ENGELLİLER AÇISINDAN EŞİTLİK, AYRIMCILIK VE EĞİTİM HAKKI

Engelli bireyler iş bulabilmede, sağlık kurumlarında, ulaşımda vb. gündelik yaşamın diğer tüm alanlarında olduğu gibi eğitim alanında da engelliliğe dayalı farklılıkları dolayısıyla ayrımcılıkla karşılaşmaktadır. Toplumun önemli bir bölümü eğitim sisteminden dışlanmakta, marjinalize edilmekte, yalnızlaştırılmaktadır. Örneğin Türkiye Özürlüler Araştırması’nın (2002) verilerine göre, genel nüfusun %12,9’u okuma yazma bilmezken, engellilerde bu oran 3 kat daha yüksek çıkıyor (%36,3). İlkokul ve öncesi eğitim düzeyine sahip engellilerin oranı %84,2. Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılığın Ölçülmesi Araştırması’na (2010) göre ise örneklem grubundaki engellilerin %70’i eğitim alanında bir ayrımcılık algılıyor ve kendisinin de bir gün ayrımcı bir uygulama ile karşılaşacağını tahmin ediyor, %51’i bu alanda bir ayrımcı deneyim yaşadığını belirtiyor. Bu anlamda, ülkemizde en azından engelliler açısından eğitim hakkının teorik bir söylem olarak kaldığı gözleniyor. İşte bu nedenle engelliler açısından eğitim hakkının ulusal ve uluslararası düzenlemeler ışığında ele alınarak vazgeçilmez unsurlarının, ilke ve standartlarının netleştirilmesi, böylece toplumsal farkındalık ve ayrımcılık karşıtı bir bilinç oluşturulması gerekiyor.

Anahtar Kelimeler:

Eğitim hakkı, Sosyal devlet, Engelli, Eşitlik, Ayrımcılık

EQUALTIY, DISCRIMINATION AND RIGHT TO EDUCATION WITH REGARDS TO DISABLED PEOPLE

Disabled people are discriminated based on their disability in every areas of daily life; in finding jobs, healthinstitutions, and transportation also in education. An important part of the society is excluded from the educationsystem, being marginalized and isolated. For example, according to Turkey Disability Survey, while 12.9% of generalpopulation were illiterate, this rate appears to be 3 times higher among disabled. 84.2% of disabled people haveprimary and pre-primary level of education. According to Measurement of Discrimination Based on Disability Survey,51% of the sample group of disabled people detect discrimination in education, and 70% of them predict to facewith a discriminative implementation in the future. In this sense, right to education is manifested only as a theoreticaldiscourse at least for disabled people. For this reason, essential elements, principles and standards of right toeducation for people with disabilities have to be clarified in the light of national and international regulations, thusa consciousness of social awareness and anti-discrimination must be formed.

Keywords:

