ABBÂSÎLER DÖNEMİNE KADAR AZERBAYCAN’IN SİYASÎ TARİHİNE GENEL BİR BAKIŞ (10-132/632-750)

Azerbaycan, tarihinin en önemli safhasını Ortaçağ’da yaşamıştır. Bunun sebebi halkının İslâm dini ile tanışması, düşünce ve hayat tarzlarının değişmesi, zengin olan kültürel geçmişinin yeni değerler kazanması ve İslâmî fetihlerin en önemlilerinden biri olmasıdır. Azerbaycan’da yapılan fetihlerin yanısıra Hilâfetin yapmış olduğu iskân faaliyeti bu bölgede Müslüman Arap nüfusun oluşmasına neden oldu. İlk dönemde Müslümanlar’ın iyi hal ve davranışları, halka hoş gelen idarî tavırları ve tanıdıkları imtiyazlar yerli halkın İslâm dinini kabul etmesinde çok etkili olmuştur

Anahtar Kelimeler:

Azerbaycan, Azerbaycan’ın fethi, Emeviler Dönemi

A General Look at the Political History of Azerbaijan to the Time of Abbasids (10-132/632-750)

The most important phase of the Azerbaijan history was in the Middle Ages. The reason for this was that people acquainted with Islam, changed their thought and lifestyle, the reach cultural past earned new values. The last reason was that Azerbaijan was one of the most important Islamic conquests. With these Islamic conquests there became muslim, arabian population because of Caliphate’s settlement policy. In the first phase of Caliphate local nation accept Islam because of muslims’ good behavior, administrative manner and privileges

Keywords:

