Tasavvuf Psikolojisinin Dindarlığın Tecrübî Boyutu Kapsamında Değerlendirilmesi ve Yeni Bir Tanım İhtiyacı

Ülkemizde köklü bir geçmişe ve geniş bir gruba hitap eden tasavvuf, din psikolojisi açısından oldukça zengin verilerin bulunduğu bir alandır. Ancak tasavvufi yaşam içerisindeki dinamiklerin din psikolojisi bağlamında hangi yöntem ve teknikler aracılığı ile incelenip araştırılacağı henüz net olarak belirgin değildir. Bu çalışmanın amacı, din psikolojisinde merkezi bir kavram olarak kabul edilen dindarlığın tecrübi boyutunun, tasavvuf psikolojisi çalışmaları için bir hareket noktası olarak alınıp alınamayacağını tartışmaktır. Bu amaçla öznelikle dini tecrübe, mistik tecrübe ve tasavvufi tecrübe kavramları aktarılmıştır. Ardından tasavvuf psikolojisinin dindarlığın tecrübi boyutu içerisinde çalışılmasını gerektirecek argümanlar tartışılmıştır. Son olarak ise tasavvuf psikolojisinin din psikolojisinin bir alt alanı olarak kabul edilmesinin gerekliliği vurgulanarak alanda çalışan araştırmacı ve akademisyenler için tasavvuf psikolojisi kavramının yeni bir tanımı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Din psikolojisi, tasavvuf psikolojisi, dindarlığın tecrübi boyutu, dini tecrübe, dindarlık

The Evaluation of Sufi Psychology within the Experiential Dimension of Religiosity and the Need for a New Definition

Sufism with a long and deep-root history targets a large group in Turkey today. Sufism is an area providing rich data for psychology of religion studies. Although its importance, it is not clear on what kind of methods and techniques should be used in order to analyse and explore the dynamics of mystical life for the psychology of religion studies. The aim of this study is to discuss whether the experiential dimension, accepted as a key concept in the psychology of religion, can be taken as a starting point for the studies of Sufi Psychology in the future. To achieve this goal, firstly, the frame work and the concept of religious, mystical and Sufi experience are explained. Then, the argument that the study of Sufi psychology should be studied within scope of experiential dimension of religiousness is discussed. Finally, by emphasizing the necessity of accepting psychology of Sufism as a subarea of the psychology of religion, a new definition for the Sufi psychology is proposed for the researchers and academics working in the field.

Keywords:

Psychology of religion, psychology of sufism, the experimental dimension of religiosity, religious experience,

