalarının düzeyini sorgulamak ve diğer bazı ülkelerle karşılaştırmak ve değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal Refah Devleti, Sosyal Harcamalar, Kamu Harcamaları, Eğitim, Eğitim Harcamaları

An Analysis of Education Expenditures in the Welfare State in the Post 1980 Period in Turkey

The welfare state that had become stronger gradually in the post-2nd World War has been in the process of restructuring after the 1980 period as a result of globalisation and neo-liberal policies. Social welfare state has had responsibilities in different fields ranging from health to education and from social security to poverty reduction. In Turkey, the education expenditures may be accepted as social expenditures contributing to general social welfare of the society. The goal of this study is to explain the social welfare state briefly, to review the methodological approaches to social expenditures in the context of the social welfare state, and to examine and compare the level of education expenditures in Turkey and some other countries.

Keywords:

Social Welfare State, Social Expenditures, Public Expenditures, Education, Education Expenditures,

PDF

___

ACAR, İ. A., GÜL, H. (2008), “1980 Sonrasında Kamusal Mal ve Hizmet Sunumunda Yaşanan Dönüşüm”, XXII. Türkiye Maliye Sempozyumu, Mali Yapılanma Sürecinde Stratejik Yönetim ve Sosyal Güvenlik Sisteminin Kamu Maliyesine Etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü, Belek, Antalya, 9-13 Mayıs 2007, 256-284.
AK PARTİ (Adalet ve Kalkınma Partisi) (2015), Genel İcraat Kitabı, Ankara.
AKDOĞAN, A. (2011), Kamu Maliyesi, 14. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
AKGÜL YILMAZ, G. (2006), OECD Sosyal Devlet ve Sosyal Harcamalar, Arıkan Yayıncılık, İstanbul.
ARIN, T. (1993), “Refah Devleti: Bir Analiz Çerçevesi”, IX. Türkiye Maliye Sempozyumu, Türkiye’de Bütçe Harcamaları, 6-8 Mayıs, Silifke-Mersin.
BAYKAL, Ö. (2006), 1980 Sonrası Türkiye’de Kamusal Eğitim Harcamalarının Analizi (1980-2003), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
BEVERIDGE, W. (1942), Social Insurance and Allied Services, HMSO, London.
BRADY, D., BECKFIELD, J. (2005), “Economic Globalization and the Welfare State in Affluent Democracies, 1975–2001”, American Sociological Review, 70 (December), 921-948.
BRIGGS, A. (1961), “The Welfare State At Historical Perspective”, Archives Européennes de Sociologie, 2(2), 221-59.
BUĞRA, A., ADAR, S. (2007), Türkiye’nin Sosyal Koruma Harcamalarının Karşılaştırmalı Analizi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu, İstanbul.
BULUTOĞLU, K. (1988), Kamu Ekonomisine Giriş, Filiz Kitabevi, İstanbul.
BUSEMEYER, M. R. (2007), “Determinants of Public Education Spending in 21 OECD Democracies, 1980-2001”, Journal of European Public Policy, 14(4), 582-610.
CERİT, Y. (1997), “Bilgi Toplumu ve Bilgi Üretiminde Yükselen Değer: Eğitim,” Milli Eğitim Dergisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Sayı: 135, Ankara.
DÖKMEN, G. (2012), “Kamu Harcamaları ve Kamu Gelirleri Arasındaki İlişki: Panel Nedensellik Analizi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), 115-143.
DPT. (2009), Eğitim: Okul Öncesi, İlk ve Orta Öğretim, Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 9. Kalkınma Planı 2007-2013, Ankara.
DÜNYA BANKASI. (2005), Turkey Education Sector Study, Report No: 32450-TU, The World Bank, Washington DC.
EĞİLMEZ, M. (2012), Türkiye’de Kamu Mali Sistemi, http://www.mahfiegilmez.com/2012/07/turkiyede-kamu-mali-sistemi.html, (25.07.2014).
ERDOĞDU, M. (2013), “Sosyal Harcamaların Kapsamı ve Türkiye’de Sosyal Bütçe”, Kamu Bütçesinde Yeni Yaklaşımlar, (Ed. F. Altuğ, A. Kesik, M. Şeker), Seçkin Yayıncılık, Ankara.
ERDOĞDU, M., YENİGÜN, E. (2008), Türkiye’de Sosyal Bütçe-Nasıl Yapılıyor? Nasıl İzlenir?, (Ed. A. Buldam), TESEV Yayınları.
ERG. (2009a), Eğitimde Eşitlik: Politika Analizi ve Öneriler, Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
ERG. (2009b), Eğitim İzleme Raporu 2008, Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
ERG. (2010), Eğitim İzleme Raporu 2009, Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
