Beliren Yetişkinlik Döneminde Dayanıklılığın Büyük Beşli Kişilik Özellikleri ile İlişkisi

Problem Durumu: Dayanıklılık, pozitif psikoloji alanının önemli araştırma konularından biridir. Konuya ilişkin henüz bütüncül bir kuram ortaya konamasa da çeşitli modeller ileri sürülmekte ve kavramın farklı tanımları yapılmaktadır. Bununla birlikte kavramın genel olarak bireylerin gelişim ve uyumlarının ciddi şekilde tehdit altında oldukları durumda bile olumlu çıktıların şekillenmesine yol açacak bir grup özelliği tanımlamak için kullanıldığı söylenebilir.Son zamanların ilgi çeken konularından olan dayanıklılık konusunda üç grupta yer alan bireyler göz önünde bulundurulur: Risk altında bulunup istendik özellikler sergileyen bireyler, stresli yaşam olaylarına rağmen olumlu uyumu sürdürenler ve yaşadıkları travmaların ardından ruh sağlıklarını koruyabilenler. Bu durumda dayanıklılık bireylerin bağlamsal koşulları ile ilgili olabileceği gibi kişisel nitelikleri ile de ilişkili olabilir. Kişilik özellikleri de dayanıklılığı belirleyen önemli kişisel niteliklerden biridir. Kişilik konusunda farklı yaklaşımlar bulunmakla birlikte bu çalışmada Büyük Beşli Modeli temele alınmıştır. Büyük Beşli Modelinde beş temel faktör öne çıkar. Bunlar dışadönüklük, nevrotiklik, deneyime açıklık, uyumluluk ve sorumluluktur. Bu araştırmada dayanıklılığın kişilik özellikleri ve çevre koşullarının etkileşiminin bir ürünü olduğu varsayımı kabul edilmekte ve çalışmanın temel problemini, görece az sayıda araştırmaya konu olan dayanıklılık ile büyük beşli kişilik özellikleri arasındaki ilişkiler oluşturmaktadır.Araştırmanın Amacı: Araştırmanın temel amacı beliren yetişkinlik dönemindeki bireylerin dayanıklılık düzeyleri ile büyük beşli kişilik özellikleri arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu amaca ulaşmak için dört sorunun yanıtı aranmıştır. Bu sorular şunlardır: Dayanıklılık düzeyi cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır? Dayanıklılık ile büyük beşli kişilik özellikleri ilişkili midir? Büyük beşli kişilik özellikleri dayanıklılık düzeyine göre farklılaşmakta mıdır? Büyük beşli kişilik özellikleri dayanıklılığı yordamakta mıdır?Araştırmanın Yöntemi: Nicel yaklaşımın kullanıldığı bu çalışma, korelasyonel tarama desenine dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma örneklemi 2013-2014 öğretim yılında üniversite eğitimlerine devam eden 392 öğrenciden oluşmaktadır. Katılımcılar amaçlı örnekleme yoluyla belirlenmiştir. Araştırmada katılımcılara kişisel bilgi formu, Yetişkinler İçin Dayanıklılık Ölçeği ve Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi uygulanmıştır. Katılımcıların 238’si (%60.7) kız, 154’ü (%39.3) erkektir, yaş aralıkları 18 ile 26 arasında değişmektedir ve yaş ortalamaları 21,43’tür (SS=1.57). Katılımcıların 116’sı (%29.6)102 Hulya ERCAN/ Eurasian Journal of Educational Research 70 (2017) 83-103Meslek Yüksek Okulu, 77’si (%19.6) Fen Fakültesi, 71’i (%18.1) Eğitim Fakültesi, 59’u (%15.1) İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, 44’ü (%11.2) Edebiyat Fakültesi ve 25’i (%6.4) Mühendislik Fakültesi öğrencisidir. Tanımlayıcı istatistiklerinin sonuçlarına göre katılımcıların dayanıklılık ölçeğinden aldıkları puanın aritmetik ortalaması 131.70 (SS=.85), medyanı 133, minimum değer 89, maksimum değer ise 163 olarak bulunmuştur. Analiz sonucunda verilerin basıklık değerinin -.52, çarpıklık değerinin -.46 olduğu tespit edilmiştir. Son olarak Histogram ve Normal Q-Q Grafiği çizilmiş ve puanların dağılımlarının normale yakın oldukları görülmüştür. Bu doğrultuda, elde edilen bulguların normallik varsayımını karşıladıkları söylenebilir. Araştırmada değişkenler arasındaki ilişkileri tespit edebilmek için korelasyon, t-testi ve çoklu doğrusal regresyon analizleri yapılmıştır.Araştırmanın Bulguları: Araştırmanın ilk bulgusu, dayanıklılık ölçeği kendilik algısı alt boyutu puanlarının, cinsiyete göre anlamlı bir farklılık gösterdiği şeklindedir (t(390)=-3.92, p <.01). Erkeklerin kendilik algısı