Kolektif Bellek ve Kentsel Mekan Algısı Bağlamında İstanbul Tuzla Köyiçi Koruma Bölgesi’nin Mekansal Değişiminin İrdelenmesi

Bellek üzerine yapılan tanımlamalar; belleğin deneyim, duyum, algı gibi kavramlarla, kavrayışları canlı tutabilme yetisi olduğunu; sadece geçmişten ibaret olmadığını; geçmişte depolanan imgelerin, olayların ya da kişilerin, şimdi ve gelecekte depolanacaklar ile ilişkilendirilerek üst üste çakıştırıldığını ifade etmektedir. Bellek, yaşanan “mekanla” ilişkili olarak anlam kazanmakta; mekanda var olan ve geçmişin özelliklerini barındıran somut izler; mekanın kullanıcısı olan bireylerin zihninde bireysel, sosyal, tarihsel, kültürel, vb. değerlerle birleşerek “mekan belleğini” oluşturmaktadır. Mekanın bellekte bıraktığı izler; varlığını birtakım göstergeler, semboller ve sosyal grupların iletişimi ve etkileşimi üzerinden sürdürmektedir. Dolayısı ile bellek bireysel bir yeti değildir ve içinde bulunulan toplumsal koşullar tarafından belirlenmektedir (Assmann, 2001 ve Halbwachs, 1992). Kolektif bellek olarak da tanımlanan bu olgu tarih, kültür ve iktidar çerçevesinde süre giden bir değişim içindedir ve iktidar mücadelelerine, sosyal ve kültürel akımlar, vb. olaylara sahne olan mekan, toplumsal kimlik ve belleğin izlerini taşımaktadır. Çalışmanın amacı; kentlerin kültür birikiminin bir sonucu olarak kolektif belleğin mekan ile ilişkisini ortaya koymak ve kolektif bellekte kodlanan mekansal öğelerin istemli ya da istemsiz şekilde yok edilmesinin, bireylerin üzerinde yarattığı aidiyet, kimlik vb. sorunlarına dikkat çekmektir. İki ana başlıkta ele alınan çalışmanın birinci bölümünde bellek ve kolektif bellek kavramlarının mekan ile bağlantısı kurularak “kentsel hafızanın” bileşenleri tanımlanmış; ikinci bölümde ise; İstanbul, Tuzla Köyiçi Yerleşmesi, bellek-algı ve mekan olguları çerçevesinde ele alınarak, mekansal değişim, mülakat, tespit ve gözlem teknikleri ile yaşayanların belleklerinde kalan izler üzerinden yorumlanmıştır. Bu çalışma, kentlerin kuşaklar boyu ürettiği kültür birikiminin bir sonucu olarak kolektif belleğin mekan ile ilişkisini ortaya koymakta ve kolektif belleğin “insanların kentte neden yaşadığının” temel göstergesi olması üzerine temellenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Bellek, Mekan, Algı, Mekan Belleği, Tuzla Köyiçi

The Interpretation of Spatial Variation/Differentiation of Tuzla Köyiçi District in Context of Collective Memory and Perception af Urban Space

Memory concept is expressed as the ability to keep understanding alive through the concepts such as experience, sensation, impression, perception with its general framework and the general definition of memory is that; it is not only composed of past, but also it is the overlap of the images that stored past, events or individuals by correlating them which will be stored at the present or future periods. The memory concept that is more associated with the process of experienced makes sense relating with the “living space” unlike the abstract time. In other words, the matter brought in to time the feeling of life experience, is the traces of the features belong to space, left in the memory (Nora,2006).The traces of space left in the memory; subsist through several representations, indicators, symbols and via the interaction and communication of the social groups underlying the formation of collective memory as well. Therefore, memory is not an ability; it is determined by the current social circumstances. (Assmann, 2001 and Halbwachs, 1992). Given these definitions, the scope of the study is to reveal the connection between the space and the collective memory and it is also to draw attention the issue of extermination of ownage, binding and sense of belonging due to eradication of the spatial components coded in collective memory voluntarily and involuntarily. The study is analyzed under the two main titles of conceptual and case study inferences. In the first part of the study, the components of “urban memory” is described by linking the space to memory; in the second part, spatial alterations are interpreted over traces left in the memories of living people by means of interviews, detection and observation techniques within the scope of memory- perception and space phenomena in İstanbul Tuzla Köyiçi settlement. This study reveals the connection between space and the collective memory which is occured as a result of cultural heritage produced by civic throughout generations and is based on being the main indicator of the collective memory “the reason why people live in the city.

