205109

Yoksulluğa Hak Temelli Yaklaşım

Yoksulluk, insanca yaşamak için gereksinim duyulan olanak ve koşullara uzak kalışın karakteristik neden-sonuç ilişkilerinden biridir. İnsana yakışır düzeyde gıda, giyim, tedavi ve barınma imkânlarına sahip olamamak; eğitim, kültür, sanat ve edebiyat olanaklarından yararlanamamak; dayanışma haklarından yoksun yaşamlar sürmektir. Yoksulluğu herkes için ve kalıcı olarak ortadan kaldırabilmenin yolu, meseleye hiç kimsenin yoksulluğu hak etmediği düşüncesinde ve eylemliliğinde birleşmekten geçmektedir. Nitekim yoksulluk esasen insanca yaşama hakkının ihlalidir ve varlığını ‘kalıcı eşitsizliklerin’ korunması ile sürdürür. Günümüz tüketim toplumu pratiğinde asgari bir mal-hizmet sepetini karşılayacak gelire sahip olmayan insanların olduğu gibi, aşırı tüketim nedeniyle sağlık sorunları yaşayan insanların da yaşam hakkı risk altındadır. Küreselleşme süreci ile etki alanı genişleyen neoliberalizm insanları ve yaşamlarını hızla dönüştürürken derinleşen eşitsizlikler, her insanın onur ve haysiyetine yaraşır bir hayat sürme hakkını tehdit etmektedir. Yoksul kitlelerin haklarını kullanabilen, savunabilen ve geliştirebilen bireyler olarak toplumsal yaşamda hak ettikleri yeri almaları için atılması gereken adımlar insanlık ailesini ve geleceğini, doğrudan ve yakından ilgilendirmektedir. Şu hâlde yoksulluğu herkes için ve kalıcı olarak ortadan kaldırabilmenin yollarından biri meseleye hak temelli yaklaşmaktan geçmektedir. Bu çalışmada yoksulluk hak ihlallerini derinleştiren sosyal bir sorun olarak ele alınırken yoksullukla mücadeleye hak temelli yaklaşım neoliberal dönüşüm sürecinde belirleyici ve işlevsel etkiye sahip olduğu düşünülen eğitim, çalışma, kalkınma ve direnme hakları özelinde değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Yoksulluk, İnsan Hakları, Hak Temelli Yaklaşım

