200105

Hadis Metinlerinin Te’vilinde Karinelerin Önemi ve Yanlış Anlama ve Uygulamanın Giderilmesine Etkisi

Bu çalışma hadis ulemasının hadis şerhlerinde ve müşkilü’l-hadis literatüründe hadisleri tevil ederken kullandıkları yöntemi ve delilleri incelemektedir. Özellikle, nassın zahirî anlamı, nassın siyâkı, nass sahibinin içinde bulunduğu durum, nassın zaman ve bağlamla bağlantılı değişkenleri dikkate alınmıştır. Bu yöntem aynı zamanda hadisin manasının belirlenmesini, ihtiyaç halinde vücûh ve nezâir literatürüne başvurulmasını ve gerektiğinde nassın zahirî manasını terk etmeyi içerir. Hadisin zahirî anlamı şeriatın kabul etmeyeceği hususları içerdiğinde ya da hadisin birden fazla manaya işaret etmesi sebebiyle kesin bir mana seçilemediğinde sözü edilen yönteme başvurulmaktadır. Çalışma aynı zamanda hadisleri tevil etme yönteminden bahsettikten sonra, bu yöntem dikkate alınmadan hadislerin tevil edilmesinden kaynaklanan tehlikelere de ayrıca değinmiştir. Bu tehlikeler; şeriatın muradını tespit edememek, hadisi işaret ettiği mananın dışında kullanmak, hadisin işaret ettiği hâs yani özel olan bir hükmün genelleştirilmesi (âmm) ya da tam tersi âmm olan hükmü hâs olarak değerlendirmek ve birden fazla manaya işaret eden veya çok yönlü olan hadisi tek bir mana üzerinden yorumlamaktır.

Anahtar Kelimeler:

Karine, Müşkil, Zâhir, Tevil, Hadis

The Importance of Qarīna (Evidence) in Understanding the Hadith and the Impact of Qarīna on the Prevention of Misunderstanding and Misapplication

This paper focuses on the methodology and how the concept of qarīna (circumstantial evidence) were used by the Muslim scholars in order to interpret hadith in the mushkil al-hadith and annotations to hadith works. In particular, the subjects of what the apparent meaning (ẓāhir) of the hadith text (naṣṣ) or statement gives, the composition of the text (siyāq al-naṣṣ), the contextual indications of the text (time frame and other contextual indications), and the condition of the text are taken into consideration. This method also includes qualifying the meaning of the statement, and if it is necessary, to refer to al-wujūh wa al-naẓāir, and to digress from the apparent indications of the statement. Qarīna is used as a means when the literal meaning of the statement contradicts with the Sharī’a, or if the statement indicates multiple meanings and thus a particular meaning cannot be ascertain. After explaining these interpretation methods, the pitfalls of interpreting (ta’wīl) the statement without taken into consideration the above mentioned indications are also separately stated. They are: the misapplication of the text resulting from misunderstanding the intention of the Sharī’a and employing the statement beyond its meaning, or extending the influence area of a text which is specific (khāṣ), or vice versa limiting the meaning of the text, or prioritising only one meaning over other meanings when the statement indicates multiple meanings.

Keywords:

Qarīna (circumstantial evidence), Mushkil, Ẓāhir (Apparent meaning), Ta’wīl (Interpretation), Hadith,

