TÜRK TOPLUMUNDA BAHŞİŞ

Bu makalede bahşiş verme adeti, sembolik bir güç ve ritüel olarak Osmanlı-Türk toplumunda gündelik hayat pratikleri ve hediye verme gelenekleri içerisindeki rolü çerçevesinde incelenmektedir. Osmanlı toplumunda ondokuzuncu yüzyıla doğru giderek artan sosyal farklılıklar, sosyal yardımlaşma yerine bahşiş verme adetini getirmiştir. Bayramlarda çocuklara ve yoksullara, ramazanlarda davulcu ve bekçilere verilen bahşişler ile düğünlerde damat ve gelin ailelerinin dağıttığı bahşişler, manevi cömertlik gösterisi olarak ele alınabilecek yardımlaşma geleneklerimize birer örnek oluşturmaktadır. Modern kapitalist toplumda paranın en önemli değer haline gelmesi ile bahşiş, Türk toplumunda da Batı’daki gibi hizmetinden memnun kalınan kişilere ücretleri üzerinde verilen bir miktar para halini almıştır. Günümüz Türk toplumunda bahşiş bazı sektörlerde maaşın/ücretin üstünde gelir kaynağı olabilmektedir. Bu bağlamda bahşiş ile rüşvet sınırları kayganlaşmakta ve bahşiş kayıt dışı ekonomide yeniden dağıtım aracı olarak işlev görebilmektedir.

In this article tip giving is analysed as a sign of symbolic power and as a ritual in Ottoman -Turkish daily life and within gift giving practices. Tip giving practice took the place of social charity due to accelerated social differences in Ottoman society throughout the nineteenth century. Giving tip to younger and weaker persons during holy days, to drummers and watchmen during Ramadan and distributing tip by bride’s and groom’s families during weddings were some examples of the practice of solidarity as well as a sign of moral superiority. As money became the most important value in Turkish society, tip giving gained the similar meaning as it is in Western societies. Nowadays tip functions as the medium for exchange for the “good service”. In Turkish society tip has become a source of income over and above payments/wages in some sectors. In this context, tip may come closer to bribe as a practice and may function as a medium of redistribution in the informal sector.

___

  • KİTAPLAR
  • Ansan, K. D. ve G. Ansan (1995). Abdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri. 2. kitap. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Balaman, Ali Rıza (1983). Gelenekler, Töre ve Töreler. İzmir: Betim Yayını.
  • Baraz, Nesrin (1998). Halkbilime Genel Bakış. Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları: 1055.
  • Baraz, Nesrin (2000). Eskişehir’in Halkbilimsel Değerleri. II. Cilt. Eskişehir: T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları: 1256.
  • Berkman, Ümit (1983). Azgelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet. Ankara: TODAİE.
  • Eröz, Mehmet (1996). Millî Kültürümüz ve Meselelerimiz. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, Kültür Eserleri.
  • Güvenç, Bozkurt (1984). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • İncecik, R, S. F. Göncüoğlu ve F. Sadırlı (2004). “Ramazan Manileri.” Kandiller Yanarken. İstanbul: Sarıyer Belediyesi Eğitim Kültür Müdürlüğü, 269-270.
  • Kalafat, Yaşar (1999). Doğu Anadolu’da Eski Türk inançlarının İzleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
  • Mauss, Marcel (2005). Sosyoloji ve Antropoloji. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
  • Meriç, Nevin (2000). Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi: âdâb-ı muâşeret 1894- 1927.
  • basım. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
  • Sezer, S. ve A. Özyalçıner (1995). İstanbul’un Taşı Toprağı Altın: Eski İstanbul Yaşayışı ve Folkloru. İstanbul: Altın Kitaplar. DERGİLER
  • Işın, Ekrem (1987). “Ahmet Mithat Efendi ve Gündelik Hayatın Pratik Bilgisi: Adâb-ı
  • Muaşeret.” Tarih ve Toplum. Ağustos, 8.cilt, 44.sayı, s. 33. ANSİKLOPEDİLER.
  • Koçu, R. E. ve M. A. Akbay (1960). “Bahşiş.” İstanbul Ansiklopedisi, 4. cilt, İstanbul.
  • Özcan, Abdülkadir, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi
  • İslam Ansiklopedisi (1970), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. INTERNET
  • Pala, İskender (2004). “İhsan ile Bağış Arasında.” Zaman online. 15 Mart Pazartesi.
  • Santur, Meltem Emine. “Evlenme Adetleri.”
  • www.ankararehberi.com/ankara/gelenek-bayramlar www.byegm.gov.tr www.disbank.com.tr
  • www.dosyalar.hurriyet.com.tr www.hurriyetim.com.tr www.itusozluk.com/goster.php www.karacaahmet.net.makaleler www.kulturturizm.gov.tr www.MaximumBilgi.com www.osmanlımedeniyeti.com www.seben.4mg.com/kulturu www.turkforum.net www.tusiad.org./yayın/gorus www.yenimeram.com.tr/modules www.yenimesaj.com