COLMAR VON DER GOLTZ PAŞA’NIN OSMANLI ORDUSU VE ASKER-SİVİL AYDINLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Osmanlı Devleti’nin “modern bir ordu kurma” çabasını, Batı karşısındaki gerileyişiyle birlikte başlatmak mümkündür. Osmanlı klasik ordu teşkilatı olan Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla birlikte, Avrupa ölçeğinde modern bir orduya sahip olabilmek “Devlet-i Aliyye” açısından ayrı bir önem ve boyut kazanmıştır. II. Mahmut’tan itibaren, Yeniçeri Ocağı’nın yerine kurulacak olan “modern ordu”nun kurulmasında Avrupalı uzmanlardan yararlanma yoluna gidilmiştir. 19.yüzyılın başlarından itibaren çok sayıda Avrupalı askeri uzman, bu amaçla Osmanlı ordusunda görev almıştır. Bu askeri uzmanlardan biri olan ve 1883 yazından itibaren Osmanlı ordusunda görev yapmaya başlayan Alman Von Der Goltz Paşa’nın, Osmanlı Ordusu ve sivil-asker aydınları üzerindeki etkisi, diğer yabancı uzmanlarla mukayese edilemeyecek kadar büyük boyuttadır. Von Der Goltz Paşa, göreve başladığı tarihten, 1916’da Irak Cephesi’nde hayata gözlerini kapayacağı tarihe kadar, bu topraklarda yaşanan gelişmelerle yakından ilgilenmiş; bu gelişmelere dair fikirlerini, kaleme aldığı eserleriyle, makaleleriyle ve gazetelere vermiş olduğu beyanlarıyla Türk ve dünya kamuoyuyla paylaşmaktan geri kalmamıştır.Bu çalışmada, Von Der Goltz Paşa’nın Osmanlı Ordusu ve asker-sivil aydınları üzerindeki etkisi, Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki gelişmelere ilişkin düşünceleri, genel hatlarıyla ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Goltz Paşa, II. Abdülhamit, Osmanlı Ordusu, Almanya, Harp Okulu
It can be seen that the effort of Ottoman Empire to “build a modern army” starts with the degression against the West. To have a modern army on European scale gained importance and a different dimension for “Devlet-i Aliyye” (trans. The Great State) by the abolition of the Guild of Janissaries, which was the classical army organization of the Ottoman Empire. European experts started to be consulted in order to build a “modern army” to replace the Guild of Janissaries in the period of Mahmut II. To this end, many European military experts were assigned to the Ottoman army at the beginning of 19th century. Being one of these military experts who assigned to the Ottoman army in summer of 1883; German Von Der Goltz Pasha had a much more remarkable effect on Ottoman Army and soldier-civil intellectuals than any other other foreign experts. Von Der Goltz Pasha was closely interested in developments in these lands; shared his ideas about these developments with Turkish and global public through his written works, articles and announcements to newspapers, beginning from the date of his assignment until his passing away in Iraq Campaign in 1916. This study aims to reveal a general outline on the effect of Von Der Goltz Pasha on Ottoman Army and soldier-civil intellectuals and his ideas on the developments that took place in the last period of the Ottoman Empire
___
A- TETKİK ESERLER, HATIRALAR ve NADİR ESERLER (BAYKURT), Cami, Osmanlılığın Atisi, İfham Matbaası, İstanbul 1331.Ahmet İzzet Paşa, Feryadım, C.I, Nehir Yayınları, İstanbul 1992.
Atatürk’ün Bütün Eserleri(1903-1915), C.I, Kaynak Yay., İstanbul 2003.
Atatürk’ün Not Defterleri-IV, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2005.
Atatürk’ün Not Defterleri-V, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2005.
Bekir Fikri, Mefkure-i Vatan, İstanbul 1329.
ÇEVİKER, Turgut, İbret Albümü 1908, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri
Dairesi Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1991.
DEMİRHAN, Pertev, Japonların Asıl Kuvveti, II. Baskı, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1942.
Demiroğlu, Faiz, Abdülhamide Verilen Jurnaller, Tarih Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 1955.
Eğitimci Bir Jön Türk Lider Ahmet Rıza Bey ve “Vazife ve Mesuliyet” Eserleri, Divan Kitap, Yay. Haz. , Mustafa Gündüz- Musa Bardak, Divan Kitap, Ankara 2011.
GEORGEON, François, Sultan Abdülhamit, Homer Kitabevi, Çeviren: Ali Berktay, I. Basım, İstanbul 2006.
Hafız Hakkı, Bozgun, Tercüman, İstanbul 1978.
İsmet İnönü, Hatıralar, Yayıma Hazırlayan Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, 3. Basım, Ankara 2009.
KARABEKİR, Kazım Çocuk Davamız, C.2, Emre Yay., İstanbul 1995.
KARABEKİR, Kazım, Türkiye’de ve Türk Ordusunda Almanlar, Emre Yay., İstanbul 2001.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. VIII, TTK, Ankara 1995.
Mahmut Şevket Paşa, Osmanlı Teşkilat ve Kıyafet-i Askeriyesi, TTK, Ankara 2010.
MOLTKE, Helmuth Von, Moltke’nin Türkiye Mektupları, Çev. Hayrullah Örs, Remzi Kitabevi, İstanbul 1969.
MUDRA, V., Goltz Paşa’nın Hatırası ve Hal Tercümesi, Çev. Pertev Demirhan, Kara Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Basımevi, İstanbul 1953.
OKDAY, İsmail Hakkı, Yanya’dan Ankara’ya, Sebil Yayınevi, II. Baskı, İstanbul 19 ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, Alkım Yayınevi, 9. Baskı, İstanbul 2006.