puan ortalamaları, kadınların kendilik algısı puan ortalamalarından anlamlı düzeyde yüksektir. Bununla birlikte gelecek algısı, yapısal stil, sosyal yeterlilik, aile uyumu ve sosyal kaynaklar alt boyutu puanlarının cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermemektedir.Araştırmanın ikinci bulgusu, dayanıklılığın kendilik algısı alt boyutu ile uyumluluk alt boyutu dışında kalan bütün kişilik özellikleri arasında anlamlı ilişkiler olduğunu göstermektedir (r=-.30 ile r=.36). Gelecek algısı alt boyutu ile kişilik özelliklerinin bütün alt boyutları arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur (r=-.26 ile r= .35 arası). Yine yapısal stil alt boyutu ile kişilik özellikleri alt boyutlarının hepsi arasında anlamlı ilişkiler ortaya çıkmıştır (r=-.13 ile r=.48 arası). Sosyal yeterlilik alt boyutu ile kişilik özellikleri alt boyutlarının tamamı anlamlı ilişkiler göstermiştir (r=-.28 ile r=.48 arası). Aile uyumu ile yine bütün kişilik özellikleri alt boyutları arasında anlamlı ilişkililer tespit edilmiştir (r=-.24 ile r=.23 arası). Son olarak sosyal kaynaklar alt boyutu ile kişilik özelliklerinin alt boyutlarının hepsi arasında anlamlı ilişkiler ortaya çıkmıştır (r=-.18 ile r=.28 arası). Bunların yanında dayanıklılık ölçeğinden elde edilen toplam puan (DTP) ile nevrotiklik puanları arasında orta düzeyde negatif ve anlamlı (r=-.35), DTP-dışadönüklük arasında orta düzeyde pozitif ve anlamlı (r=.41), DTP-deneyime açıklık arasında orta düzeyde pozitif ve anlamlı (r=.35), DTP-uyumluluk arasında düşük düzeyde pozitif ve anlamlı (r=.28) DTP-sorumluluk arasında orta düzeyde pozitif ve anlamlı (r=.44), ilişkiler olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Araştırmanın üçüncü bulgusu, dayanıksız bireylerin kişilik özelliklerinin dışadönüklük (t(390)=-7.45, p<.01), deneyime açıklık (t(390)=-6.91, p<.01), uyumluluk (t(390)=-4.70, p<.01) ve sorumluluk (t(390)=-8.19, p<.01) alt boyutlarındaki puan ortalamalarının, dayanıklı bireylerin puan ortalamalarından daha düşük olduğunu göstermektedir. Sadece nevrotiklik alt boyutunda dayanıksız bireylerin puan ortalamaları dayanıklı bireylerin puan ortalamalarından daha yüksektir (t(390)=6.17, p <.01).Araştırmanın dördüncü bulgusu, sorumluluk, nevrotiklik ve dışadönüklük değişkenlerinin birlikte katılımcıların dayanıklılık puanları ile anlamlı ilişkiler gösterdiği şeklindedir (R=.58, R2=.34, p<.01). Üç kişilik özelliği birlikte dayanıklılıktakiHulya ERCAN/ Eurasian Journal of Educational Research 70 (2017) 83-103 103toplam varyansın %34’ünü açıklamaktadır (F(3-388)=66.73, p< .01). Standardize edilmiş regresyon katsayısına (β) göre yordayıcı değişkenlerin dayanıklılık üzerindeki göreli önem sırası nevrotiklik (β=-.30, p<.01), sorumluluk (β=.30, p<.01) ve dışadönüklüktür (β=.25, p<.01).Araştırmanın Sonuç ve Önerileri: Sonuç olarak elde edilen bulguların, dayanıklılığı açıklamada büyük beşli kişilik özelliklerinin işlevsel olarak kullanılabileceğine ilişkin göstergeler sunduğu dile getirilebilir. Bulguların ulusal ve uluslararası alan yazınla tutarlılık göstermesi, dayanıklılık ve kişilikle ilgili özelliklerin genellenebilirliğine ilişkin kanıtlar sunduğu şeklinde yorumlanabilir. Son zamanlarda dayanıklılık konusundaki çalışmalar ağırlıklı olarak bağlamsal koşullara odaklanmakla birlikte bulgulara dayalı olarak, kişisel özelliklerin de dayanıklılığın önemli birer belirleyicisi olduğu yönündeki açıklamaların önemini koruduğu söylenebilir. Kişilerin sahip oldukları görece durağan kişilik özellikleri, onların dayanıklılık düzeylerinin önemli belirleyicilerindendir. Ayrıca kişilik özelliklerinin dayanıklılığın sadece belirli bir yüzdesini yordadığı bulgusu, kişilik özellikleri dışında birtakım kişisel özelliklerin ve bağlamsal koşullarında dayanıklılıkla ilişkili olacağına işaret ettiği şeklinde yorumlanabilir. Bu durumda dayanıklılık ne sadece doğuştan getirilen bir özelliktir, ne de deneyimle kazanılır; dayanıklılık her iki ögenin karşılıklı etkileşiminin bir ürünüdür.

