TÜRK ATASÖZLERİ VE DEYİMLERİNDE KÖTÜLEME İFADELERİ

Atasözleri ve deyimler, uzun deneme ve gözlemlere dayanarak kısaca söylenmiş ve halka mal olmuş sözlerdir. Bu sözlerde halk tarafından bir kabul ediş, bir benimseme söz konusudur. Aynı zamanda bu atasözü ve deyimler, toplumun değer yargılarını, kültürel özelliklerini de yansıtır. Bütün bu özelliklerinin yanında deyim ve atasözlerinde genel yargılara aykırı, toplumdaki herkes tarafından benimsenmeyen bir düşünceyi ifade eden “olumsuz yargılı atasözleri” veya bir milleti, bir nesneyi, bir hayvanı kötüleyici, onları küçük düşürücü birtakım yargıları ifade eden sözler de bulunabilmektedir. Fakat atasözlerinin özellikleri iyi bilinir ve bu özellikler göz önüne alınırsa, olumsuz yargılı sanılan pek çok sözün gerçek bir atasözü olmadığı veya gerçekten menfi bir yargıyı anlatmadıkları; bununla birlikte gerek kullanımda gerekse algılayış ve değerlendirmedeki yanlışlarının bazı deyim ve atasözleri için zaman zaman böyle bir düşünce oluşturduğu anlaşılmaktadır. Atasözleri ve deyimler ait oldukları milletin tutum, edim, davranış ve inançlarını yansıttığından, bir toplumun değer yargılarını bu sözlerden hareketle anlamaya çalışanlar, atasözleri ve deyimlerin bu özelliklerini göz önünde bulundurmadıkları için, millî kimliğe ters sonuçlara ulaşabilmekte ve milletin hak etmediği haksız eleştiriler yapabilmektedirler. Bu çalışmada; deyim ve atasözleri hakkında kısaca bilgiler verilerek bunların içindeki kötüleme ifadeleri sözlü, yazılı ve elektronik kaynaklar taranarak tespit edilecek; elde edilen bulgular konularına göre tasnif edilecektir. Bu tasniften hareketle toplumun birtakım kültürel değerleri ortaya çıkarılacak, kültür ile atasözü ve deyimler arasında ilgi kültürel bağlamda ele alınacaktır.

NEGATIVE MEANINGS IN TURKISH PROVERBS AND IDIOMS

Proverbs and idioms are based on long experience and observations, which became the property of the people. These words have been adopted and developed by people. Meanwhile proverbs reflect the value judgment, cultural characteristics of the people. Along with all the features in the idioms and proverbs there are words that contradict value judgment, “proverbs negative character” expressing thoughts not accepted by all members of society, or the meaning of defamatory, degrading certain nation, object, animal. But the features of proverbs are well-known and by taking into account these features, you can understand that many proverbs that are considered negative, actually are not true proverbs, or do not have negative values, along with it, and in using them, and in the perception and evaluation of idioms and proverbs sometimes formed similar concepts. Since proverbs and idioms express lifestyle, behavior, and faith of the people, those who are trying to understand the values of a particular society on the basis of these words, make negative conclusions about national identity and the people subjected to unfair criticism, since they do not take into consideration the features of proverbs and idioms. In this study, the difference between idioms and proverb will be considered in the context of semantics, will be processed the bad values of written, oral and electronic sources; results will be sorted by category. Based on this classification it will be withdrawn cultural values of the society as well be considered a cultural link between proverbs, sayings and culture

___

AKSOY Ömer Asım (1953) “Atasözleri ve Deyimler Hakkında III”, Türk Dili, II/16 (Ocak 1953), ss. 205-208.

AKSOY, Ömer Asım (1988) Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II, İstanbul: İnkılâp Kitabevi

ALBAYRAK, Nurettin (2009) Türkiye Türkçesinde Atasözleri, İstanbul: Kapı Yayınları.

ÇOBANOĞLU, Özkul (2004) Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü̈, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.

DUYMAZ, Recep (2005) Atalar Sözü/Müntehebât-ı Durûb-ı Emsâl, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.

ERGİN, Muharrem (2011) Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.

GÖKALP, Ziya (1970) Türkçülüğün Esasları (Haz. Mehmet Kaplan), İstanbul: Varlık Yayınları.

GÖLPINARLI, Abdülbaki (1977) Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.

GÜVEN, Mustafa (2012) “Kültürün Bir Unsuru Olarak Din”, Batman University, Journal of Science, Volume 1, Number 1, 2012 ss. 933-948, (Batman University İnternational Participated Science and Culture Symposium, 18-20 April 2012).

KEKLİK, Saadettin (2013) “Atasözleri Sadece Gerçek ve Mecaz Anlamlı mıdır?”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 23, ss. 239-250

KÜÇÜK, Salim (2003) “Cinsiyet Ayrımlı Atasözlerinde Kadın ve Erkek Kimliği”, AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt V, Sayı 2, Aralık 2003, ss. 213-224, Afyon.

OY, Aydın (1972) Tarih Boyunca Türk Atasözleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

OY, Aydın (1991) “Atasözü”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. IV, ss. 44-46

ÖZDEN, Ömer (2001) “Türk Atasözlerinde İnsan”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/2001, ss. 75-105.

PALA, İskender (2006) İki Dirhem Bir Çekirdek, İstanbul: Kapı Yayınları.

PARLATIR, İsmail (2008) Atasözleri ve Deyimler: Atasözleri, Ankara: Yargı Yayınevi.

POYRAZ, Yakup ve TERGİP, Ayhan (2010) “18. Yüzyıl Dîvan Şairlerinden Hâkim’in Şiirlerinde Atasözleri, Deyimler ve Halk Söyleyişleri” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı) / The Journal of International Social Research, Volume 3/15, ss.188-202.

ŞEMSEDDİN SAMİ (1989) Kamus-ı Türkî. İstanbul: Enderun Kitabevi.

ŞENOCAK, Ebru (2001) Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Fırat University Journal of Social Science), Cilt: 11, Sayı: 2, ss. 165-176.

ŞENYAPILI, Önder (2003) Her Sözcüğün Bir Öyküsü Var. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayınları.

ŞİNASİ (2013) Durûb-ı Emsâl-i Osmaniye (Yay. Haz.: Emine Beyzadeoğlu), İstanbul: MEB Yayınları.

TDK (2011) Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

TÜRKMEN, Seyfullah (2009) “Atasözü ve Deyimlerde Yaşayan Kişi Adları”, Dil Araştırmaları Dergisi, Sayı: 4, Bahar 2009, ss. 101-119

ÜSTÜNER, Ahat (2002) “Olumsuz Yargılı Atasözleri”, Türk Dili, S.601, Ocak-2002, ss. 35-42.

YURTBAŞI, Metin (1994) Sınıflandırılmış Türk Atasözleri, Ankara: Özdemir Yayınları.