ABBÂSîLER DÖNEMİNDE PARA BASIMI

Bir değer ve dönüşüm aracı olan paranın İslâm devlet geleneğinde gelişme ve olgunlaşma devrini oluşturan Abbâsîler dönemindeki gelişim seyri bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Abbâsîler döneminde para başlığı altında ilk önce para kavramı, para basımı, darphânenin işleyiş ve denetimi konularına yer verdik. Daha sonra altın (dinar), gümüş (dirhem) ve bakır (fels) paraların basımı, ayarları, paralardaki eksiltme ve hileli işlemler ile bunların denetimi konularını ele aldık. Gerek paraların birbirine dönüştürülmesi ve gerekse halk ile darphâne arasında aracılık etmeleri dolayısıyla artan bir öneme sahip sarraflık kurumunun görev, işleyiş ve denetimi ile bunlar içerisinden uzmanlaşan bir grup olan cehbezlerden de söz ettik. Armağan paraları ve özel paralar gibi normalden farklı ayar ve değerlerde basılan paralar da bu çalışmada değinilen konular arasındadır

Anahtar Kelimeler:

Abbâsî, Para, Sikke, Meskûkât, Darphâne, Dinar, Dirhem, Sarraf, Cehbez

Coin in the Abbasid Period

As an asset, the money with its developmental stages in the Abbasid period is the main theme of this paper. Under the title of “Coin in the Abbasid Period” we first dealt with the term ‘money’ then its mint and inspection. Later on, the minting of golden (dinar or denarius), silver (dirham) and copper (fels) has been defined and counterfeit patterns have been tackled. Additionally, money exchangers who were the means of exchanging money and who occupied an intermediary position between people and mint have been treated including their functions, duties and inspection. A group of people who are expert on these matters, called jahbaz are also mentioned in our paper. Moreover, ceremonial and commemorative mints as well as coins minted as gifts have been treated as well

Keywords:

Abbasids, Money, Sikka, Meskūkāt, Mint, Dinar/Denarius, Dirham, Money Exchangers, Jahbaz.,