Right to education, Social state, Disabled, Equality, Discrimination,

PDF

___

ACUNER, Selma (1999). Türkiye’de Kadın Erkek Eşitsizliği ve Resmi Kurumsallaşma
Süreci, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış
Doktora Tezi, Ankara.
AKSOY, Mehmet (2010). “Özürlüler Politikası ve AB Ayrımcılıkla Mücadele Programları”,
http://www.sosyalsiyaset.net/documents/ayrimcilikla_mucadele.htm
Erişim Tarihi: 21.08.2010.
ALPAGUT, Gülsevil (2004). “4857 sayıl Yasa’da İşverenin Özürlü, Eski Hükümlü ve
Terör Mağduru Çalıştırma Zorunluluğu”, Mercek, Y.9, S.4, Nisan 2004.
ALTAN, Ömer Zühtü (2008). Sosyal Politika, Anadolu Üniversitesi AÖF Yayını,
Eskişehir.
ALTAN, Ömer Zühtü ve diğerleri (2009). Uluslararası Çalışma Normları. (Ed. Yener
ŞİŞMAN) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayını.
Aile Eğitim Rehberi Görme Özürlüler (2008). Özürlüler İdaresi Başkanlığı Aile
Eğitim Serisi:1, Ankara.
ATAMAN, Ayşegül (2007). “Özürlüler Kanununun Yükseköğretim Kurumlarına
Yansıması ve Üniversitelerden Örnekler”, Özürlüler’07 Kongre Sergi ve
Sosyal Etkinlikleri “Özel Eğitime Disiplinler Arası Bakış” “Özürlülere İlişkin
Hukuki Düzenlemeler” Kongre Bildirileri Kitabı, Özürlüler Vakfı,
İstanbul.
Ayrımcılıkla Mücadele Bir Eğitim El Kitabı, Anonim, (2005). Avrupa Topluluğu
Resmi Yayınlar Bürosu, İtalya.
BOZKURT, Enver (2003). İnsan Haklarının Korunmasında Uluslararası
Hukukun Rolü, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
BOZKURT, Enver (2006). Uluslararası İnsan Hakları Hukuku, Asil Yayın Dağıtım,
Ankara.
Bilgilendirme Rehberi, Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayını.
BULUT, Nihat (2003). “Küreselleşme: Sosyal Devletin Sonu mu?”, AÜ Hukuk
Fakültesi Dergisi, C.52 Sa.2, 2003, ss. 173-195.
CANARSLAN, Harun ve TEZEL, Dilber (2005). “Trakya Üniversitesi Engelli Çocuklar
Merkezindeki Çocuklarda Özürlü Kimlik Kartı Kullanımı”, Toplum ve
Sosyal Hizmet, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Bölümü Yayını,
C. 16, S.1, Nisan 2005: 45-59.
SOSYAL POLİTİKA
ÇALIŞMALARI DERGİSİ Yıl:14 • Sayı: 32 • Ocak-Haziran 2014
-
CEMALCILAR, Zeynep - GÖKŞEN, Fatoş - ÇELİK, Çetin (2012). İlköğretimde Okulu
Terke Neden Olan Demografik, Sosyal ve Çevresel Faktörlerin Belirlenmesi
Çalışması, TÜBİTAK Projesi Raporu (Proje No: 108K222), İstanbul.
ÇAĞLAR, Selda (2009). Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuk Sisteminde
Engellilerin Eğitim Hakkı ve Devlet Yükümlülükleri, Beta Yayınları,
İstanbul.
DEDEOĞLU, Saniye (2009). “Eşitlik mi Ayrımcılık mı? Türkiye’de Sosyal Devlet,
Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Kadın İstihdamı”, Çalışma ve Toplum,
/2, s.41-54.
DİNÇKOL, Bihterin (2005). “Kadın Erkek Eşitliği İçin Pozitif Ayrımcılık”, İstanbul
Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, Sayı:8, Güz 2005/2,
ss.101-117.
DURAL, Ahmet Baran ve ZEYREKLİ, Sedef (2008). “Sosyal Devletin Eğitim İşlevi”,
Üniversite ve Toplum, Haziran 2008, Cilt 8, Sayı 2.
ERİPEK, Süleyman ve diğerleri (2008). Özel Eğitim (Ed. ERİPEK Süleyman), Anadolu
Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
FENDOĞLU, Hasan T. (2007). Milenyum Türkiye’sinde İnsan Hakları ve AB
Konusundaki Açılımlar (Anayasal ve Yasal Değişiklikler), T.C
Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı Yayınları No. 6, Ankara.
GÜL, İdil Işıl (2009). “Eğitime Erişim: Eğitimde Ayrımcılık Yasağı ve Fırsat Eşitliği”,
Eğitim Hakkı ve Eğitimde Haklar - Uluslararası İnsan Hakları Belgeleri
Işığında Ulusal Mevzuatın Değerlendirilmesi (Der. Işık Tüzün) Eğitim
Reformu Girişimi, İstanbul, s.17-100.
GÜLMEZ, Mesut (2009). İnsan Hakları ve Avrupa Birliği Hukukunda
Ayrımcılığın Kaldırılması ve Türkiye, Belediye-İş Sendikası AB’ye Sosyal
Uyum Dizisi, Ankara.
GÜLMEZ, Mesut (2010). “İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı
Düşünceler”, Çalışma ve Toplum, 2010/2, ss.217-266.
İnsan Hakları (2006). İnsan Hakları: Temel Bilgiler, Koruma Mekanizmaları, İl
ve İlçe İnsan Hakları Kurulları, 1. Baskı, Ankara.
İNSEL, Ahmet (2009). “Fırsat Eşitliği Değil, Eşitlik!”, Radikal İki, 15.2.2009.
KARATAŞ, Kasım (2002a). “Özürlülere Yönelik Ayrımcılık ve Ayrımcılıkla Savaşım”,
Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, C.2, S.1, Mayıs 2002.
ENGELLİLERLER AÇISINDAN EŞİTLİK,