Keywords:

Memory, Space, Perception, Space Memory, Tuzla Köyiçi,

PDF

___

Anderson, B. (2007). Hayali cemaatler, Çeviren: İskender Savaşır, Metis Yayınları, İstanbul.
Assmann, J. (2001). Kültürel bellek: Eski yüksek kültürde yazı, hatırlama ve politik kimlik. Çeviren: Ayşe Tekin, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Atkinson, R. C. ve Shiffrin, R. M. (1968). Human memory: A proposed system and its control processes. In K. W. Spence (Eds). The psychology of learning and motivation: Advances in Research and Theory, 2: 90–197. Academic Press, New York.
Atkinson, R. (1995). Psikolojiye giriş. Çeviren: K. Atakay, M. Atakay, A. Yavuz. Sosyal Yayınlar, İstanbul.
Avcıoğlu, Sayar, S. (2011). Kollektif bellek bağlamında tuzla köyiçi bölgesi’nin mekansal değişiminin irdelenmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kentsel Mekan Organizasyonu ve Tasarımı Programı basılmamış (çoğaltma) yüksek lisans tezi.
Bergson, H. (2007). Madde ve bellek, Çeviren: Işık Ergüden, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
Binder, T. (2005). Toplum arzuladığı belleği yaratır / Taner Akçam’ın kolektif bellek kavramı. Virgül Dergisi, 85: 11–14, İstanbul.
Çeviker, L. (2009). Şiddet ve toplumsal hafıza. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Davis, P. (1999). Gender differences in autobiographical memory for childhood. Journal of Personality and Social Psychology, 76(3), 498-510.
Duru,B. (2003). Kıyı politikası. Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara.
Erdönmez, E.M., Akı,A. (2005). Açık kamusal kent mekanlarının toplum ilişkilerindeki etkileri. Megaron YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, s.67-87.
Göregenli, M. (2010). Çevre psikolojisi: İnsan mekan ilişkileri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Günay, B. (2007). Gestalt theory and city planning education. Journal Of The Faculty Of Architecture, METU / JFA. Ankara.
Halbwachs, M. (1992). On collective memory. The University Of Chicago Press, Chicago.
İnceoğlu, M. (2010). Tutum, algı, iletişim. Beykent Üniversitesi Yayınevi. İstanbul.
Kahvecioğlu, H. (1998). Mimarlıkta imaj: Mekansal imajın oluşumu ve yapısı üzerine bir model. İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
Kılıç, A., Akın, O., Yerliyurt, B. (2006). Su ile gelen kültür ve bu kültürü yaşayamayan kent / kentli: İstanbul tuzla yerleşmesi örneği, 42. İsocarp Kongresi Bildiri Kitabı. YTÜ, İstanbul.
Lang, J. (1987). Creating architectural theory, the role of the behavioral sciences in environmental design. Van Nostrand Reinhold, NewYork.
Lynch, K. (1960). The ımage of the city. MIT Press, US. Mustafa Özdemir İle Yapılan Sözlü Mülakat Çalışmasından Edinilen Bilgiler
Özak, N.Ö., Gökmen, G.P. (2009). Bellek ve mekan ilişkisi üzerine bir model önerisi. İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, 8[2]: 145–155, İstanbul.
Nora, P. (2006). Hafıza mekanları. Dost Yayınları, Ankara.
Öner, B. (2008). Sosyal temsiller. Kriz Dergisi, 10[1]: 29–35.
Özak, N. (2008). Bellek ve mimarlık ilişkisi: Kalıcı bellekte mekansal öğeler. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
Öztürk, S. (2006). Osmanlı belgelerinde Tuzla, Yeni Güven Yayınları, İstanbul.
Rapoport, A. (1981). Identity and environment: A cross-cultural perspective. Derleyen: J. S. Duncan. Housing and identity: Cross-cultural perspective, 6–35,
Croom-Helm, Londra. Rubin, D. (2000). Autobiographical memory and aging. D. C Park Ve N. Schwarz Ed., Cognitive aging: A primer, 131-149. Psychology Press, Philadelphia.
Subaşı, G. (1999). Bilişsel öğrenme yaklaşımı bilgiyi işleme kuramı. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi, Mesleki Eğitim Dergisi, 99: 2, Ankara.
Yeşilyaprak, B. (2008). Eğitim Psikolojisi. Hayat Ağacı Yayınları, 289–299. Ankara.

ISSN: 1307-9905
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2010
Yayıncı: ADAMOR Araştırma Danışmanlık Medya Organizasyon Yayıncılık Ltd. Şti.