19692

Siirt Arapçasının Korunmasında Sözlü Kültürün Rolü

Arapça, günümüzde çok geniş bir coğrafyada konuşulan dünyanın en köklü dillerinden birisidir. Türkiye’nin Güney ve Güneydoğu illerinde de Arapçaya ait lehçeleri konuşan insanlar bulunmaktadır. Bu bölgelerden birisi de Siirt ilidir. Bu yörede yaşayan Araplar kendi dillerini yazılı kültürden yoksun bir şekilde tamamen sözlü geleneğe dayanarak asırlar boyunca muhafaza etmeyi başarabilmişlerdir. Tarihi süreç içerisinde doğal olarak oluşan sözlü kültür, yöre halkının kimliğini oluşturan bütün kodları içinde barındıran bir kara kutu mahiyetindedir. Bunun yanı sıra Siirt Arapça diyalektinde kullanılan sözlü edebiyat ürünleri, söz konusu lehçenin muhafazası ve gelecek kuşaklara aktarılması noktasında önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çalışmada Siirt Arapça diyalektinin sözlü edebiyat ürünleri ve bu ürünlerin söz konusu lehçenin korunmasındaki rolü ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Siirt Arapçası, diyalekt, dilbilim, sözlü edebiyat, sözlü kültür

The Role of the Oral Culture in the Protection of Siirt Arabic Dialects

Arabic is one of the ancient and most widely spoken languages in the world today. In the regions that extend to the south and southeast of Turkey, there are people who speak dialects of Arabic. One of these regions is Siirt province. Arabs living in this region have managed to preserve their native languages for centuries, without any written culture, on the basis of a completely oral tradition. Oral culture, which is formed naturally in the historical process, is the black box that contains all the codes that constitute the identity of the people of the region. In addition, the oral literature products used in Siirt Arabic dialect have played an important role in preserving the dialect and transferring it to future generations. In this study, the oral literature products of Siirt Arabic dialect and the importance of these products in the protection of dialect will be discussed.

Keywords:

Siirt Arabic, linguistics, dialect, oral literature, oral culture,

PDF

___

Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2018. Arı, M. Ali. https://www.youtube.com/watch?v=ibJ2GeMs7hw (Erişim Tarihi: 31.03.2019).
Arı, M. Ali. https:// https://www.youtube.com/watch?v=YOOYPMyyvt8 (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
Arı, M. Ali. https://www.youtube.com/watch?v=hQEa0d9dwJk (Erişim Tarihi: 01.04.2019)
Arı, M. Ali. https://www.youtube.com/watch?v=tYoa6Hn1XfM (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
Arı, M. Ali. https://www.youtube.com/watch?v=wZoPraKKaZA (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
Bituna, Gabriel. Morfo-Sintaxa Dıalectului Arab Nord-Mesopotamian Din Siirt, Turcia. Bükreş: Bükreş Üniversitesi Yayınevi, 2016.
el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî (IIII), Kahire: Mektebetu’s-Safâ, 2003.
Cengiz, Emin. “Siirt Arapçasını Yaşatmak”, Türkiye’de Konuşulan Arap Diyalektleri, ed. Yaşar Acat, 1. bs., İstanbul: Akdem Yayınları, 2018.
Cengiz, Emin. “Türkçenin Siirt Arapçasına Etkisi”, Dil Bilimleri Klasik Sorunlar-Güncel Tartışmalar, ed. M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt, Ankara: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, Mardin Sesi Gazetecilik Matbaacılık Yayıncılık, 2018.
Cengiz, Tekin. (Doğum 1986 İkizbağlar (Tôm köyü)/Tillo) ile yapılan 02.04.2019 tarihli mülakat.
Doğru, Erdinç. Dilin Derin Devleti Deyimler. 1. bs., Ankara: Fecr Yayınları, 2011.
Göker, Osman. Uygulamalı Türkçe Bilgileri I. Ankara: MEB Yayınları, 2001.
Gül, Ahmet. “Sahâbe Tefsirinde Dil Olgusu”, XII. Tefsir Akademisyenleri Koordinasyon Toplantısı: Kur’an ve Sahâbe Sempozyumu (22-23 Mayıs 2015/Sivas), ed. Hasan Keskin, Abdullah Demir, (Sivas 2016), 202.
Görgin, M. Şefik. Arapça Qëltu Lehçesi Siirt Arapçası (‘Arabî l-Welêyé). 1. bs., Kocaeli: Özlem Ofset Matbaa, 2017.
Gül, Necim. Siirt Arapçasını Kurtarmak. yy: Sage Matbaacılık, 2013.
Keser, İnan ve Seyidoğlu, Sadullah. Türkiye’nin Doğusunda Araplar. 1. bs., Ankara: Karahan Kitabevi, 2018.
Kılıççıoğlu, Cumhur. Her Yönüyle Siirt. Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1992.
Kılıççıoğlu, Cumhur. (Doğum 1938 Siirt) ile yapılan 20.06.2018 tarihli mülakat.
Köklügiller, Ahmet. Türkçe Edebiyat Sözlüğü. İstanbul: Hür Yayınevi, 1974.
Mergen, Ayhan. Siirtlinin Gönlünden Diline Yansıyan Atasözleri ve Deyimler Arapça Söylenişleriyle. Siirt: Özel Basım, 2017.
Muhtar, Cemal, “Antere”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1991, III, 237.
Ong, Walter J. Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. 6. bs., çev. Sema Postacıoğlu Banon. İstanbul: Metis Yayınları, 2018.
Salmış, Ferman. Türkiye’nin Dil Hafızası. 1. bs., ed. Suat Hayri Küçük, İstanbul: Librum Kitap, 2015.
Timurtaş, Abdulhadi. “el-Mevrûs eş-Şa‘bî li ‘Arab Es‘ird”, Dirâsât fi’l-Lehecâti’l- ‘Arabiyye el-Mehkiyye fî Türkiye, 1. bs., ed. Yaşar Acat, İstanbul: Akdem Yayınları, 2018.
Yazıcı, Hüseyin. “Sîretü Seyf b. Zîyezen”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 2009, XXXVII, 271.
Kaynak Kişiler:
Ayhan Mergen (Doğum 1957 Siirt)
Cumhur Kılıççıoğlu (Doğum 1938 Siirt)
M. Ali Arı (Doğum 1940? Siirt)
Tekin Cengiz (Doğum 1986 İkizbağlar (Tôm köyü)/Tillo)

ISSN: 2148-3264
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2014
Yayıncı: Mardin Artuklu Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi

Arşiv