Erzurum’un ilk planlama deneyimi: 1939 Lambert planı

Erzurum, Cumhuriyetin ilk yıllarında imar planı yapılarak modernleşmesi ve kalkınması hedeflenen kentlerimizden birisidir. ‘Lambert Planı’ adıyla anılan ve Erzurum kentinin çekirdek alanını oluşturan 1939 tarihli plan, Erzurum kentinin ilk planlama deneyimidir ve 1939 yılında Fransız plancı J.H.Lambert tarafından yapılmıştır. Görseline bugüne kadar hiçbir çalışmada yer verilmemiş olan plan 1939 ile 1957 yılları arasında Erzurum kent biçiminin gelişimine yön vermiştir. Bu çalışmada Lambert Planı, imar planı tekniğine uygun biçimde gün yüzüne çıkarılarak plan açıklama raporu olan “Erzurum’un Urbanizm Planı 1939’da” sunulan bilgiler ışığında irdelenmiş, plan kararları ve uygulanma düzeyleri incelenmiştir. Kentsel mekânın günümüzdeki hali bu plan kararları bağlamında sorgulanmış, plana uyan ve uymayan gelişmeler ortaya konmuştur. Çalışma kapsamında bir yandan planın Erzurum kent merkezinin günümüz dokusuna etkileri incelenirken diğer yandan yine bu planın 1933 yılı Yapı Yollar Kanunu’nun şehircilikle ilgili tanımladığı usul ve esaslara uygunluk düzeyi tartışılmıştır. İlk olarak plan öncesi döneme dair bilgiler verilerek Lambert’in kararlarına etki eden unsurlar ortaya konmuştur. Sonrasında Lambert Planı, kentsel alan kullanımları çerçevesinde (ulaşım, ticaret, konut, yeşil alanlar, koruma alanları, yeni bölgeler ve sanayi bölgeleri) hem 1933 Yapı Yollar Kanunu hem de günümüz yapılaşmaları açısından irdelenmiştir. Bütün bu hususlar ışığında Lambert Planı’nın Erzurum kenti mekânsal planlama tarihi açısından önemi ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Erzurum, kent merkezi, 1933 yapı yollar kanunu, lambert planı

PDF

___

Referans1. KESKİNOK Ç., Urban Planning Experience of Turkey in the 1930s, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27(2) 173-188, 2010.
Referans2. ÇETİN S., Geç Osmanlı’dan Erken Cumhuriyet’e İç Batı Anadolu'da Kentsel Yapının Değişimi: Manisa, Afyon, Burdur ve Isparta Kentleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 29(2) 89-126, 2012.
Referans3. KÜÇÜKUĞURLU M., Erzurum Vilayeti Sıhhı ve İctimai Coğrafyası, Doktor Şerif Bey, Serander Yayınları, Trabzon, 2011.
Referans4. KÜÇÜKUĞURLU M., Erzurum Belediyesi Tarihi 1, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e (1866-1930), Dergah Yayınları, İstanbul, 2011.
Referans5. YURTTAŞ H., Fuat Beyin Erzurum Haritası, A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (15) 49-71, 2000.
Referans6. KÜÇÜKUĞURLU M., TÜFEKÇİ M.T., Osmanlı Dönemi Erzurum Haritası, Erzurum Şehir Arşivi, Erzurum Teknik Üniversitesi, 2017.
Referans7. TEKELİ İ., Türkiye'nin Kent Planlama ve Kent Araştırmaları Tarihi Yazıları, İlhan Tekeli Toplu Eserler 15, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2010.
Referans8. ERSOY M., Tarihsel Perspektif Içinde Türkiye'de Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim Ilişkisi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 9(1) 45-66, 1989.
Referans9. ERSOY M., Osmanlıdan Günümüze İmar ve Yasalar, Ninova Yayınları, İstanbul, 2017.
Referans10. YENEN M., Şehirlerimizin İmar Planlarının Tanzimine Doğru, Belediyeler Dergisi (14) 24-59, 1939.
Referans11. LAMBERT J.H., Erzurum’un Urbanizm Planı 1939, Belediyeler Dergisi (65) 39-59, 1941.
Referans12. KÜÇÜKUĞURLU M., Erzurum Belediyesi Tarihi 2: Tek Parti Dönemi (1930-1950), Dergah Yayınları, İstanbul, 2011.
Referans13. İLLER BANKASI, Erzurum İli Analitik Etüd Raporu, Ankara: Belediyeler İmar Planlama Müdürlüğü, Güzel Sanatlar Matbaası, 1965.
Referans14. DOĞANAY H., Erzurum’un Şehirsel Fonksiyonları ve Başlıca Planlama Sorunları, yayımlanmamış Doçentlik Tezi, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 1983.
Referans15. GÜNAY B., Ankara Çekirdek Alanının Oluşumu ve 1990 Nazım Planı Hakkında Bir Değerlendirme, Cumhuriyet'in Ankara'sı (der.) T. Şenyapılı, ODTÜ Geliştirme Vakfı, Ankara; 61-118, 2005.