Irk, Din ve İşçi Gruplaşmaları Bağlamında Osmanlı Sendikaları

Osmanlı Devleti’nin iktisadi yapısının üç özelliği vardır; bunlarfiskalizm, gelenekçilik, iaşeciliktir. Gelenekçi bir konumda olan Osmanlıiktisadı, değiştirilmesi gerekmiyorsa geçmişten gelen uygulamayı devamettirmiştir. Gerektiğinde uygulamayı ıslah etmiş ve kökten bir değişime yolaçmamıştır. Ancak 19. yy.’da dünyada meydana gelen devrimler küreselniteliğe sahiptir.19. yy.’da tohumu atılan milliyetçi düşünceler, sanayi alanındakideğişimler ve dönemin ruhu olan “özgürlüğü” yakalayabilmek için yapılandevrimler, modern dünyanın tamamını etkilemiştir. Bu etkiden OsmanlıDevleti devlet ve toplum bazında uyumu ya da direnişi sağlayamamıştır. Buolaylar neticesinde ortaya çıkan sınıflaşma, Osmanlı Devleti’nde daha mikrodüzeyde kendisini göstermiştir.Osmanlı işçi sınıfı mikro anlamda görülebilen ayrışmaların en gözeçarptığı gruptur. Normal şartlar altında, işçi sınıfının emek sömürüsükarşısında birleşmesi beklenirken, Osmanlı’da işçi sınıfı birleşme yerine dahaçok ayrışmıştır. Bu çalışma genelde Osmanlı işçi sınıfının, spesifik olaraktaİstanbul reji işçi sendikalarının neden birleşemediği üzerine bir çalışmadır.Çalışma, işçi sınıfları arasındaki ayrılıkların milliyet ve din eksenlifarklılıklardan kaynaklandığını göstermektedir.

___

  • “Cibali Tütün Ameleleri”, Aydınlık Mecmuası, Sayı: 8, Kanunusâni 1341/Ocak 1925
  • Quataert, Donald ve E. J. Zürcher, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler 1839-1950, İstanbul, İletişim Yayınları, 1998.
  • Akkaya, Y. (2004). Düzen ve Kalkınma Kıskacında İşçi Sınıfı ve Sendikacılık. Neoliberalizmin Tahribatı II, 139-164.
  • Mehmet Mubarek Alan, İstanbul’daki Tütün İşçileri ve Reji İdaresi(1883-1925),Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2017.
  • Aydınlık Mecmuası, Sayı: 8, Kanunusâni 1341/Ocak 1925.
  • BOA DH. EUM. THR 43/53 (20.R.1328/28.07.1910)
  • BOA DH. İD 126/19.02 (18.Ke.1326/31.12.1910)
  • BOA DH. İD 126/19.03 (23.Ke.1326/05.01.1911)
  • BOA DH. İD 126/19.04 (14.M..1327/27.05.1911)
  • BOA DH. İD 126/19.05 (15.M.1327/28.05.1911)
  • BOA DH. MKT. 2681/20 (20.Za.1326/14.12.1908).
  • BOA DH. MUİ 115/4 (13.R.1328/21.07.1910)
  • BOA ŞD 2380/38 (20.M.1329/21.01.1911)
  • BOA ŞD. HU 3077/43 (23.Ca.1329/22.05.1911
  • BOA ZB 74/31 (04.A.1324/17.08.1908),
  • BOA, İ, MMS,3367(10.01.1883)
  • Duhan Rejisi İstanbul Fabrikası Amele Teavün Cemiyeti”, Sa’y ve Amel, Sayı:5, 10.Ş.1326/23.02.1911.
  • Düstûr, 2. Tertip, C.1. 03.Ağ.1325/ 16.08.1909, Dersaadet Matbaası, 1329.
  • Erkan Serçe, “Amelperver Cemiyeti”, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt:1, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayını, 1996.
  • Erkan Serçe, “Mitos’tan Geleceğe, Amelperver Cemiyeti”, Toplumsal Tarih, Sayı:14, Şubat 1995.
  • Feroz Ahmad, “Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Dönemlerinde Milliyetçilik ve Sosyalizm Üzerine Bazı Düşünceler”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm veMilliyetçilik, (Derleyen: Mete Tunçay- Erik J. Zürcher), (Çev: Mete Tunçay), ( 6. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
  • G. Haupt,- P. Dumont, Osmanlı İmparatorluğu'nda Sosyalist Hareketler, s.36.
  • Gündüz, Ahmet. "Bolşevik İhtilalinin Türk Dünyasındaki Yansımaları." Ankara: Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi6.1 (1917): 1-12.
  • Kemal Sülker, Sendikacılar ve Politika, May Yayınları, 1975.
  • Mehmet Hakan Sağlam, “Reji Şirketi Şartnâmesi” Osmanlı Borç Yönetimi Duyunu Umumiye 1879-1891, C.3, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2008.