PDF

___

ADAMAN, Fikret ve Çağlar Keyder, Türkiye’de Büyük Kentlerin, Gecekondu Ve Çöküntü Mahallelerinde Yaşanan Yoksulluk ve Sosyal Dışlanma, Avrupa Komisyonu Çalışma, Sosyal İşler ve Fırsat Eşitliği Dairesi için Hazırlanan Araştırma Raporu (VC/2005/0155), İstanbul, 2006.
AKTAN, Coşkun C., Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Hak-İş Konfederasyonu Yayınları, Ankara, 2002.
ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz, Direnme Hakkı, Yoksulluk, Şiddet ve İnsan Hakları içinde, Der. Yasemin Özdek, TODİE, Ankara, 2002.
BACHMANN, Matthias Lutz ve Amos Nascimento, İnsan Hakları ve Kozmopolitik Paradigmaları: Haklardan İnsanlığa, Derleyenler: Matthias Lutz-Bachmann, Amos Nascimento, İnsan Hakları, İnsan Haysiyeti ve Kozmopolit İdealler, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2016.
BENEDEK, Wolfgang, İnsan Hakları Kavramı ve İnsan Haklarının Niteliği, İnsan Haklarını Anlamak içinde, Avrupa İnsan Hakları ve Demokrasi İçin Eğitim ve Araştırma Merkezi (ETC), Graz, 2006.
ANBARLI, Şeniz, Baskıya Karşı Direnme Hakkı ve Sivil İtaatsizlik, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2006.
BENEDEK, Wolfgang, İnsan Hakları Sistemine Giriş, İnsan Haklarını Anlamak içinde, Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, Ankara, 2014.
BERK, Ferit, Toplumsal ve Bireysel Sorunlara Giriş, Sokak Kitapları Yayınları, Çağımız Dizisi: 5, İstanbul, Haziran 2014.
BUĞRA Ayşe ve Çağlar Keyder, Yeni Yoksulluk ve Türkiye’nin Değişen Refah Rejimi, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı İçin Hazırlanan Proje Raporu, İstanbul, 2003.
DOUZINAS, Costas, İnsan Haklarının Sonu, Dipnot Yayınları, Ankara, 2018.
ERKİLET, Alev, Sınıf-Altı: Kuramsal Tartışmalar ve İstanbul Tarihi Yarımada’ya Uygulanma İmkânları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 36, Temmuz 2011, s. 137-146.
ESPING-ANDERSEN, Gosta, Altın Çağ Sonrası? Küresel Bir Ekonomide Refah Devleti İkilemleri, Sosyal Politika Yazıları içinde, Der. Ayşe Buğra ve Çağlar Keyder, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
FRAZER, Hugh and Eric Marlier, Minimum Income Schemes Across EU Member States, Synthesis Report, EU Network of National Independent Experts on Social Inclusion, 2009.
HABERMAS, Jürgen, The Concept of Human Dignity and the Realistic Utopia of Human Rights, Metaphilosphy, 41/4, 2010.
HOLDEN, Barry, Global Democracy: Key Debates, 2000, London: Routedge.
IFE Jim, İnsan Hakları ve Sosyal Hizmet, Nika Yayınevi, Ankara, 2017.
JONATHAN Bradshaw, The Taxonomy of Social Need, Jonathan Bradshaw on Social Policy, Ed. Richard Cookson, Roy Sainsbury, Caroline Gelndinning, University of York, 2013.
JUTTE Robert, Erken Modern Avrupa’da Yoksulluk ve Sapkınlık, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, Avrupa Dizisi: 3, İstanbul, 2011.
KABOĞLU, İbrahim Özden, Özgürlükler Hukuku: İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı, İmge Kitabevi, 6. Baskı, İstanbul, 2002.
KALABALIK, Halil, İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, 2018.
KAPANİ, Münci, Dünyada ve Türkiye’de İnsan Haklarına Genel Bakış, Türkiye’de İnsan Hakları Semineri, 9-11 Aralık 1968, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları: 256, Ankara, 1970, s. 1-9.
KANBUR, Ravi and Lyn Squire, The Evolution of Thinking About Poverty: Exploring the Interactions, Frontiers of Economic Development: The Future in Perspective, Ed. Meier Gerald and Joseph Stiglitz, World Bank-Oxford University Press, New York, 2000.
KARATAŞ, Kasım, Yoksulluğun Küreselleşmesi ve Yoksulluğa Karşı Küresel Tavır, Değişen Türkiye’de İnsan Hakları Açısından Sosyal Hizmetler, Der. Kasım Karataş, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayını No: 6, Ankara, 2002.
KÖK, Mustafa, Nurettin Topçu ve Rönesansımız, Nurettin Topçu’ya Armağan, İstanbul, Dergâh Yayınları, 1992.
KARLUK, Rıdvan, https://www.turkishnews.com/tr/content/2018/01/26/adaletsiz-bir-dunyada-yasiyoruz-en-yoksul-yuzde-20-gunde-1-90-dolarla-geciniyor/E.T. 29.10.2018
KÜNTAY, Esin, 21. Yüzyılda Çağdaşlık ve Köleci Uygulamalar Paradoksu, Yoksulluk, Şiddet ve İnsan Hakları içinde, Der. Yasemin Özdek, TODAİE, Ankara, 2002.
MBONDA, Ernest-Marie, Poverty as a Violation of Human Rights: Towards a Right Non-poverty , Unesco 2004, Blackwell Publishing, Oxford, 2004.
RAYNAUD, Philippe and Stephane Rials, Siyaset Felsefesi Sözlüğü, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
SEN, Amartya, Özgürlükle Kalkınma, Ayrıntı Yayınları, Türkçesi: Yavuz Alagon, İstanbul, 2004.
ŞENSES, Fikret, Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk Kavramlar, Nedenler, Politikalar ve Temel Eğilimler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
TEPE, Harun, Sosyal Haklar ve İnsan Hakları: Sosyal ve Ekonomik Haklar Olmadan İnsan Hakları Korunabilir mi?, Sosyal Haklar Bildiri Kitabı, 2009, s. 97-104.
TİMUROĞLU, Vecihi, İnsan Hakları Sözlüğü, Baskı: Özkan Matbaacılık, Ankara, 2007.
TUFAN, Beril ve Kasım Karataş, Yoksulluk ve Sosyal Hizmetler, Sosyal Hizmet Sempozyumu, Düzenleyenler: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Hizmetler Eğitim-Araştırma ve Uygulama Merkezi, 9-11 Ekim 2003, Antalya.
VORA Alpa ve Minar Pimple, Yoksul Olmama Hakkı, İnsan Haklarını Anlamak içinde, Yayına Hazırlayan: Wolfgang Benedek, Avrupa İnsan Hakları ve Demokrasi İçin Eğitim ve Araştırma Merkezi (ETC), Graz, 2006.
ZENGEN, Olga and Marina d’Engelbronner, Guide to Corporate Human Rights Impact Assessment Tools, Business in Human Rights Center, 2009.
ZETU, Haki, Economic, Social and Culturel (ESC) Rights in Practice, Amnesty International Netherlands, 2010.
ZİZEK, Slavoj, Capitalism can no Longer Afford Freedom, ABC Religion and Ethics, http: //www. abc. net. au/religion/articles/2012/05/25/3511327. htm, E. T.: 17.10. 2018.