PDF

___

aynaklar: aynaklar: » Aktan, Nusret “Abbasi Halifesi el-Mu’tasid Billah’ın Düğünü Münasebeti ile Kesilmiş Sikkesi
Hakkında”, Türk Nümismatik Derneği’nin 20. Kuruluş Yılında İbrahim Artuk’a Armağan,
İstanbul 1988, 13. » Artuk, İbrahim, “Sikke”, MEB. İA, İstanbul, 1980, c. X. » Bacharach, Jere, İslamic History Through Coins: an analysis and catalogue of tenth
century, Kahire 2006. » Barthold, W. , “Berza’a”, MEB İA, İstanbul 1979, II. » el-Bâşa, Hasan el-Fünûnu’l-İslâmiyye ve'l-Vezâif ale'l-Asâri'l-Arabiyye, Kahire tz., c. III. » Bates, Michael “İslamic Numismatic”, Middle East Studies Association Bulletin, Volume,
İstanbul 1993. » ed-Dımaşkî, Ebü'l-Fazl Ca'fer b. Ali “Ticaretin Güzelliklerine İşaret”, Abdülhalik Bakır (ed.),
Ebu’l-Fadl İbrahim, Kahire 1998. » Erkoçoğlu, Fatih, “Adülmelik b. Mervân’ın Para Reformu”, İSTEM, Sayı: 8, (2006). » el-Ferrâ, Ebû Ya’lâ Muhammed b. Hüseyn, el-Ahkâmu’s-Sultâniyye, Mustafa el-Bâbî el
Halebî, Mısır 1938. » el-Gazzalî, Ebû Hamid Huccetülislam Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulûmi'd-din, Beyrut 1983, c. II. » el-Hamevî, Mu’cemu’l-Buldân, IV. » el-Hamevî, Yakut, Mu’cemu’l-Udebâ, Kahire 1938, c. IV. » el-Hamevî, Yakut, İrşâdu’l-Erîb, (Mu’cemu’l-Udebâ), neşr. D.S. Margoliouth, Mısır 1923, c. I. » el-Hasenî, Ahmed İslâm’da Para, çev. Adem Esen, İstanbul 1996. » el-Hemedanî, Muhammed b. Abdülmelik, et-Tekmiletu Tarihi’t-Taberî, Tahran, Müesse
setü’n-Nasr, 1961. » Heyd, W. , Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, Çev. E. Ziya Karal, Ankara 2000. » el-Hibri, Tayeb Reinterpreting Islamic Historiography: Hârûn al-Rashîd and The Narrative of
The Abbâsid Caliphate, Cambridge 1999. » Hizmetli, Mustafa, Endülüste Hisbe Teşkilatı, Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara, AÜSBE, 2002 » Isfahanî, İmam Ebu’l-Ferec, el-Egânî, Beyrut 1988, c. I. » İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, c. III, s. 120 (9978). » İbn Haldun, Abdurrahman, Mukaddime,Abdullah Muhammed ed-Dervîş, Dımaşk 2004 c. I. » İbn Hurdazbih, Ebu’l-Kâsım Ubeydullah b. Abdullah, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, neşr. De
Geoje, Brill 1889. » İbn Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed b. Yakub, Tecâribü’l-Ümem, neşr. Leone
Caetani, Leiden 1913, c. I. » İbn Teymiye, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdilhalim el-Hisbe fi’l-İslâm, Dımaşk 1318. » İbn Tıktaka, Muhammed b. Ali b. Tabataba el-Fahrî fi Adâbi’s-Sultaniyye, Mısır 1945. » İbnu’l-Cevzî, Abdurrahman, el-Muntazam fi Tarihi’l-Mulûk ve’l-Ümem, Beyrut 1358, c. VIII. » İbnu’l-Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasen, el-Kâmil fi’t-Târîh, Çev. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul 1986. » İbnu’l-Uhuvve, Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî İbnu’l-Uhuvve, Meâlimu’l
Kurbe fi Ahkâmi’l-Hisbe, neşr, R. Levy, London 1938. » İbnu’z-Zübeyr, Reşid, ez-Zehâir ve’t-Tuhaf, thk. Muhammed Hamidullah, Kuveyt, Vizâretü’l- İ’lâm, 1984. » Kalkaşendî, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Ali b. Ahmed, Subhu’l-‘Aşâ, Kahire 1963 c.I. » Kalkaşendî, Ebü'l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Ali b. Ahmed, Meâsirü’l-İnafe fi Meâlimi’l
Ziyade-Cemaleddin Muhammed eş-Şeyyâl, Kahire 1940. » el-Makrizî, Şüzûru’l-Ukûd fi Zikri’l-Nukûd, texts and studies; collected and reprinted by Fuat
Sezgin; in collaboration with Carl Ehrig-Eggert, Eckhard Neubauer, Mazen Amawi, (Frankfurt
am Main: Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, 2003). » Malik, Muvatta, c. II, s. 116, Kitabu’z-Zekât, Bâbu Zekâtu’l-Mâl, (322). » el-Mâverdî, Ebu’l-Hasan, Ahkâmu’s-Sultâniye, Beyrut 1985. » el-Mesûdî, Ebu’l-Hasan Ali b., Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinu’l-Cevher, Paris 1869, c. V. » Mez, Adam, X. Yüzyılda İslâm Medeniyeti, Çev. Salih Şaban, İstanbul 2000. » Miles, George C., Early Arabic Glass Weights and Stamps, The American Numismatic
Society, New York 1950. » Miles, Rare İslamic Coins, The American Numismatic Society, New York 1951. » Miles, “Dînâr”, Encyclopedia of Islam, New Edition, Leiden 1965, II, 297. » Miles, “Dirham”, Encyclopedia of Islam, New Edition, Leiden 1965, II, 319. » Minorsky, V., “Al-Rayy”, Encyclopedia of Islam, New Edition, Leiden 1995, VIII. » http://islamiccoins.ancients.info/abbasid/alhadi.htm (Siteye Erişim tarihi: 03.12.2009) » en-Nakşibendî, Nasır Seyyid Mahmud ed-Dînarü’l-İslâmî fi’l-Müthafi’l-Irakî ed-Dinarü’l
Ümevî ve’l-Abbâsî, Dımaşk, 2002. » en-Nuveyrî, Şihabuddin Ahmed b. Abdulvehhâb, Nihayetü’l-Ereb fi Funûni’l-Edeb, Beyrut 2004, c. XXI. » Özaydın, Abdülkerim, “Arrân”, DİA, İstanbul 1991, III. » Reyyis, M. Ziyaüddin el-Harac ve’n-Nizamu’l-Maliyye, Kahire 1977. » es-Sâbi, Ebû İshak İbrâhim b. Hilâl b. İbrâhim el-Harranî, (haşiye Emir Şekib Arslan), Resâil, Beyrut. » es-Sabî, Ebü’l-Hüseyin Hilâl b. Muhassin b. İbrâhim, Rüsûmu Dâri’l-Hilafe, thk. Mikail
Avvad, Beyrut 1986. » es-Sabî, el-Vüzerâ Tuhfeti'l-Ümera fî Tarihi'l-Vüzerâ, Neşr. Hasan ez-Zeyn, Beyrut 1990. » Sahillioğlu, Halil, “Dinar”, DİA, İstanbul 1994, c. IX. » Sahillioğlu, Halil, “Dirhem”, DİA, İstanbul 1994, c. IX. » Sahillioğlu, Halil, “Darphâne”, DİA, İstanbul 1993, c. VIII. » es-Seâlibî, Ebu Mansûr Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail, Simâru’l-Kulûb fi’l-Mudâf ve’l
İstanbul 1993. » et-Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Târîhü’l-Ümem ve’l-Mülûk, Thk. Muhammed
Ebu’l-Fadl İbrahim, (Beyrut, tz.), c. VIII. » Tekin, Oğuz “Meskûkat”, DİA, Ankara 2004, c. XXIX. » et-Tenûhî, El-Kadı Ebu Ali el Muhassin Neşvâru’l-Muhâdara, Kahire 1921, c. I. » et-Tevhidî, Ebu Hayyân el-İmta’ ve’l-Muânese, yay. Ahmed Emin-Ahmed ez-Zeyn, Kahire
1944, c. I. » el-Vatvat, Ebû İshak Burhaneddin el-Kütübi, Gurerü'l-Hasaisi'l-vaz’iha ve Durerü'n-nekâisi'l
fadîhe, Beyrut, Dâru Saab, tz. » Yeniçeri, Celal “Cehbez”, DİA, İstanbul 1993, c. VII. » Yıldız, Hakkı Dursun “Abbâsiyye”, DİA, İstanbul 1988, c. I. » Zambaur, E.V., “Dirhem”, MEB. İA, İstanbul 1977, c. III. » Zambaur, E.V. “Dinâr”, MEB. İA, İstanbul 1977, c. III. » Zambaur, “Fels”, MEB. İA, c. IV.