ERG. (2011), Eğitim İzleme Raporu 2010, Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
ERG. (2013), Eğitim İzleme Raporu 2012, Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
ERG. (2015a), Eğitim İzleme Raporu 2014-2015, Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
ERG. (2015b), Eğitim İzleme Raporu 2014-2015 Özet Değerlendirme, Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
ESPING-ANDERSEN, G. (1990), The Three Worlds of Welfare Capitalism, Polity Press, Cambridge.
EUROSTAT. (2007), Europe in Figures-Eurostat Yearbook, 2006-2007, European Commission.
EUROSTAT. (2014), Social Protection Statistics, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Social_protection_statistics, (10.06.2014).
FRIEDMAN, M. (1988), Kapitalizm ve Özgürlük, Altın Kitaplar, İstanbul.
FRIEDMAN, M., FRIEDMAN, R. (1980), Free to Choose, Harcourt Brace Javanovich, New York.
GALBRAITH, J. K. (1996), Good Society: The Humane Agenda, Houghton Miffin, Boston.
GEORGE, G., WILDING, P. (1994), Welfare and Ideology, Harvester/Wheatsheaf, Heel Hempstead, Hertfordshire.
GINSBURG, N. (1992), Divisions of Welfare: A Critical Introduction to Comparative Social Policy, Sage Publications, London.
GOUGH, I. (2003), “Refah Devleti”, New Palgrave Dictionary of Economics, 4, (Çev. K. Güngör), http://www.canaktan.org/politika/anti_leviathan/diger-yazilar/gungor-refah-devleti.pdf, (20.11.2013).
GÜL, H. (2000), From Welfare to 'Workfare': A Comparative Analysis of the Factors behind the Differences in State Welfare-to-Workfare Policies Adopted After the 1996 Welfare Reform, The University of Texas, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Texas, ABD.
GÜL, H. (2007), “ABD Örneği’nde Üçüncü Yol: Yoksulluğa ve Eşitsizliğe Bakışı ve Yeni Sağ İle Bir Karşılaştırma”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 34(2), 195-215.
GÜL, H., SALLAN GÜL, S. (2007), “Sosyal Devletten Çalışma Refahına Geçişte Sosyal Haklar ve Yoksullar”, Amme İdaresi Dergisi, 40(3), 1-30.
GÜLCAN, M. C. (2008), Kamu Harcamaları İçinde Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Yeri, Ekonomik Etkileri ve Türkiye Uygulaması, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
GÜNGÖR, G., GÖKSU, A. (2013), “Türkiye’de Eğitimin Finansmanı ve Ülkelerarası Bir Karşılaştırma”, Yönetim ve Ekonomi, 20(1), 59-72.
HABERMAS, J. (1989), The New Conservatism: Cultural Criticism and the Hisorians’ Debate, (Der. ve Çev. W. Nicholsen), The MIT Press, Cambridge.
HAYEK, F. A. (1993), Hukuk, Yasama ve Özgürlük: Kurallar ve Düzen (Cilt-I), (Çev. A. Yayla), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
https://www.muhasebat.gov.tr/, (15.01.2016).
http://www.bumko.gov.tr/, (15.01.2016).
HUBER, E., STEPHENS, J. D. (2001), “Welfare State and Production Regimes in the Era of Retrenchment”, The New Politics of the Welfare State, (Ed. P. Pierson), Oxford University Press, New York, 107-145.
JIANG, T. (2014), “Globalization and Welfare Spending Across 21 Transitional Economies”, International Journal of Comparative Sociology, 55(5), 429-453.
KARAARSLAN, E. (2005), “Kamu Kesimi Eğitim Harcamalarının Analizi”, Maliye Dergisi, 149, Mayıs-Aralık, 36-73.
KARAHANOĞULLARI, O. (2004), Kamu Hizmeti (Kavram ve Hukuksal Rejim), http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/karahan/makaleler/kamuhizmeti.pdf,(11.07.2014).
KESİK A., YILMAZ, H. H. (2010), “Yüksek Öğretimde Yönetsel Yapı ve Mali Konular: Türkiye’de Yüksek Öğretimde Yönetsel Etkinliği Artırmaya Yönelik Bir Model Önerisi”, Maliye Dergisi, 158, Ocak-Haziran.
KOÇ, H. (2007), “Eğitim Sisteminin Finansmanı”, Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 39-50.
KORPI, W. (1989), “Power, Politics, and State Otonomy in the Development of Social Citizenship: Social Rights During Sickness in the Eighteen OECD Countries since 1930”, American Sociological Review, 53(3), 309-328.
LEVIN, H. M. (1975), “Some Methodological Problems in Economic Policy Research Determining How Much Should Be Spent on Compensatory Education”, Education and Urban Society, 7(3), 303-333.
