11989

DÜŞÜNCE TARİHİMİZİN EĞİTİMCİ SİMALARINDAN AYŞE SIDIKA HANIM VE USÛL-I TALÎM VE TERBİYE DERSLERİ ADLI ESERİ

Eğitim tarihimizde belirgin bir konuma sahip olan Ayşe Sıdıka Hanım genç yaşta vefat etmesine rağmen önemli eserler kaleme almıştır. Tanzimat Fermanı’nın ilanı sonrasında eğitimde yaşanan gelişmeler hem erkekleri hem de kadınları etkilemiştir. Dönemin devlet adamları kadın eğitimi üstüne neler yapılabileceğini düşünerek yeni eğitim kurumları açmışlardır. Hatta Usul-i Cedid Hareketi yeni ders kitaplarıyla modern eğitim düşüncesini yaygınlaştırmıştır. Bu hareket sayesinde öğretim hayatını yeniden gözden geçiren eserler kaleme alınmış, özellikle ilköğretim önemsenmiştir. 1872’de doğan Ayşe Sıdıka Hanım bu süreçten doğrudan etkilenmiştir. 1897 yılında yayımladığı “Usûl-ı Talîm ve Terbiye Dersleri” adlı çalışması ilk pedagoji eserlerinden birisidir. Ama eseri önemli kılan temel unsur bir kadın eğitimci tarafından hazırlanmış olmasıdır. Dönemin koşullarında kadın eğitimci, sanatçı, düşünür ve siyasetçi sayısının yetersiz olduğu düşünüldüğünde Ayşe Sıdıka Hanım eserleri ve çabaları ile oldukça dikkat çekmektedir. Beden eğitimi, zihin eğitimi, ahlak eğitimi, zihinsel yetiler, irade, sorumluluk, minnettarlık, içgüdü, saygı ve sevgi gibi konuları eserinde irdelemiştir. Bu konular çerçevesinde makalemizde Ayşe Sıdıka Hanım’ın fikirleri Usûl-ı Talîm ve Terbiye Dersleri’ne göre değerlendirilmektedir. Modern eğitim düşüncesinin çoğu gelişmesinden bahseden bu eser öğretmenlerin çocukların eğitiminde nelere dikkat etmeleri gerektiğini belirginleştirmektedir. Eser hakkındaki bu makale şüphesiz ki ülkemizdeki pedagoji geleneğinin kökenini çıkartmakta yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Eğitim Bilimi, Kadın, Ders Kitapları, Zihin Eğitimi, Beden Eğitimi, Ahlak Eğitimi

AYŞE SIDIKA HANIM AND LESSONS OF EDUCATION AND TRAINING METHODS IN HISTORY OF TURKISH EDUCATION

Having a significant place in our education history Ayşe Sıdıka Hanım died young but she had prepared imported works at a short span of time. The developments in education influenced both mans and women after the proclamation of the Imperial Edict. The statesmen of this era made a major contribution woman education by establishing the new educational institutions. As a matter of course new textbooks was written by various educators and thinkers. Ayşe Sıdıka Hanım who was born in 1872 directly was impressed by this period. Lessons of Education and Training Methods (Usûl-ı Talîm ve Terbiye Dersleri) which was published in 1897 was written by Ayşe Sıdıka Hanım. This book is one of the first pedagogy works. Since it is written by a women Ayşe Sıdıka Hanım’s book has a very important position. When the numbers of woman educator, woman artist, woman thinker and woman politician were inadequate in Ottoman State Ayşe Sıdıka Hanım highly attracted attention with hers attempts on the conditions of period. Physical education, idea education, moral education, mental abilities, will, responsibility, gratitude, instinct, love and respect were evaluated in this work by writer. Within this framework this article focuses to understand opinions of Ayşe Sıdıka Hanım and aims to enlighten ıssues of the textbook. The textbook which mentions the developments of modern education opinion concretizes what should watch out teachers. Undoubtedly that this study will reveal effectively the origins of our pedagogy tradition.

