GAZÂLÎ’NİN NASÎHATÜ’L-MÜLÛK ADLI ESERİNDE SİYASETÜ’Ş-ŞERİYYE ESASLARI

İslam hukukunda bir yazım geleneği olarak siyâsetnâmeler ve bunun bir alt türü olarak nasihatnameler, İslam kamu hukukunun yapısını ve işleyişini, devlet başkanının, yardımcısının ve diğer görevli memurların görevlerini, kanunlar karşısındaki rol ve konumunu, yasama, yürütme ve yargı erklerinin kimlerden oluştuğunu bildiren, yargılamanın nasıl yapılacağını, idare hukukuna dair devlet teşkilatının idaresini ve devletler umumi hukukuna ait devletle diğer devletler ve devletin kendi fertleri arasındaki hukuksal işlemleri konu edinen metinlerdir. Ancak ilk dönemlerde yazılan siyâsetnâme ve nasihatnamelerde bütün bu hususlara dair verileri topluca bir arada görmek mümkün olmamıştır. Gazâlî’nin, zamanın Selçuklu sultanına yazmış olduğu bu nasihatname de, bir siyâsetnâme türü olarak mezkûr konuları kısmî olarak içermesi açısından önemlidir. Çalışmamızda, Gazâlî’nin kısa ismiyle Nasîhatü’l-Mülûk olarak bilinen eserinde ele aldığı şerî siyaset esasları incelenecektir. 

THE PRINCIPLES OF ISLAMIC POLITICS IN GHAZALI’S NASIHAT AL-MULUK

    Being a part of literature conventions in Islamic law, books of politics, and books of counselling as a subgenre are scripts that state Islamic public law’s structure and function and responsibilities of the president, vice president, and other commissioned officers. They also identify the roles and positions of these officers before the law. In addition, these texts specify who have executive, legislative and judicial powers and explain how the trial process is carried out. On the other hand, the books define the administration of state organization in accordance with administrative law and determine the legal processes among the state, its citizens and other states from the standpoint of public international law. However, first examples of these books of politics and counselling did not completely include the data related to all of these areas in the same document. Nasihat al-Muluk, which was written by Imam Ghazali for the Seljuk Sultan of the time, holds importance as a subgenre of books of politics since it partially contains the aforementioned topics. In this study, the principles of sharia politics, which Imam Ghazali addressed in his work, briefly named Nasihat al-Muluk, will be examined.

___

Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.

Adalıoğlu, Hüseyin. “Siyasetname”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 304-306. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.

Ahmed b. Hanbel. Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999.

Akyüz, Vecdi. “İslam Kamu Hukukunda el-Ahkâmu’s-Sultaniyye Literatürü”. Makalat. 1 (1999): 295-304.

Apaydın, Yunus. “Siyaset-i Şeriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 299-304. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.

Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed. es-Sünenü’l-Kübrâ. Haydarabad: Dâiretü’l-Meârif en-Nizamiyye, 1344.

Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed. es-Sünenü’l-Kübrâ. tahk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kükbi’l-İlmiyye, 2003.

Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed. Şuabu’l-İmân. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1410.

Cahen, Claude. Osmanlılardan Önce Anadolu (La Turquie pre-ottomane). trc. Erol Üyepazarcı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2012.

Çağrıcı, Mustafa. “Gazâlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13: 489-505. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.

Deylemî, Ebû Şücâ‘ Şîrûye b. Şehredâr. Müsnedü’l-Firdevs. thk. Fevvâz Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Beşâir, 1415.

Gazâlî, Ebu Hamid. et-Tibru’l-Mesbûk fî Nasihati’l-Mülûk. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.

Hammer, Joseph Von. Osmanlı Devleti Tarihi. trc. Mehmed Ata. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1983.

Hodgson, Marshall. İslam’ın Serüveni. trc. M. Karabaşoğlu vd. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.Heyet. Türk Tarihinin Ana Hatları. İstanbul: Türk Tarih Kurumu Devlet Matbaası, 1930.

Heysemî, Nureddin. Mecmau’z-Zevâid ve Menbau’l-Fevâid. Dâru’l-Fikr: Beyrut, 1412.

İbn Bibi, Emir Nasreddin. el-Avâmiru’l-Alâiyye fi’l-Umûri’l-Alâyye. trc. Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.

Kafesoğlu, İbrahim. Selçuklu Tarihi. İstanbul: M.E.B Yayınları, 1992.

Kucur, Sadi S. - Bezer Gülay, Öğün – Çevik, Adnan. Büyük Selçuklu Tarihi Büyük Selçuklu Devlet Teşkilatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, 2013.

Ann K.S., Lamton. “Gazzâlî’nin Nasîhatü’l-Mülûk’unda Saltanat Teorisi”, trc. Seyfi Say. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 1/2 (2014-Sonbahar): 209-220.

Ocak, Ahmet. Selçukluların Dini Siyaseti. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı, 2002.

Ocak, Ahmet. Nizamiye Medreseleri. İstanbul: Nizamiye Akademi Yayınları, 2016.

Özaydın, Abdülkerim. “Kündüri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 554-555. Ankara: TDV Yayınları, 2002.

Özgündenli, Osman Gazi. “Lambton”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2: 145-146. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.

Sevim, Ali. Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.

Sevim, Ali - Merçil, Erdoğan. Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset Teşkilat ve Kültür. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.

Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn. Tabakâtü’ş-Şafiiyyetü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Tanâhî - Abdülfettah Muhammed Hulv. Beyrut: Daru’l-Hicr, 1413.

Şerefeddin, Mehmed. “Sancar ve Gazâlî”. Dâru’l-Funûn İlahiyat Fakültesi Mecmuası, 1/1 (1928): 42-51.

Taberânî, Süleyman b. Ahmed. el-Mucemu’l-Kebîr. Musul: Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, 1983.

Turan, Osman. Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2008.

Turan, Osman. Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti. İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu, 1969.

Udeh, Abdülkadir. el-İslâm ve Evdâunâ’s-Siyâsiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.

Zeydan, Abdülkerim. İslam Hukukunda Fert ve Toplum. trc. Cemal Arzu. İstanbul: Kültür Basın Yayın Birliği, ts.