LOWRY, R. C. (2012), “Public Welfare Spending and Private Social Services in U.S. States”, State Politics & Policy Quarterly, 13(1), 3-25.
MALİYE BAKANLIĞI. (1996), 1996 Mali Yılı Bütçe Gerekçesi, Ankara.
MALİYE BAKANLIĞI. (1999), 2000 Yılı Bütçe Gerekçesi, Ankara.
MALİYE BAKANLIĞI. (2001), 2002 Yılı Bütçe Gerekçesi, Ankara.
MALİYE BAKANLIĞI (2007), 2008 Yılı Bütçe Gerekçesi, Ankara.
MALİYE BAKANLIĞI. (2015), 2016 Yılı Bütçe Gerekçesi, Ankara.
MALİYE VE GÜMRÜK BAKANLIĞI. (1990), 1991 Mali Yılı Bütçe Gerekçesi, Ankara.
MARSHALL, T. H. (1970), Social Policy in the Twentieth Century, Hutchinson, London.
MEB. (2011), Türk Eğitim Sisteminin Örgütlenmesi, Ankara.
MISHRA, R. (1990), The Welfare State in Capitalist Society: Policies of Retrenchment and Maintenance in Europe, North America and Australia, Harvester/Wheatsheaf, New York ve London.
MURRAY, C. (1995), “Help the Poor: Abolish Welfare,” American Perestroika: The Demise of the Welfare State, (Ed. R. M. Ebeling), Hillside College Press, Hillside, Michigan, 39-60.
MÜTEVELLİOĞLU, N. (2006), “Sosyal Devlet Bireysel Özgürlükleri Azalttı mı?” Amme İdaresi Dergisi, 39(3), 23-45.
NADAROĞLU, H. (1999), Kamu Maliyesi Teorisi, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ, İstanbul.
OECD. (2001), Education at a Glance 2001.
OECD. (2007), The Social Expenditure Database: An Interpretive Guide, SOCX 1980-2003.
OECD. (2014), Education at a Glance 2014.
ÖZDEMİR, S. (2005), “Başlangıcından Günümüze Refah Devletlerinde Sosyal Harcamaların Analizi”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, 153-204.
ÖZDEMİR, S. (2007), Küreselleşme Sürecinde Refah Devleti, İTO, Yayın No: 2007-57, İstanbul.
ÖZDEMİR, S. (2014), “Refah Devleti ve Üstlendiği Temel Görevler Üzerine Bir İnceleme”, http://www.sosyalsiyaset.net/documents/refah_devleti_ustlendigi_gorvlr.htm (11.01.2014).
ÖZKER, N., ESENER, Ç. (2009), “Türkiye’ de Bir Kamu Harcaması Olgusu Olarak Eğitim Harcamaları: Örnek Ülkeler İle Yakın Dönem Karşılaştırma”, Mevzuat Dergisi, 142.
PIERSON, P. (1994), Dismantling the Welfare State: Reagan, Thatcher and the Politics of Retrenchment, Cambridge University Press, Cambridge.
POLAT, S. (2009), Türkiye’de Eğitim Politikalarının Fırsat Eşitsizliği Üzerindeki Etkileri, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara.
ROCHE, M. (1992), Rethinking Citizenship: Welfare, Ideology and Change in Modern Society, Polity Press, Cambridge ve New York.
SALLAN GÜL, S. (2006), Sosyal Devlet Bitti Yaşasın Piyasa!, e-Babil Yayınları, İstanbul.
SALLAN GÜL, S., KAYA, H. E., GÜL, H., SCHWEIGHOFER-BRAUER, A. (2013), “Transcultural Biography Work in Adult Education: A Discussion on the Findings of a Pilot Study in Turkey”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, October, 93(21), 2028-2036.
SCHULTZ, T. W. (1961), “Investment in Human Capital”, The American Economic Review, 51(1), 1-17.
SERTER, N. (1994), Devlet Görevlerindeki Gelişmelerin Sonucu Olarak Sosyal Devlet, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını, İstanbul.
ŞEKER, M. (2011), Yerel Yönetimlerde Sosyal Bütçeyi İzleme Raporu, TESEV Yayınları, Mart.
ŞENER, O. (1987), “Eğitim Ekonomisinin Temel İlkeleri”, III. Türkiye Maliye Eğitimi Sempozyumu, Gebze Nisan 1987, Azar Matbaacılık, İstanbul, 5-22.
TOPRAK, D. (2008), “5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 24 Ocak 1980 Kararları Işığında Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 313-333.
TÜİK. (2006), Türkiye Eğitim Harcamaları Araştırması, 2002, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
TÜİK. (2010), Türkiye İstatistik Yıllığı 2010.
UNESCO. (2011), Tenth Meeting of the High-Level Group on Education for All (EFA), Jomtien, Thailand, 22-24 March.
WEISBROD, B. A. (1962), “Education and Investment in Human Capital”, The Journal of Political Economy, 70(5), 106-123.
YILMAZ, H. H. (2007), İstikrar Programlarında Mali Uyumda Kalite Sorunu: 2000 Sonrası Dönem Türkiye Deneyimi, TEPAV Yayını, Ankara.
YILMAZ, M. (2010), Sosyal Devlet Anlayışı Çerçevesinde Sosyal Harcamalarının OECD ve Türkiye’de Karşılaştırılmalı Analizi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.