ERZURUM DEVLET DEMİRYOLLARI MAHALLESİ PROJE YARIŞMASI (1945)
Demiryolu ulaşımı gerek Osmanlı gerekse Türkiye Cumhuriyeti döneminde
önemini korudu. Özellikle 1950’lere kadar Türkiye’de öncelikli ulaşım aracı
demiryolu idi. Alt-yapı kadar teknik konulardaki gelişim de bu süreci
etkilemekteydi.
Bir bütün olarak düşünüldüğünde demiryolu ulaşımı yeni bir yaşam tarzını
da beraberinde getirmekteydi. Gar binası etrafında oluşturulan yapı grupları
genel ihtiyaçları karşılamak üzere konumlandırılmaktaydı. Bununla birlikte
mimari açıdan modern hayatın bir yansıması idi. Geleneksel motifler de iç
mekânlarda kullanılmaktaydı. Erzurum’a demiryolu hattı 1939’da ulaştı. Bundan
iki yıl önce 1937’de gar binasının temeli atıldı ve 20 Ağustos 1939’da
tamamlandı. Gar binası etrafında yapılacak binalarla ilgili ilk bakanlar kurulu
kararnamesi 11 Ağustos 1942’de yayınlandı. Ayrıca 1945’te Devlet Demiryolları
Umum Müdürlüğünce bir proje yarışması düzenlendi. Demiryolu işletme binası,
toplantı evi, otel ve evlerden oluşan bir yerleşkenin projelendirilmesi
istendi. Kazananı belirlemek için izlenilen süreç, Türkiye’de artık
Cumhuriyet’in simgesi haline dönüşecek olan bu binaların sunduğu yeni yaşamın
da ipuçlarını vermekteydi.
Anahtar Kelimeler:
Erzurum, Demiryolları, Mimari
ERZURUM STATE RAILWAYS NEIGHBORHOOD PROJECT COMPETITION (1945)
Railway transportation has maintained its importance both
during the Ottoman Empire and Republic of Turkey. Peculiarly, railways had been the of first priority of kind of
transportation until the 1950’s in Turkey.
The development in the technical issues has
affected this process as well as the sub-structure.
When considered as a whole, railways
brought with a new life-style. Building
groups around the terminal were located in order to meet general needs.
Besides, it was a reflection of modern life in terms of architecture. On the other
hand, traditional motifs were used indoors. The railway line came to Erzurum in
1939. Two years earlier, the construction of the terminal started in 1937 and
was completed on 20th August 1939. The first governmental decree about the
buildings around the terminal was published on 11th August 1942. Moreover, a project competition was held by the General
Directorate of State Railways in 1945. It was
requested to project a complex consisting of a railway operation building, a
meeting house, a hotel and houses. When the process followed to determine the
winner is analysed, it is seen that it gives some clues about the new
lifestyles brought with these buildings which will become the symbol of the
Republic in Turkey.
Keywords:
Erzurum, Railway, Architectural,
___
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
- ÖZEMRE, Ahmet Yüksel, Portreler-Hatıralar, İstanbul, 2007.
- Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, (Hazırlayan: Doğan Hasol), İstanbul, 1995.
- Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (ASD), I, Ankara, 1997.
- YILDIRIM, İsmail, Cumhuriyet Döneminde Demiryolları (1923-1950), Ankara, 2001.
- SUHER, Hande, “Sayın Prof. Dr. Eyüp A. Kömürcüoğlu’nun İTÜ Mimarlık Fakültesi’nde Fiili Hizmet Sürecinin Tamamlanması Töreni”, Arkitekt, XLIX, S.380, (Nisan-1980), s.142-143.
- Mimarlık (Dergi adına yazılan makale), “Erzurum DDY Mahallesi Proje Müsabakası”, Mimarlık, Yıl: 2, S.8-9, (1945), s.8-15.
- “Eyüp Asım Kömürcüoğlu… Hangimiz O’nun Kitaplarına Başvurmadık ki?”, Mimarlık, S.273/1, (1997), s.10
- AKBULUT, Mehmet Rıfat, “Kemal Ahmet Arû ve Misyon Kuşağı”, Tasarım+Kuram, S.14, (2012), s.1-21.
- Leman Cevat Tomsu: Türk Mimarlığı’nda bir öncü, 1913-1988, (Kitap Tanıtımı: Belgin Turan Özkaya, Elvan Altan Ergut), Mimarlık, S.373, (Eylül-Ekim 2013), sny.
- VOLKART, Hans, “Dünün, Bugünün ve Yarının İkâmet Şekilleri”, (Çev: Sabri Oran), Arkitekt, S.295, (1959-02), s.74-76.
- ORAN, Sabri, “Üstad Mimar Paul Bonatz”, Arkitekt, S. 289, (1957-04), s.176-177.
- ______, Sabri, “Küçük Halkevleri Tip Projeleri”, Arkitekt, S.115-116, (1940-09-10), s.159-163.
- TEMİZGÜNEY, Firdes, “Demiryolu Ulaşımının Erzurum’a katkıları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.53, (2015), s.255-272.
- BAŞAR, Mehmet Emin, ERDOĞAN, Hacı Abdullah, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Tren Garları”, Selçuk Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, XXIV, S.3, (2009), s.29-43.
- https://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HB25.htm
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Ali_Mukbil_Gökdoğan Erişim Tarihi 16.05.2018
- http://www.oktayaras.com/orhan-safa/tr/29462 Erişim Tarihi: 16.05.2018.
- https://www.youtube.com/watch?v=AvQmUQ66j5E Erişim Tarihi: 16.05.2018.
- https://www.youtube.com/watch?v=7mmpvF3oOCM Erişim Tarihi: 16.05.2018.
- http://www.md1927.org.tr/tarihce/turk-yuksek-mimarlar-birligi-donemi-1936-1965 Erişim Tarihi: 16.05.2018.
- https://archnet.org/authorities/3387 Erişim Tarihi: 23.05.2018.
- https://archnet.org/authorities/6443 Erişim Tarihi 23.05.2018.
- http://v2.arkiv.com.tr/m1028-kemali-soylemezoglu.html Erişim Tarihi: 23.05.2018.
- https://sedakayim.files.wordpress.com/2012/12/arredamento_0708-11_issue_bonatz.pdf Erişim Tarihi 23.05.2018.
- http://puskulcu.blogspot.com/2009/10/gar-binasi.html Erişim Tarihi: 03.07.2018.
- http://www.rayhaber.com/2014/06/erzurum-tren-gari-ndaki-muzeyle-tarihe-yolculuk/ Erişim Tarihi: 03.07.2018
- http://www.ensonhaber.com/depremlerin-yikamadigi-yapi-erzincan-tren-gari.html Erişim Tarihi: 03.07.2018.
- http://mevzuat.meb.gov.tr/html/141.html Erişim Tarihi: 10.07.2018.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: AVES Yayıncılık