Türkiye ve Japonya Modernleşme Deneyimlerinin Karşılaştırılması: Sedat Veyis Örnek’in Doktora Tezi

Sedat Veyis Örnek’in, 1960 yılında Tübingen Üniversitesi’nde “Yeni Türkiye’de Dinsel Kültürelve Toplumsal Reformlar (1920-1938) Japonya Modernleşmesi ile Bir Karşılaştırma” başlıklıdoktora tezi, Türkiye’de ve Japonya’da, modernleşmenin izlerini kurumsal reformlar üzerindeninceler. Tezin temel argümanı Türkiye’de modernleşme sürecinin başarıyla tamamlandığıdır. Beşbölümden oluşan tezde sırasıyla, Türkiye’de kültürel ve toplumsal reformlar, dinsel reformlar,laiklik, Japonya Modernleşmesi, Türkiye ve Japonya karşılaştırması konuları ele alınır. Tezin ilkbölümü kültürel ve toplumsal reformlar başlığı altında, fesin kaldırılması, Latin harflerinin kullanımı,İsviçre Medeni Kanunun kabulü, resmi tatil günleri ve takvim reformu gibi düzenlemelerinnasıl gerçekleştiği ayrıntılı bir şekilde anlatılır. Dinsel reformlar başlığını taşıyan tezin ikincibölümü, Halifeliğin Osmanlı İmparatorluğu’ndaki anlamını ve nasıl kaldırıldığını, saltanatın kaldırılmasını,medreselerin Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki işlevlerini ve kapatılmaları sürecinianlatır. Tezin üçüncü bölümü Laiklik ilkesinin Türkiye tarihi için anlamını vurgular. Tezindördüncü bölümü, Japonya’nın modernleşme sürecinin incelenmesine ayrılmıştır. Örnek, Japonyakültür tarihini Çin etkisi altındaki ve Batı etkisi altında olmak üzere ikiye ayırarak ele alır. Çinetkisi altında şekillenen dönemde, Budizmin yaygınlaşması, Çin alfabesinin yazı dili olarak kabuledilmesi ve feodal yönetim Örnek’in özellikle dikkat çektiği noktalardır. Batı etkisi altındakidönemin belirgin dönüm noktalarını ise, Batı düşünce sistemi ekseninde eğitime verilen önem,teknolojiye yapılan yatırım, ancak öte yandan gelenekler ile bütünleşen ve hatta geleneksel toplumyapısını da kullanan bir modernleşme olarak tespit eder. Tezin beşinci ve son bölümü,Türkiyeve Japonya modernleşmesinin kıyaslanmasına ayrılmıştır. Bu bölümde kültürel, toplumsal, dinsel,siyasal alanlarda iki ülke karşılaştırılır. Örnek’in özellikle Türkiye modernleşmesinin başarılıalanı olarak gördüğü nokta geleneksel toplum yapısındaki kırılma ve modern Batılı toplumun inşasındabaşarıdır. Buna karşın Japonya, teknolojik anlamda ilerlemiştir. Örnek’e göre gelenekseltoplumsal yapının izleri devam etmektedir.

___

  • Marx, Karl. Bonapart’ın 18 Brumaire’i, Çev. Tanıl Bora, İstanbul: İletişim 2010.
  • Örnek, Sedat Veyis. Die religiösen kulturellen und sozialen Reformen in der neuen Türkei (von 1920 bis 1938) verglichen mit der Modernisierung Japans, Danışman: Prof. Dr. Helmut von Glasenapp, Tübingen Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1960.