PDF

___

Agitoğlu, Nurullah. “Hadiste Bağlam -Bağlamin Anlam Alanı, Çeşitleri ve Önemi”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XVIII, sayı: 1 (2013):105-132.
Apaydın, Mehmet. Hadislerin Tespitinde Bütünsel Yaklaşım, 1. bs., İstanbul: KURAMER, 2018.
Bedrüddin b. Cema’a, Muhammed b. İbrahim b. Sadullah b. Cemaa’ el-Kinânî elHamevî. Îzâhü’l-Delîl Fî Kat’i-Hüceci Ehl-i Ta’tîl, tahk. Vehbi Süleyman elHâvîci, Kahire: Dâru’s-Selam, 1990.
Bevvâbetü Yevmi Sabi’, www.youm7.com/800178, (Erişim Tarihi: 29.09.2012).
Beyhakî, Ahmed b. El-Hüseyin. Es-Sünenü’l-Kübra, Haydarabat: Dairetü’l-Me’arif elNizâmiye, 1344.
Coşkun, Selçuk. Hadîse Bütüncül Yaklaşım, 3. bs., İstanbul: İFAV, 2016.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. El-Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen, tahk. Şuayb el-Arnavut vd., Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1421.
Ebû Hibban, Muhammed b. Yusuf el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr, tahk. Sıdkı Muhammed Cemil, Beyrut: Daru’l-fikr, 1420.
Ebu’l-Abbas el- Kurtûbî, Ahmed b. Ömer. el-Müfhîm limâ eşkele min telhîs: kitâbu Müslim, tahk. Muhyiddin Müstu ve Yusuf Büdeyvi vd., Dımaşk: Daru İbn Kesir ve Dar el-Kelimü’t-Tayyib, 1417.
Ebu’l-Hüseyn İshak b. İbrahim el-Katib. el-Burhân fi vücûhi’l-beyân, tahk. Dr. Muhammed Şeref, Kahire: Mektebetü’ş-şebab, 1389.
El-Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-Herevi. ez-Zâhir fî garîbi el-fâzi’l-İmâm eş-Şâfii, tahk. Mesud Abdulhamid es-Sa’deni, Daru’t-Talâi’, y.y., tsz.
es-San'ani, Muhammed b. İsmail Emir. Et-Tenvîr Şerhü’l-Câmii’s-Sagîr, tahk. Muhammed İshak Muhammed İbrahim, Riyad: Mektebetü Dari’s-Selam, 1432.
es-San'ani, Sübülü's-Selâm Şerhi Bulûgü'l-Merâm, Darü’l-Hadis, Mısır, tsz. et-Tahâvî, Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerhu Müşkili'l-Âsâr, tahk. Şuayb elArnaut, Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1415.
Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlamasında Metodoloji Sorunu, 5. bs., Ankara: Otto, 2014.
Hatabî, Hammad b. Muhammed. Meâlimü’s-Süneni Şerhu Süneni Ebî Dâvûd, Haleb: Matbatü’l-İlmiyye, tsz.
Hatip Kazvînî, Ebü'l-Meali Celaleddin. El-İzâh Fî Ulûmi'l-Belâga, tahk. Muhammed Abdülmün'im Hafaci, Beyrut: Darü’l-Celîl, tsz.
İbn Abdi’l-berr, Yusuf b. Abdullah en-Nemeri el-Kurtûbî. el-İstizkâr el-câmi’ li-mezâhib fukahâi’l-emsâr, tahk. Abdulmu’ti Kal’aci, Dımaşk: Dâr Kuteybe, Halep: Dâru’lva’y, 1414.
İbn Abdi’l-berr. et-Temhîd lima fi'l-Muvatta mine'l-meani ve’l-esânid, tahk. Mustafa b. Ahmed el-Alevi ve Muhammed Abdülkerim el-Bekri, Mağrib: Vizaret Umumi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1382.
İbn Battâl, Alî b. Halef el- Kurtûbî. Şerhu’l-Buhârî, tahk. Yasir b. İbrahim, 2. bs., Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-bârî, tahk. Kurul, Beyrut: Müessesetü’rRisale, 2013.
İbn Hazm, Ali b. Ahmed b. Said el- Kurtûbî. el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâ’ ve’n-nihal, Kahire: Mektebetü’l-Hancı, 1321.
İbn Hibbân, Muhammed b. Hibban b. Ahmed el-Büstî. es-Sahîh, tahk. Şuayb elArnavut, 2. bs., Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1414.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer ed-Dımaşkî. Tefsiru’l-Kur’âni’l-azîm, tahk. Sami b. Muhammed Selame, 2. bs., Riyad: Daru’t-taybetin li’n-neşri ve’t-tevzi’, 1420.
İbn Kuteybe Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. Te’vilu müşkili’l-Kur’an, tahk. İbrahim Şemseddin, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, tsz.
İbn Kuteybe Abdullah b. Te’vilu muhtelifi’l-hadis, tahk. Muhammed Zühri en-Neccar, Beyrut: Daru’lCîl, 1393.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el- Kazvînî. es-Sünen, tahk. Şuayb el-Arnaut vd., Beyrut: Daru’r-Risaleti’l-İlmiyye, 1430.
İbn Mendeh Muhammed b. İshak el-Abdî, Fethu’l-bab fi’l-künâ ve’l-elkâb, tahk. Nazar Muhammed el-Fariyabî, Riyad:Mektebetü’l-Kevser, 1417.
İbn Sînâ, Hüseyn b. Abdullah b. Sînâ. el-Kânûn fi’t-tıb, tahk. Muhammed Emin edDanavî, y.y., tsz.
İbnü’l-Esîr, el-Mübarek b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihaye fî garibi'l-hadis ve'l-eser, tahk. Tahir Ahmed ez-Zavi ve Mahmûd Muhammed Tanahi, Beyrut: elMektebetü’l-İlmiyye, 1399.
İbnü’l-Esîr. eş-Şâfî fi şerhu müsnedi’ş-Şâfiî, tahk. Ahmed b. Süleyman ve Ebu Temim Yasir b. İbrâhim, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1426.
İyaz, İyaz b. Musa. Meşârikü’l-Envâr Ala Sıhâhi’l-Âsâr, Beyrut: el-Mektebetü Atîke ve Darü’t-Türas, tsz.
Kastalânî, Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-Sarî Li Şerhi Sahîh-i Buhârî, Mısır: elMatbatü’l-Kübra, 1323.
Lâşîn, Musa Şahin. Fethü’l-Mun’îm Şerhü Sahîh-i Müslim, y.y, Darü’ş-Şürûk, 1423.
Müslim, Ebü'l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. es-Sahîh, tahk. Muhammed Fuâd Abdülbâki, y.y., tsz.
Özçelik, Fikret, “Hz. Peygamber’e İsnat Edilen Rivayetlerdeki Mübalağa Üslubunun Pratiğe Yansımasına ve Anlaşılmasına Eleştirel Bir Bakış: Cemaatle Namaz Örneği”. İslam ve Yorum II, 469-482. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları, 2018.
Râğıb el-İsfahânî, Ebü'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed. El-Müfredât Fî Garîbi’l-Kur’ân, tahk. Savfan ed-Davûdî, Dımeşk: Darü’l-Kalem, 1412.
Taberânî, Süleymân b. Ahmed. El-Mu'cemü'l-Kebîr, tahk. Hamdi Abdülmecid Selefi, Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, tsz.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Tehzîbü'l-âsâr: Müsnedu Abdullah b. Abbas, tahk. Mahmut Muhammed Şakir, Kahire: Matbatü’l-Medenî, tsz.
Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevre. Es-Sünen, tahk. Ahmet Şakir, Kahire: Mektebetü Mustafa el-Babî el-Halebî, 1395.
Yıldırım, Enbiya. Hadis Problemleri, 5. bs., İstanbul: Rağbet, 2013.