Azerbaijan, Conquest of Azerbaijan, Period of Umayyad,

PDF

___

» Ahmed, Âdil, et-Tarîku İle’l-Medâin, Beyrut, t.y.
» Ahmet Çelebi, Örnek Halifeler Dönemi, trc. H. Fehmi Ulus, İstanbul, 1997
» Atçeken, İsmail Hakkı, Devlet Geleneği Açısından Hişam b. Abdülmelik, Ankara, 2001
» Azimli, Mehmet, Abbâsî Dönemi Şii Karakterli İsyanlar, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), S.Ü.S.B.E., Konya, 1994
» ___________, Abbâsîler Dönemi Bâbek İsyanı, Ankara, 2004
» Aziz, Hüseyn Kasım, el-Bâbekiyye, Dımeşk, 2000
» Azm, Refik Bey, Kitâbu Eşheri Meşâhiri’l-İslâm fil Hurûbi’s-Siyâsiyye, Beyrut, 1983, I-III
» Bakıhanov, Abbaskulu Ağa, Gülüstan-ı İrem, nşr., Abdülkerim Alizâde ve diğerleri, Bakü, 1970
» Balayev, Aydın, Azerbaycan Tarihi, Bakü, 1993
» Barthold, Vassiliy Vladimiroviç, İslâm Medeniyeti Tarihi, trç. M.F. Köprülü, Ankara, 1963
» ___________, K İstorii Krestyanskih Dvijeniy v Persii, Moskva, 1923
» ___________, Mesta Prikaspiyskix Oblastey v İstorii Muslumanskogo Mira, Bakü, 1925
» Belâzürî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Câbir (ö. 279/892), Fütûhu’l-Buldan, Beyrut, 1407/1987
» Belyayev, Yevgeni, Musulmanskoye Sektantstvo, Moskova, 1957
» Bünyadov, Ziya, Azerbaycan Tarihi, Bakü, 1994
» ___________, İstoriçeskaya Geografia Azerbaycana, Bakü, 1987
» ___________, Azerbaycan VII-IX Asırlarda, Bakü, 1989
» Caetani, Leon, İslâm Tarihi, İstanbul, 1924, I-X
» Dihkân, Ali, Serzemin-i Zerdüşt Rıdâiyye, y.y, 1348
» Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmet b. Davut, el-Ahbaru’t-Tıval, Beyrut, t.y.
» Donner, Fred Mc Grow, The Early Islamic Conquest, Princeton/Newjersey, 1981
» Erkal, Mehmet, “Cizye”, DİA, İstanbul, 1993, VIII, 42–45
» Fayda, Mustafa, Allah’ın Kılıcı Halid İbn Velid, İstanbul, 1990
» Faysal, Şükrî, el-Müctemeâtu’l-İslâmiyye fi’l-Karni’l-Evvel, Beyrut, 1973
» Fâyiz, Necîb İskender, el-Fütûhâtu’l-İslâmiyye li Bilâdi’l-Gürc, İskenderiyye, 1988
» Ganîm, Hamid, Ebû Saîd, “İntişaru’l-İslâm fi’r-Rihâb”, Mecelletu’l-Ezher, Kahire, 1970, I-VI
» Gurbanov Abbas, “Abbâsîler Döneminin İlk Asrında Azerbaycan (132–232/750–847)” (Basıl- mamış Doktora Tezi) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2007
» Hammâş, Necdet, el-İdâre fi’l-Asri’l-Emevî, Beyrut, t.y.
» Halîfe b. Hayyât el-Asfarî (ö. 240/854), Târîh, nşr. Süheyl Zekkâr, Beyrut, 1414/1993
» Hudaribek, Muhammed, Muhadaratu’t-Tarihi’l-Ümemi’l-İslâmiyye, Beyrut, 1986
» İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer (ö. 774/1372), el-Bidaye ve’n-Nihaye, Beyrut, 1974, I-XV
» İbnü’l-Esîr, İzzuddîn Ebu’l-Hasen (ö. 630/1232), el-Kâmil fi’t-Târîh, Beyrut, 1995, I-XI
» ___________, el-Lubab, Beyrut, t.y., I-III
» İpek, Ali, İlk İslâmi Dönemde Azerbaycan: 632–750, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1999
» İstahrî, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed el-Fârisî (ö. 346/957), Mesâlikü’l-Memâlik, Beyrut, 1997
» Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemu Kabâili’l-Arab el-Kadîme ve’l-Hadîse, Beyrut, 1985, I-V
» Kesrevî, Ahmed Tebrizî, Şehriyârân-ı Gumnâm, Tahran, 1335
» Kudâme, b. Ca’fer, Ebu’l-Ferec İbn Ziyad (ö. 320/932), el-Harac ve-s-Sınaâti’l-Kitâbe, nşr., M. Hüseyin ez-Zebîdî, Bağdat, 1981
» Mahmûd, Hasan Ahmed, el-İslâm fî Asyâ’l-Vustâ, Mısır, 1972
» Makdisî, Mutahhar b. Tahir (ö. 355/965), Kitabu’l-Bed ve’t-Tarîh, nşr., M.CL. Huart, Beyrut, 1899, I-VI
» Manendian, “Les İnvasions Arabes En Armenia”, Byzantion, Vaduz, 1964, XVIII, 179
» Me’sûdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Hüseyn b. Ali (ö. 346/957), Mürûcü’z-Zeheb, Beyrut, 1997, I-IV
» Minorski, Vladimir Federovich, A History of Sharvan and Darband, Cambridge, 1958
» Nefisî, Saîd, Târîh-i Temeddü-i İran-ı Sâsânî, Tahran, 1331, I-II
» Patkanov K., İstoriya Akvana, Sang-Petersburg, 1861
» Piqulevskaya, N.V., K Voprosu ob Obşestvennıh Otnaşeniyah na Blijnem Vostoke, Sang- Petersburq, 1948
» Reyyis, Muhammed Ziyâuddin, el-Harac fi’d-Devlet’l-İslâmiyye, Kahire, 1957
» Rızâ, Muhammed, Ebu Bekr es-Sıddîk, Beyrut, 1983
» Sebeos, İstoriya İmperatora İrakle, Rusça trc. K. Patkanov, Sang-Petersburg, 1862
» Şeşen, Ramazan, Salahaddin Eyyübî ve Devlet, İstanbul, 1987
» Söylemez, Mahfuz, Kûfe, Ankara, 2001
» Şuşterî, Abbâs, İran-nâme yâ Kârnâme-i İraniyân Der Asr-ı Sâsânîyân, Tahran, 1342
» Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cer’ir (ö. 310/922), Tarihü’l-Ümemi ve’l-Mülük, Beyrut, 1407/1987, I-XIII
» Togan, Zeki Velidi, “Azerbaycan”, İA, İstanbul, 1979, II, 91–118
» Velihanlı, Naile, Arap Hilâfeti ve Azerbaycan, Bakü, 1993, s. 63
» Wellhausen, Julius, İslâmın En Eski Tarihine Giriş, trç. Fikret Işıltan, İstanbul, 1960
» Ya’kût el-Hamevî, Şihabuddin b. Abdullah er-Rûmî el-Bağdadî (ö. 626/1228–1229), Mu’cemu’l- Buldân, Beyrut, 1990, I-V
» Ya’kûbî, Ahmet b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb b. Vâdıh el-Ahbarî (ö. 292/904), Tarihu’l- Ya’kûbi, Beyrut, 1993, I-II
» Zeynaloğlu, Cihangir, Muhtasar Azerbaycan Tarihi, İstanbul, 1924.