PDF

___

Albayrak, Ahmet. “Dinî Tecrübenin Dışa Vurum Problemi”. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 2/2 (2005): 65-79.
Altıntaş, Hayrani. “Din Psikolojisi ve Tasavvuf”. Ankara Üniversitesi İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 4 (1980): 171-197.
Apaydın, Halil. Din Psikolojisi Terimleri Sözlüğü. 1. bs., İstanbul: Bilimkent Yayınları, 2016.
Arasteh, A. Reza ve Sheikh, Enis A. “Tasavvuf: Evrensel Benliğe Giden Yol”. Sufi Psikolojisi: Bilgeliğin Ruhu, Ruhun Bilgeliği, haz. Kemal Sayar, 53-96. İstanbul: Timaş Yayınları, 2015.
Ayten, Ali ve Düzgüner, Sevde. Tasavvuf Psikolojisine Giriş: Bireysel Arınma ve Güzel Ahlak. 1. bs., İstanbul: Sufi Kitap, 2017.
Cengil, Muammer. “Tasavvufî Yaşantıya Yönelmede Etkili Olan Psiko-Sosyal Nedenler”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 4/11 (2003): 213-240.
Cengil, Muammer. “Tasavvuf ve Tarikatlara Yöneliş Psikolojisi”. İslam Düşünce ve Geleneğinde Kutsiyet, Velayet, Keramet, ed. Yusuf Şevki Yavuz, KURAMER, (İstanbul: 2017), 169-179.
Certel, Hüseyin. Din Psikolojisi. Isparta: Tuğra Ofset, 2011.
Çakmaklıoğlu, M. Mustafa. “Yoğun Tasavvufî Tecrübelere İlişkin Söylemin İmkânı ve İşlevselliği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 14/1 (2014): 85-122.
Deikman, Arthur J. “Tasavvuf ve Psikiyatri”. Sufi Psikolojisi: Bilgeliğin Ruhu, Ruhun Bilgeliği, haz. Kemal Sayar, 51-176. İstanbul: Timaş Yayınları, 2015.
Ecmel, Muhammed. “Sûfî Ruhbilimi”. Sufi Psikolojisi: Bilgeliğin Ruhu, Ruhun Bilgeliği, haz. Kemal Sayar, 97-115. İstanbul: Timaş Yayınları, 2015.
Glock, Charles Y. “Dindarlığın Boyutları Üzerine”. Din Sosyolojisi, der. Yasin Aktay ve M. Emin Köktaş, 250-271. Ankara: Vadi Yayınları, 2007.
Horozcu, Ümit. Din Psikolojisi Ders Kitabı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
Hökelekli, Hayati. İslam Psikolojisi Yazıları. 2. bs., İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2012.
Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. 10. bs., Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. 1. bs., Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2011.
Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. İlaveli 2. bs., Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2015.
Kayıklık, Hasan. Tasavvuf Psikolojisi. Gözden Geçirilmiş 2. bs., Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
Kayıklık, Hasan. Din Psikolojisi: Bireysel Dindarlık Üzerine. 2. bs., Adana: Karahan Kitabevi, 2014.
Kızılgeçit, Muhammed. Din Psikolojisinin 200’ü. 1. bs., Ankara: Otto Yayınları, 2017.
Kuşat, Ali. “Nefis Mertebelerine Psikolojik Bir Yaklaşım”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 3/9 (2002): 119-128.
Merter, Mustafa. “Hal Psikolojisi”. Maneviyat Psikolojisi II, ed. Mustafa Atak, 25-36. İstanbul: Elit Kültür Yayınları, 2017.
Pazarlı, Osman. Din Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1968.
Peker, Hüseyin. “Tasavvuf Psikolojisi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (1993): 35-52.
Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. 11. bs., İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2014.
Reuder, Mary E. “A History of Division 36 (Psychology of Religion)”. Unification through Division: Histories of the divisions of the American Psychological Association, ed. Donald A. Dewsbury, 91-108. Washington DC: American Psychological Association, 1999.
Uysal, Veysel. “Dinî Tecrübe ve Din Psikolojisindeki Yeri”. İslamî Sosyal Bilimler Dergisi, 3/4 (1995): 69-87.
Ulu, Mustafa. “Mistik Tecrübe ve Kişilik İlişkisi Üzerine: Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğrencileri Örneklemi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22/1 (2018): 33-61.
Uysal, Veysel. “Dinî Tecrübe ve Din Psikolojisindeki Yeri”. İslamî Sosyal Bilimler Dergisi, 3/4 (1995): 69-87.
Ülken, Hilmi Ziya. Tasavvuf Psikolojisi: 1944-1945 Üniversite Serbest Konferanslarından Ayrı Basım. İstanbul: Kenan Matbaası, 1946.
Ünal, Mehmet Süheyl. “Mistik Tecrübe Ölçeği’nin Güvenilirlik ve Geçerlik Çalışması”. Dinî ve Mistik Tecrübe Yazıları, ed. Mehmet Süheyl Ünal, 101-164, Rize: STS Yayıncılık, 2012.
Yüksel, Ayşe Şule ve Karacoşkun, Mustafa Doğan. “Tasavvuf Psikolojisi”. Din Psikolojisi El Kitabı, ed. Mustafa Doğan Karacoşkun, 215-233, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
Zengin, Ahmet Yaşar. “Tasavvuf ve Mistisizm”. İslamî Araştırmalar Dergisi, 12/3-4 (1999): 367-370.