20. yüzyılda bağımsızlıklarını kazanan tüm ülkelerde uygarlaşma amacı görülmesine karşın, uygarlığın ne olduğu ve yabancı bir kültürden nasıl alınması gerektiği konusunda derin düşünsel ve politik ayrımlar yaşanmıştır. Örnek olarak 20. yüzyılda Türkiye, Mısır, Hindistan ve Cezayir’in uygarlaşma anlayışları oldukça farklı çizgilerdedir. Bu yüzyıl içinde Mısır, Hindistan ve Cezayir gibi ülkeler uygarlığı geleneksel kurumlara dokunmadan ve geleneksel yapıdan elde edilebilecek toplumsal değişme hamleleri olarak yorumlamışken; Türk modernleşmesi uygarlığı, toplumsal yapının maddi ve manevi unsurlarında topyekun bir değişme biçiminde değerlendirmiştir. Uygarlık, günümüzde bile yerli ve yabancı sosyologların üzerinde tartışmakta olduğu bir kavramdır. Türk sosyologlarından Niyazi Berkes ve Baykan Sezer’in uygarlık çözümlemeleri arasındaki keskin ayrımlar, gerçekte Türkiye ve dünyadaki uygarlık tartışmalarının bir özeti niteliğindedir. Niyazi Berkes, uygarlığın gelenekten bağımsız olarak gerçekleşmesi gereken toplumsal bir yapı değişimi olduğunu savunmuşken; Baykan Sezer, uygarlaşma kavramına temkinli yaklaşmış ve geleneksel yapının korunmasına önem vermiştir. Bu makalede Niyazi Berkes ve Baykan Sezer’in uygarlık anlayışlarının 20. yüzyılın sonunda oluşturulan “medeniyetler çatışması” kuramı bağlamında karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda, Baykan Sezer’in uygarlık anlayışının temel değişkenler bağlamında medeniyetler çatışması kuramıyla benzerlikler gösterdiği, buna karşılık Niyazi Berkes’in, diğer iki sosyal bilimciden çok farklı olarak, Aydınlanmacı bir uygarlık anlayışını benimsediği görülmektedir.

In spite of the purpose of civilization is seen in all countries which gained independence in the twentieth century, there was a deep ideological and political divisions about what is civilization and how it can be gained from a stranger culture. For example Turkey, Egypt and Algeria have quite different conceptions of civilization during the twentieth century. Countries such as Egypt, India and Algeria interpreted civilization as achieved social change moves without touching the traditional institutions and moreover they seen civilizations as development gained from traditional institutions; the leaders of Turkish modernization have seen civilization as a social change with all material and spiritual aspects. Even today, civilization concept have been discussed by domestic and foreign sociologist. Sharp distictions between Turkish sociologist Niyazi Berkes and Baykan Sezer about civilization analysis, in reality it is a summary of the all debate in Turkey and the world about civilization concept. İn terms of resolution of civilization, there are deep divisions between Turkish sociologists Niyazi Berkes and Baykan Sezer. Niyazi Berkes insisted that change of social structure must be independent from tradition, on the contrary Baykan Sezer approached civilization concept cautious and gave importance to the protection of the traditional structure. In this article Niyazi Berkes and Baykan Sezer’s understanding of civilization are intended for the analysis in terms of the clash of civilization theory created on 20th century. As a result, there are seen that Baykan Sezer’s understanding of civilization are similar with the clash of civilization theory in terms of the basic variables. But, different from the other two social scientist, Niyazi Berkes adopted Enlightenment civilization concept.