Keywords:

Pedagogy, Woman, Textbooks, Physical Education, Idea Education, Moral Education,

PDF

___

Akyüz, Y. (1999). Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüerin Yetişmesi ve Meslek Hayatı. Milli Eğitim(143), 12-32.
Akyüz, Y. (2000, Temmuz-Ağustos-Eylül). Resimli İlk Türkçe Alfabe ve Okuma Kitabımız ve Türk Eğitim Tarihindeki Önemi. Milli Eğitim(147), 3-8.
Akyüz, Y. (2010). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
Ata, B. (2009). Selim Sabit Efendinin Okul Tarihi İnşası. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 377-392.
Ayşe Sıdıka Hanım (1313/1897). Usul-ı Talim ve Terbiye Dersleri. İstanbul: Âlim Matbaası.
Baskın, B. (2008). II. Meşrutiyette Kadın Eğitimine Yönelik Bir Girişim: İnas Darülfünunu. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi(30), s. 89-123.
Binbaşıoğlu, C. (2005). Türk Eğitim Düşüncesi. Ankara: Anı Yay.
Celkan, H. Y. (2008). I. Meşrutiyet Döneminde Modern Bir Eğitimci: Münif Paşa. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 399-403.
Çakır, S. (1996). Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yay.
Çıkla, S. (2005, Ağustos-Eylül). Tanzimattan Günümüze Çocuk Edebiyatı ve Bazı Öneriler. Hece(104-105), 89-107.
Dudley, L. M. (1997). Kalem ve Kılıç. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Ergin, O. (1977). İstanbul Mektepleri ve İlim, Terbiye ve Sanat Müesseseleri Dolayısıyla Türkiye Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Kültür.
Güven, İ. (2010). Türk Eğitim tarihi. Ankara: Naturel Yayıncılık.
Güven, İ. & Akagündüz, Ü., (2011). Osmanlı Devletinde Kadınlara Yönelik Tarih Öğretimi Çabaları ve Ali Seydi Beyin Kızlara Mahsus Tarih-i Osmani Adlı Eseri. OTAM(26), 141-165.
Kocamanoğlu, E. (1999). Eğitim Hakkındaki Görüşleri ve Ayşe Sıdıka Hanım. Tarih ve Toplum(189), s. 51-55.
Koçer, H. A. (1975). Eğitim Sorunlarımız Üzerine İncelemeler ve Düşünceler. Ankara: Şafak Matbaası.
Mardin, Ş. (2007). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Meriç, N. (2000). Kadında Meydana Gelen Değişmelerin Tarihselliğinden Bir Kaç Kesit. Osmanlıdan Cumhuriyete Kadının Tarihi Dönüşümü (s. 53-79). içinde İstanbul: Pınar Yay.
Neyzi, L. (1999). İstanbulda Hatırlamak ve Unutmak. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Oktay, A., & Öztürk, C. (1991). Türkiyede Kızların Eğitimi. İstanbul: Eğitimde Nitelik Geliştirme.
Sakaoğlu, N. (1993). Osmanlı Eğitim Tarihi. İstanbul: İletişim Yay.
Şanal, M. (2010). Musa Kâzım Beyin (1858-1919) Türk Eğitim Tarihindeki Yeri ve Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Görüşleri. Turkish Studies, 5(3), 1862-1879.
Tekeli, İ., & İlkin, S. (1999). Osmanlı İmparatorluğunda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşum ve Dönüşümü. Ankara: TTK.
Temelkuran, T. (1970). Türkiyede Açılan İlk Kız Öğretmen Okulu. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi(36), s. 61-66.
Ülken, H. Z. (1994). Türkiyede Çağdaş Düşünce. İstanbul: Ülken Yayınları.
Woodruff, W. (2010). Modern Dünya Tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.