HZ. HAMZA’NIN İSLAM’DAN ÖNCEKİ HAYATI, HZ. PEYGAMBER İLE OLAN SÜT KARDEŞLİĞİ MESELESİ, HİDAYETİ VE MÜCADELESİ

Öz Bu çalışma, Hz. Peygamber’in amcası, çocukluk ve gençlik arkadaşı, anne tarafından akrabası ve aynı zamanda sütkardeşi olan Hz. Hamza hakkındadır. Hz. Hamza, Hz. Peygamber’in ve diğer Müslümanların büyük sıkıntı, eziyet ve işkencelere maruz kaldıkları bir dönemde İslâm’a girmiş, onlara önemli bir güç ve moral desteğini sağlamıştır. Müslüman olduktan sonra yaşadığı kısa müddet zarfında verdiği kahramanca mücadele ve fedakârlığı nedeniyle tarih, kendisinden yiğitlerin piri ve şehitlerin efendisi olarak söz etmiştir.Hz. Hamza, akrabalığın yanı sıra yaş itibariyle de Hz. Peygamber’in akranı olması nedeniyle Onu hiçbir dönemde yalnız bırakmamış, çocukluk ve gençliğinde arkadaşı, evlendiği sırada velisi, Hicret ettikten sonra da vefat edinceye kadar Medine’de hep Onun en yakın dostu ve danışmanı olmuştur. Hz. Hamza, hakkında nakledilen bilgilerin ekserisi İslâm’dan sonraki hayatıyla ilgilidir. İslâm’dan önceki hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır. Kaynaklara göre Hz. Hamza Hz. Peygamber’in sütkardeşi ve yaşıtıdır. Fakat bu durumun ne şekilde gerçekleştiği ve aralarında ne kadar yaş farkının olduğu meselesi tartışma konusu olmuştur. Bu çalışmamızda, ana kaynaklar ışığında Hz. Hamza’nın kısaca hayatı, Hz. Peygamber ile olan sütkardeşliği meselesi ve mücadelesi ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hz. Hamza, Seyyidüşşühedâ, Sütkardeşliği, Hz. Peygamber, İlk Seriye

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezi (ö. 241/855). Fedâilü’s-Sahabe. thk. Vasiyullah Muhammed Abbâs. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1983.

Algül, Hüseyin.“Hamza” DİA, İstanbul: TDV Yayınları, 1997. 15: 501, 502.

Ali el-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûrüddîn Ali b. Sultan Muhammed el-Kârî el-Herevî (ö. 1014/1605). Şerhu’ş-şifâ. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, ts.

el-Amirî, Macid İbrahim. Seyyidu’ş-Şüheda Hamzetü’bnu Abdilmuttalib. Medine, b.y. 2001.

Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd el-Belâzürî (ö. 279/892), Ensâbü’l-eşrâf, 13 Cilt. thk. Suheyl Zekkar - Riyaz Zerkeli. Beyrut, 1996.

Berzencî, Cafer, Menakıbu Seyyidi’ş-Şüheda, Beyrut: 1415.

Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Huseyin b. Ali el-Beyhakî (ö. 458/1066), Delâ’ilü’n-Nübüvve ve ma’rifetu ahvali Sahibi’ş-Şeri’a, 7 Cilt. 1. Baskı, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405.

el-Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik el-Bezzâr el-Basrî (ö. 292/905). Müsnedü’l-Bezzâr, 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ulum, 2009.

Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-Buhârî (ö. 256/870). el-Camiu’s-sahîh, 9 Cilt. thk. Muhammed Züheyr b. Nasır. 1. Baskı. Daru Tavki’n-Necât, 1422.

Cevad Ali, el-Mufassal fi tarihi’l-Arab kable’l-İslâm. 20 Cilt. 4. Baskı. Daru’s-Saki, 2001.

ed-Diyârbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasen ed-Diyârbekrî (ö. 966/1559). Tarihu’l-hamîs fi ahvâli enfesi’n-nefîs. 2 Cilt. Beyrut: Daru Sadır, ts.

Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah b. İshâk el-İsfahânî (ö. 430/1038). Delâ’ilü’n-nübüvve, 2 Cilt. Beyrut: Daru Nefais, 1986.

el-Fesevî, Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. Süfyân b. Cüvvân (Cüvân) (ö.277/890) el-Ma’rife ve’t-târîh, 3 Cilt. Thk. Ekrem Ziya. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1981.

İbn Abdilber, Ebu Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî (ö. 463/1071). el-İsti’ab fi ma’rifeti’l-ashâb. 4 Cilt. Thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-Ciyl, 1992.

İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed el-Bağdâdî (ö. 597/1201). Sıfatu’s-safve. 2 Cilt. thk. Tarık Muhammed Abdulmunim. İskenderiye: Daru İbn Haldûn, ts.

İbnu’l-Cevzî, Sıfatu’s-safve. 2 Cilt. thk. Ahmed b. Ali, (Kahire: Daru İbn Haldûn, 2000).

İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebî Şeybe el-‘Absî el-Kûfî (ö. 235/849). el-Musannef. 26 Cilt. thk. Muhammed Avvame. Cidde: Daru’l-Kible li’s-Sekafeti’l-İslâmîye, 2006.

İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybân el-Cezerî (ö. 630/1233). Üsdü’l-ğâbe fi ma’rifeti’s-sahâbe. 8 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.

İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî (ö. 808/1406). Kitâbü’l-İber ve dîvânü’l-mübtede’ ve’l-ħaber fî eyyâmi’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men âŝerahüm min zevi’s-sultâni’l-ekber, Thk. Halil Şahade. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1988.

İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişam b. Eyyub el-Hımyerî (ö. 213/828). es-Siretu’n-nebeviyye. Thk. Mustafa es-Sekkâ vd. 2. Baskı. Mısır: Şirketu Mustafa el-Bâbî, 1975.

İbn İshak, Ebu Abdillah Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kuraşî el-Medenî (ö. 151/768), Sîretü İbn İshâk, el-Mübtede’ ve’l-meb’as ve’l-megâzî, thk.Ahmed Ferid el-Mezîdî, (Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004), 82.

İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer İbn Kesir (ö. 774/1372). el-Bidâye ve’n-nihâye fi’t-târîh, 15 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1986.

İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa’d (ö. 230/844). et-Tabakâtu’l-Kübrâ. 8 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Daru Sadır, 1968.

İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya’merî (ö. 734/1333). Uyûnü’l-eser, 2 Cilt. Thk. Muhammed el-İd el-Hatrâvî - Muhyiddin Meto. Beyrut: b.y. 1992.

el-Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillah b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâburî (ö. 405/1014). el-Mustedrak ale’s-sahiheyn. 4 Cilt. Thk. Mustafa Abdulkadir Ata, 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.

el-Halebî, Ebü’l-Ferec Nûrüddîn Alî b. Burhâniddîn İbrâhîm b. Ahmed el-Halebî (1044/1635), İnsanu’l-Uyun fi Sîreti Emini’l-Me’mun. 3 Cilt. 2. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1427.

Halîfe b. Hayyât, Ebu Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî (ö. 240/854). et-Tarih, Thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1397.

Kandehlevî, Muhammed Yusuf b. Muhammed İlyas el-Kandehlevî (ö. 1384/1964). Hayatu’s-Sahabe. 5 Cilt. Thk. Beşşar Avvâd Marûf, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1999.

el-Kelbî, Ebü’l-Münzir Hişâm b. Muhammed Ebü’n-Nadr b. Sâib b. Bişr el-Kelbî el-Kûfî (ö. 204/820). Cemheretu Ensâbi’l-Arab. (eş-Şamile).

el-Makrîzî, Ebu Muhammed (Ebu’l-Abbâs) Takıyyuddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muhammed el-Makrîzî (ö. 845/1441), İmta’u’l-esma’. 15 Cilt. 2. Baskı. Thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemisî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.

Muhammed Hamidullah, İslâm Peygamberi. 2 Cilt. Çev. Salih Tuğ. Beşinci Baskı, İstanbul: İrfan Yayımcılık, 1990.

Muhibuddin et-Taberî, Ebü’l-Abbâs (Ebû Ca‘fer) Muhibbüddîn Ahmed b. Abdillâh b. Muhammed et-Taberî el-Mekkî (ö. 694/1295). Zehairu’l-Ukbâ fi Menâkibi Zevi’l-Kurbâ. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1356.

Nedvî, Ebü’l-Hasan, es-Sire. 2. Baskı. Dımaşk: Daru İbn Kesîr, 1425.

en-Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî (ö. 733/1333), Nihayetu’l-Ereb fi Fünuni’l-Edeb. 33 Cilt. 1. Baskı. Kahire: Daru’l-Kütüb, 1423.

Sabuncu, Ömer. Son Peygambere İlk İnanan İnsan Müminlerin Annesi Hz. Hatice. 7. Baskı. İstanbul: Semerkand Yayıncılık, 2018.

es-Semhûdî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Abdillâh b. Ahmed b. Alî el-Hasenî es-Semhûdî, (ö. 911/1506), Vefâ’ü’l-vefâ bi ahbâri dâri’l-Mustafâ. 4 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.

eş-Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-Şâfiî (ö. 204/820). el-Müsned. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1400.

eş-Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf es-Sâlihî eş-Şâmî eş-Şâfiî (ö. 942/1535). Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fi sîreti hayri’l-ibâd. 12 Cilt. Thk. Adil Abdülmevcud vd., 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İmiye, 1993.

Şulul, Kasım, İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. 4. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.

Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî (ö. 310/923), Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk. 11 Cilt. 2. Baskı. Beyrut: Daru’t-Turas, 1387.

el-Vâkıdî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî (ö. 207/822). Kitabu’l-Meğâzî. 3 Cilt. Thk. Marsden Jones, London. 3. Baskı. Beyrut: Daru’l-A’lemî, 1989.

ez-Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî (ö. 748/1348). Siyeru a’lami’n-nübelâ’. 25 Cilt. Thk. Şuayb el-Arnaut vd. 3. Baskı. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1985.

ez-Zübeyrî, Ebû Abdillâh Mus’ab b. Abdillâh b. Mus’ab ez-Zübeyrî (ö. 236/851). Nesebu Kureyş. 3. Baskı. Kahire: Daru’l-Maarif, ts.