AYRIMCILIK Yrd. Doç. Dr. Yener Şişman VE EĞİTİM HAKKI
-
KARATAŞ, Kasım (2002b). “Engellilerin Toplumla Bütünleşme Sorunları”, Ufkun Ötesi
Bilim Dergisi, C.2, S.2, Kasım 2002, ss.43–55.
KARATAŞ, Kasım ve GÖKÇEARSLAN ÇİFÇİ, Elif (2010). “Türkiye’de Engelli Kadın
Olmak: Deneyimler ve Çözüm Önerileri”, Uluslararası Sosyal
Araştırmalar Dergisi, Cilt 10, Sayı 13.
KILIÇ, Elife Doğan ve TANMAN, Serkan (2009). “İlköğretim Okullarında Eğitimde
Fırsat Eşitsizliği”, Üniversite ve Toplum, Haziran 2009, Cilt 9, Sayı 2.
KORKUT, Levent (2009). Ayrımcılık Karşıtı Hukuk, İnsan Hakları Gündemi
Derneği, Ankara.
Sakatlar İçin Ulusal Eylem Planı (1993). Ç.S.G.B. Sakatları Koruma Milli
Koordinasyon Kurulu, Ankara.
ÖLÇEN, Maksule ve ÖLÇEN, Ali Nejat (1991). Özürlüler Hukuku, Zihinsel Yetersiz
Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı Yayın No: 1, Ankara.
ÖZTAN, Ece (2004). “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Politikaları ve Olumlu Ayrımcılık”,
Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 59 (1).
Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılığın Ölçülmesi Araştırması (2010), Özürlüler İdaresi
Başkanlığı (ÖZİDA), Ankara.
POLAT, Serdar (2009). Türkiye’de Eğitim Politikalarının Fırsat Eşitsizliği
Üzerindeki Etkileri, DPT-Uzmanlık Tezleri, Sosyal Sektörler ve
Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.
SART Z., Hande ve diğerleri (2004), “Türkiye Kaynaştırma Eğitiminde Nerede?:
Eğitimciye Öneriler”, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9
Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.
ŞİŞMAN, Yener ve diğerleri (2011). Özürlülerin Çalışma Yaşamına Katılma Gereği ve
Türkiye’de Bu Bağlamda Uygulanan Sosyal Politikaların Genel Bir
Değerlendirmesi -Kota Yönteminin Uygulanmasına İlişkin Bir Eskişehir
Örneği-, Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir.
ŞİŞMAN, Yener (2012a). “Özürlülük Alanında Kullanılan Kavramlar Üzerine Genel Bir
Değerlendirme”, ÖZİDA, 2011/2.
ŞİŞMAN, Yener (2012b). “Türkiye’de Özürlülere Yönelik Yasal Düzenlemeler”, Sosyal
Siyaset Konferansları, 2011/1.
TANÖR, Bülent (1978). Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, May Yayınları,
İstanbul.
SOSYAL POLİTİKA
ÇALIŞMALARI DERGİSİ Yıl:14 • Sayı: 32 • Ocak-Haziran 2014
-
TEZCAN, Mahmut (1991). Eğitim Sosyolojisi, 6. Basım, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara.
Türkiye Özürlüler Araştırması (2002). Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), Ankara.
Türkiye 2010 Yılı İlerleme Raporu (2010). Komisyon Tarafından Avrupa
Parlamentosu’na ve Konsey’e Sunulan Bildirim, Genişleme Stratejisi ve
Başlıca Zorluklar 2010-2011 (Komisyon Çalışma Dokümanı), Bürüksel.
UYAR, Lema (2006). Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları İnsan Hakları
Komitesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi, 1981-2006.
ÜNAL Şeref (1997). Temel Hak ve Özgürlükler ve İnsan Hakları Hukuku, Yetkin
Yayınları, Ankara.
VURAL, Murat ve YIKMIŞ, Ahmet (2008). “Kaynaştırma Sınıfı Öğretmenlerinin
Öğretimin Uyarlanmasına İlişkin Yaptıkları Çalışmaların Belirlenmesi”,
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.8, S.2, Aralık
-
WINTER, Jerry Alan (Çev. Mehmet ERGÜN) (2004). “Toplumsal Bir Sorun Çözümleyici
Olarak Özürlü Hakları Hareketinin Gelişimi (The Development of The
Disability Rights Movement As a Social Problem Solver)”, Özveri Dergisi,
C.1, S.2, http://www.ozida.gov.tr Erişim Tarihi: 09.04.2009.
World Report on Disability (2011). World Health Organization (WHO).
Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı (2010).
Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Ankara.
YURTTAGÜLER, Laden (2007). “Eğitim Hakkı: Uygunluk ve Ulaşılabilirlik”,
Üniversite Gençliği ve Sosyal Haklar Raporu, s.138-145. Toplum Gönüllüleri
Vakfı ve İstanbul Bilgi Üniversitesi STK Eğitim ve Araştırma Birimi.
Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma: 66 Soruda Bologna Süreci Uygulamaları (2010).
Yükseköğretim Kurulu, Ankara.
http://www.canaktan.org/politika/refah-devleti/ozellikler.htm Erişim Tarihi: 11.07.2011.
http://www.ozida.gov.tr Erişim Tarihi: 21.05.2010; Birleşmiş Milletler Ekonomik,
Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi Genel Yorum No. 5.
http://www.amnesty.org.tr/ai/node/1781 Erişim Tarihi: 05.02.2013.