Sabahattin IŞIK, Mustafa ŞAŞAL, Emrah DOĞAN

SAKARYA NEHRİNDE BARAJLARIN MANSAP ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI

Barajların inşaalarından sonra, nehrin akım ve katı madde taşınım karakteristikleri önemli ölçüde değişir. Nehirdeki akım ve katı madde taşınımındaki bu değişimler nehrin mansap kesiminde oyulmalara neden olur. Bu çalışmada Orta Sakarya Havzasında Gökçekaya barajının yapılmasından sonra Aşağı Sakarya Nehrinde meydana gelen hidrolojik, hidrolik ve morfolojik değişimler araştırılmıştır. Barajın inşasından önce ve sonraki durumlar için nehirdeki akımların ve askı maddesi miktarının değişimi incelenmiştir. Aşağı Sakarya Nehri üzerindeki Doğançay ve Botbaşı istasyonlarına ait değerler kullanılarak baraj öncesi ve sonrası akım değişimleri grafikler halinde gösterilmiştir. Yine her iki istasyona ait maksimum anlık taşkın akımları kullanılarak gelmesi muhtemel taşkınlardaki değişimler bulunmuştur. Nehirde taşkın pik debileri düşerken, nehir rejiminin düzenlendiği görülmüştür. Ölçülen askı maddesi miktarı kullanılarak baraj öncesi ve sonrası için sediment anahtar eğrileri elde edilerek birbirileriyle karşılaştırılmıştır. Gökçekaya barajının yapılmasıyla beraber katı madde taşınma miktarının % 40-65 oranında azaldığı gözlemlenmiştir. 1965 ve 2003 yıllarında yapılan nehir en kesiti ölçümleri karşılaştırıldığında, nehir yatağında genişleme ve 7 m’ye kadar oyulma olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

-

PDF

___

Simons, D. B. and Şentürk, F., Sediment Trans-port Technology, Water Resources Publications, Littleton, Colorado, 1992.
Schumn, A. S., and Winkley, R. B., The Variabil-ity of Large Alluvial Rivers, ASCE, New York, 1994.
Kondolf, G. M., Hungry Water: Effects of Dams and Gravel Mining on River Channels, Environ-mental Management, Springer-Verlag New York Inc., vol.21, no.4, 533-551, 1997.
Komura, S. and Simons, D. B., “River-Bed Degra-da¬tion below Dams”, Journal of the Hydraulics Division, ASCE, 93(4), 1-14, 1967.
Stevens, M. A., Simons, D. B., and Schumm, S. A., “Man-Induced Changes of Middle Mississippi River”, J. of the Waterways Harbors and Coastal Engineering, ASCE, 101(2), 119-133, 1975.
Özbek, T., ve Özcan, Ç., Akarsularda Katı Madde, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Ankara, 2001.
Işık, S., Şaşal, M., ve Doğan, E., Sakarya Nehrinde Katı Madde ve Akım Değişimlerinin İncelenmesi Raporu, Sakarya Üniversitesi, 2003.
DSİ, Feasibility Report for Lower Sakarya Project, DSİ Matbaası, Ankara, December, 1965.
EİE, Aylık Ortalama Akımlar (1935-2000), 2003.
EİE, Türkiye Akarsularında Sediment Gözlemleri ve Sediment Taşınım Miktarları, 1993.
www.eie.gov.tr
DSİ, Türkiye Akarsu Havzaları Maksimum Akımlar Frekans Analizi, Ankara, 1994.
Doğan, E., Aşağı Sakarya Nehrinde Nehir Tabanı Değişimlerinin İncelenmesi, SAÜ Fen Bilimleri Enst., Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2003.
Yanmaz, A., M., Köprü Açılıklarında Yerel Oyulmalar, Köprü Hidroliği, 1.Baskı, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş. Yayınları, Ankara, 148-149, 2002.