RATHMANN, Lothar, Alman Emperyalizminin Türkiye’ye Girişi, Çev.Ragıp Zarakolu, Belge Yay., 3.Baskı, İstanbul 2001.
TEPEDELENLİOĞLU, Nizamettin Nazif, Ordu ve Politika, Bedir Yayınları, İstanbul 19 TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, C.III, 3. Baskı, İletişim Yay., İstanbul 2007.
Von Der Goltz Paşa, Genç Türkiye’nin Hezimeti İmkân ve İtilası, Mütercimi: H. Cevdet, Naşiri: Cemiyet Kütüphanesi, Kader Matbaası, İstanbul 1332.
Von Der Goltz Paşa, Millet-i Müsellaha: Asrımızın Usul ve Ahval-i Askeriyesi, Çev. Mehmet Tahir, İkinci Baskı, Matbaa-i Ebüzziya, İstanbul 1305/1889.
Von Der Goltz Paşa, Osmanlı Devleti’nin Zaaf ve Kuvveti, Çeviren: Zaimzade Hasan Fehmi, Matbaatü’l- Fütüh, Kahire 1324.
Von Der Goltz Paşa, Osmanlı-Yunan Seferi(1313-1897), Çeviren: Yakup Şevki,
Harbiye Matbaası, Dersaadet 1327.
Von Der Goltz, İlim ve Askerlik, Çeviren: Ahmet Refik, İstanbul 1328.
WALLACH, Jehuda L., Bir Askeri Yardımın Anatomisi, Çev., Fahri Çeliker, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1977.
YILDIZ, Gültekin, Neferin Adı Yok. Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum(1826-1839), Kitabevi, İstanbul 2009.
Ebuzziya Tevfik, “General Von Der Goltz”, Mecmua-i Ebuzziya, 15 Safer 1315.
TÜRSAN, Nurettin, “General Feldmarschall Colmar Freıherr Von Der Goltz’un Türkiye Yaşamı ve Hizmetleri” 20.Yüzyıl Başına Kadar Türk Askeri Eğitiminin Tarihi Gelişimi, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul 1983.
Von Der Goltz Paşa, “Türkiye’de İnkılab-ı Siyasi ve Dahili”, Asker, C.1, S.12, Çev.:Mehmet Rüştü.(İstanbul 1908).
UĞUR, Erol, “Von Der Goltz Paşa’nın 1883-1895 Yılları arasında Türkiye’deki
Hizmetleri”, 20.Yüzyıl Başına Kadar Türk Askeri Eğitiminin Tarihi Gelişimi, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul 1983.
GÜLER, Zeynep Osmanlı Ordusunun Modernleşmesinde Von Der Goltz Paşa’nın Rolü, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin 2007.
BEŞİRLİ, Mehmet, “II. Abdülhamit Döneminde Osmanlı Ordusunda Alman Silahları”, Gazi Osman Paşa Üniv., Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.16(2004/1)
ÖZKURT, Fatih, Atatürk Döneminde İcra Edilen Askeri Manevraların Cumhuriyet Tarihindeki Yeri ve Önemi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü( Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya 2013.
ÇALIK, Ramazan, Colmar Freıherr Von Der Goltz Paşa ve Bazı Görüşleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XII, S.36(Kasım 1996)
BALCIOĞLU, Mustafa, “Osmanlı Genç Dernekleri”, Türk Kültürü, S.346, (Şubat 1992)
BEŞİKÇİ, Mehmet, Militarizm, Topyekün Savaş ve Gençliğin Seferber Edilmesi: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nda Paramiliter Dernekler, Tarih ve Toplum, S.8(Bahar 2009).
GÜNDOĞDU, Cihangir “Mahmut Şevket Paşa”, Toplumsal Tarih, S.130(Ekim 2004).
Von Der Goltz, “Keşf-i İstikbal. Şarkın Maneviyatı”, Asker, No.2(Eylül 1324(1908)
ÜNDER, Hasan, “30’ların Ders Kitaplarından ve Kemalizm’in Kaynaklarından Biri Millet-i Müsellaha ve Medeni Bilgiler, Tarih ve Toplum, C.32, S.192, (Aralık 1999)
ÜNDER, Hasan, “Goltz, Millet-i Müsellaha ve Kemalizm’deki Spartan Ögeler”, Tarih ve Toplum, C.35, S.206, (Şubat 2001)
Ali Kemal, “Bir Dostuma Açık Mektup” İkdam, no.5769, (2 Mart 1329/15 Mart 1913)
Yunus Nadi, “Sulh ve Salah”, Tesfir-i Efkar, no. 1115(7 Haziran 1330/20 Haziran 1914)
MUTLUÇAĞ, Hayri, “Dost Bildiklerimiz ve Ordumuzu Islah İçin İçimizde Bulundurduklarımızın Marifetleri ”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.12, Ankara 19 DADYAN, Saro “En Eski Ergenekoncumuz Almanya’dan İthal Ettiğimiz Von Der Goltz Paşa’dır.”, Habertürk Tarih, S.10 (1 Ağustos 2010).
KABASAKAL, Hüseyin, “Mustafa Kemal Sofya Askeri Ataşeliğinde”, Atatürk Haftası Armağanı 10 Kasım 1982, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt
Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1982.
Ali Fuat, “Ordu ve Millet”, Asker, S.1(Ağustos 1324/1908). Takvim-i Vekayi Tasvir-i Efkar İkdam Tanin Harp Mecmuası İdman Asker Türk Kültürü Tarih ve Toplum Toplumsal Tarih
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: AVES Yayıncılık