20. Yüzyıl Başlarında Tahtakale, Karaoğlan Çarşısı ve Taşhan’dan Ulus Merkezi’ne Dönüşüm

Bu yazıda; Angora’da (Ankara) Tahtakale, Karaoğlan ve Ulus Çarşılarının tarihsel gelişim süreci kısaca incelenmiştir. Tarihî ticaret merkezinin özellikle Ulus kesiminin tarihsel gelişimi, sosyal ve ekonomik yapı ile mekân ilişkileri bağlamında değerlendirilmiştir. Kalekapısı önündeki Atpazarı ve onunla bağlantılı sokaklarda yer alan Samanpazarı ve Koyunpazarı Çarşıları, Ahi ve Osmanlı Dönemi’nde gelişen ilk ticari mekânlardır. Bu mekânların devamı niteliğinde olan Çıkrıkçılar Yokuşu’nun Taht’el Kal’a’ya bağlandığı kesimde, 16. yy başlarında Hasanpaşa Hanı (Sulu Han) ve Tahtakale Hanı inşa edilmiştir. İbadullah Camii, Haseki Camii, Haseki Hamamı ile gelişen Tahtakale Çarşısı ekonomik gelişmeye de bağlı olarak 17., 18. ve 19. yüzyıllarda gelişmesine devam etmiştir. 1892 tarihinde Anadolu Demiryolunun Angora’ya bağlanması, İstasyon Caddesi’nin Taşhan Meydanı’na bağlanması ile gelişen Karaoğlan Çarşısı, şehrin göreceli olarak daha modern han ve dükkânlarının yer seçtiği bir ticaret alanı konumuna gelmiştir. Şehrin en yoğun mahallelerinin merkezinde bulunan Tahtakale Çarşısı ağırlıklı olarak günlük tüketim, gıda ve diğer bazı zorunlu gereksinimlerin karşılandığı bir ticaret kesimi olarak gelişmiştir. 20. yüzyıl başlarında, şehirdeki ekonomik gerilemeye rağmen, Sulu Han’ın içinde yer aldığı Tahtakale Çarşısı ve Karaoğlan Çarşısı gelişmiş ve giderek Ulus Merkezi hâline gelmiştir.

Transformation of Tahtakale, Karaoğlan Bazaar and Taşhan to Ulus Center at the Beginning of the 20th Century

In this paper, historical development processes  of Tahtakale, Karaoğlan Bazaar and Ulus in Angora (Ankara) were briefly analyzed.  Especially Ulus The historical development of especially the historic trade center of Ulus was examined in terms of social and economic structure and spatial relationships. Atpazari, which is at the entrance of Citadel (Kalekapısı) and Samanpazarı and Koyunpazar Bazaars, which are in streets linked to the Citadel are the commercial spaces that developed the first in Ahi Era and Ottoman Era. Where Cikrikcilar Slope, which is like a sequel of these spaces,  is connected to Taht'el Kal’a’,  Hasanpaşa Inn (Sulu Inn) and Tahtakale Inn were built in the early 16th century. Tahtakale Bazaar, which grew with the Ibadullah Mosque, Haseki Mosque and Haseki Bath,  continued to develop in 17th, 18th and 19th centuries in line with economic development. Karaoğlan Square (Tashan), which developed after the connection of Anatolian Railway to Angora and that of  Istasyon (Station) Street to Taşhan Square in 1892, has become a trade area chosen by the city's relatively modern inn and shops. Located in the center of the city's most dense neighborhood,Tahtakale Bazaar was a place where mainly daily consumption, food and some other mandatory requirements were met. In the early 20th century, despite the economic downturn in the town, Tahtakale Bazaar in which Sulu Han is located and Karaoğlan Bazaar devepoled and became the center of Ulus. 

___

  • Aktüre, S. (1978). 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekânsal Yapı Çözümlemesi. Doktora Tezi, İTÜ Mimarlık Fakültesi, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.
  • Ankara Şehri İmar Müdürlüğü. (1937). Ankara İmar Planı. İstanbul: Alaeddin Kıral Basımevi.
  • Darkot, B. (1950). “Ankara Maddesi”. İslam Ansiklopedisi I. İstanbul.
  • Eyice, S. (1972). "Ankara'nın Eski Bir Resmi, Tarihi Vesika Olarak Resimler – Ankara'dan Bahseden Seyyahlar - Eski Bir Ankara Resmi”. Türk Tarih Kurumu "Atatürk Konferansları" IV. ciltten ayrı basım. Ankara.
  • Galanti, A. (1950). Ankara Tarihi. İstanbul: Tan Matbaası.
  • Koşay, H. Z. (1935). Ankara Budun Bilgisi. Ankara: Ulus Basımevi.
  • Koşay, H. Z. (1963). Etnografya Müzesi Kılavuzu. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Nalbantoğlu, H. Ü. (1981). “Cumhuriyet Dönemi Ankara’sında Yükselen Orta Sınıf Üzerine”. Tarih İçinde Ankara. Eylül 1981 Seminer Bildirileri. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği.
  • Ortaylı, İ. (1981). “19. Yüzyıl Ankara’sına Demiryolu’nun Gelişi, Hinter landının ve Hinterlanddaki Üretim Eylemlerinin Değişimi”. Tarih İçinde Ankara. Eylül 1981, Seminer Bildirileri. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği.
  • Tekeli, İ. (1982). Türkiye’de Kentleşme Yazıları. Ankara: Turhan Kitabevi.
  • Tunçer, M. (2001). Ankara (Angora) Şehri Merkez Gelişimi (14.-20. yy). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
  • Yavuz, F. (1952). Ankara’nın İmarı ve Şehirciliğimiz. Ankara.
  • Yavuz, F. (1981). “Başkent Ankara ve Jansen”. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi. Cilt 7, Sayı: 1, Bahar.
  • 50 Yıllık Yaşantımız 1923-1933. (1975). Cilt I. İstanbul: Milliyet Yayınları.