Katılım Bankalarında Murâbaha Dışı Gelir Kaynaklarının Arttırılması

Öz Bu çalışmanın amacı katılım bankalarında murâbaha dışı gelir kaynaklarının arttırılmasına yönelik yöntemlerin araştırılmasıdır.Günümüz katılım bankalarında kâr elde etmek için %90’ın üzerinde bir oranla murâbaha yöntemi kullanılmaktadır. Oysa bu yöntemin klasik fıkıh anlayışı açısından birçok mahzurları mevcuttur ve halen bazı alimler mevcut şekliyle bu tür bir murâbaha uygulamasına cevaz vermemektedirler. Ayrıca murâbaha yüksek kâr elde etmek için elverişli bir yöntem değildir. Özellikle enflasyonist dönemlerde bu yöntemin pek çok mahzurları bulunmaktadır.Bu çalışmada katılım bankalarının karz-ı haseni bir finansman yöntemi olarak kullanabilecekleri ortaya konmuştur. Verilen paranın müşteriden masraf + enflasyon farkıyla alınması, üç tarafı memnun eden bir uygulama olacaktır: Yatırımcı memnundur; çünkü enflasyon farkını almakla parasının değerini korumuştur. Enflasyonist dönemde ne faizli bankalar, ne de katılım bankaları enflasyonun üzerinde bir faiz ve kâr vermemektedirler. Katılım bankası memnundur; çünkü masrafını karşılamış ve verdiği kredi sebebiyle zarara girmemiştir. Katılım bankalarının enflasyonist dönemlerde kendilerini en iyi korumanın yolu murâbaha yerine karz-ı hasen yöntemi olduğu anlaşılmaktadır.Yüksek kâr getirisinin en uygun yolu müşârake olarak görünmektedir. Gerekirse katılım bankaları ortak bir araştırma komisyonu kurup hangi şirketlerle müşârake yapabileceklerini araştırmalıdırlar.Faizli bankaların önemli gelir kaynaklarından biri de faiz dışı kalemlerdir. Katılım bankaları her ne kadar bu kaynakların tamamını kullanamasalar da önemli bir kısmını kullanabilirler ve bu yolla kira ve personel giderlerini karşılayacak bir gelir elde edebilirler. Dünyada bankaların faiz dışı gelir kalemlerinden elde ettikleri gelirler % 40 oranına kadar çıkmaktadır. Türkiye’de ise bu oran yıllara göre %20 ile %30 arasında değişmektedir. Faiz dışı gelirler bankaların şube sayısının arttırılmasına yardımcı olmakta ve bu yolla büyümelerine yardımcı olmaktadır. Katılım bankaları şube sayılarını arttırmadıkça daha fazla büyüyeme imkanına sahip olamayacaklardır. Son yıllarda katılım bankaları şube sayılarını nispeten arttırmakla birlikte finans dünyasından paylarını aynı oranda alamamaktadırlar. Bunun en önemli sebebi yüksek kâr getirisi olmayan murâbaha yöntemine sığınmış olmalarıdır. Katılım bankaları daha fazla büyümek istiyorlarsa mutlaka gelir getirici başka kaynaklara yönelmek zorundadırlar.

Anahtar Kelimeler:

Faiz, Kâr, Murâbaha, Karz-ı Hasen, Faiz Dışı Gelir

PDF

___

Akın, Cihangir, Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma, Kayıhan Yay., İstanbul 1986.

Aktan, Hamza, “İstisna’”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (2001), XXIII, 393-396.

Atasoy, Hakan, Türk Bankacılık Sektöründe Gelir-Gider Analizi ve Karlılık Performansının Belirleyicileri, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü, Ankara 2007.

Bayındır, Servet, “Modern Faizsiz Finansman Araçlarından Teverruk ve GES’in Fıhhî Tahlili”, Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri (Tartışmalı İlmi Toplantı), 27-28 Nisan 2012, Konya, s. 153-179.

Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (1981), el-Câmi’u’s-sahîh, Çağrı Yay., İstanbul.

Çeker, Orhan, “Kredi Kaynaklarıyla İlgili Mülahazalarım”, İslam Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve Finans Yöntemleri (Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı), 08-09 Mayıs 2010, İstanbul.

Döndüren, Hamdi, “Faiz Yasağı ve Finansman Sağlama Yöntemleri”, İslam Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve Finans Yöntemleri (Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı), 08-09 Mayıs 2010, İstanbul.

Durmuş, Abdullah, “İslâm Hukuku Açısından Günümüz Kredi ve Finansman Yöntemleri”, İslam Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve Finans Yöntemleri (Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı), 08-09 Mayıs 2010, İstanbul.

Ebû Davûd, Süleyman b. Eş’as, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul 1981.

Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Rağbet Yay., İstanbul 1998.

Gerni, Cevat, Dış Ticaret Finansmanı, TOBB Yay., Ankara 1980.

Günay, Hacı Mehmet, “İslâm Hukukunda Akit Teorisi Bağlamında Çağdaş Finansman Enstrümanlarından Murâbaha Uygulaması”, Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri (Tartışmalı İlmi Toplantı), 27-28 Nisan 2012, Konya, 207-227.

https://www.bddkatılımorg.tr/WebSitesi/turkce/Raporlar/TBSGG/14382tbs_temel_gostergeler_haziran_2015.pdf (Erişim Tarihi:20.08.2015)

http://www.hangisi.net/kredi-karti/faiz-disi-banka-gelirleri(Erişim Tarihi: 20.08.2015)

http://www.istanbul.edu.tr/wpcontent/uploads/2015/08/2015_TEMMUZ_AYI_ENFLASYON_RAPORU_%C4%B0FESAM.pdf (Erişim Tarihi: 27.08.2015)

http://www.tkbb.org.tr/kar-payi-dagitim-oranlari (Erişim Tarihi: 27.08.2015)

İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul 1981.

Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc, el-Câmi’u’s-sahîh, Çağrı Yay., İstanbul 1981.

Özcan, Tahsin, “Günümüz Finans Kurumlarının İzlediği İki Yol ve Osmanlı Uygulamaları”, İslam Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve Finans Yöntemleri (Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı), 08-09 Mayıs 2010, İstanbul.

Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, el-Ümm, Bulak Mısır h.1329.

Şensoy, Necdet, “İslâmî Kurallara Uygun Finansal Sistem Bağlamında Bir Finansal Araç Olarak Sukûk Uygulamaları”, Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri (Tartışmalı İlmi Toplantı), 27-28 Nisan 2012, Konya, 329-346.

Tirmizî, Muhammed b. İsâ, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul 1981.

Zeylaî, Abdullah b. Yusuf, Nasbu’r-Râye li-Ehâdîsi’l-Hidâye, I-IV, Kahire 1938.

Zühaylî, Vehbe, el-Fikhu’l-İslâmî ve Edilletüh, Daru’l-Fikr, Dımeşk, Suriye1989.