The Relationship between Resilience and the Big Five Personality Traits in Emerging Adulthood

Purpose: The factors related with resilience, which is an important element of positive psychology, are still being discussed. The main purpose of this study is to examine the relationship between the resilience levels of individuals in emerging adulthood and the big five personality traits. Research Methods: Using a quantitative approach, the present study has been conducted based on a correlational descriptive model. The study group consists of 392 undergraduate students. The participants were selected through a purposeful sampling method. The participants were asked to fill out personal information forms and the Resilience Scale for Adults and take an Adjective-Based Personality Test. The correlation, t-test and multiple linear regression analyses were conducted to establish the relationships between the variables. Findings: As a result of the analyses, relationships were established between the sub-dimensions of resilience and the sub-dimensions of big five personality traits at various levels that appeared to support the body of literature.On the other hand, it was found that all the sub-dimensions of the big five personality traits presented statistically significant differences based on being resilient or non-resilient. Lastly, it was established that three sub-dimensions of the big five personality traits—namely conscientiousness, neuroticism and extroversion—together accounted for 34% of the total resilience scores of the participants. Implications for Research and Practice: It can be argued that the findings thus achieved present indicators as to the use of big five personality traits in accounting for psychological resilience. For future studies, it is recommended that longitudinal studies in particular, be included for the purview of the research and that intercultural comparative studies be carried out.

Keywords:

positive psychology, personality, big five model resilience level,

PDF

___

Ahern, R.A., Kiehl, E.M., Sole, M.L., & Byers, J. (2006). A review of instruments measuring resilience. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 29(2), 103-125.
Bacanli, H., Ilhan, T., & Aslan, S. (2009). Bes Faktor Kuramina dayali bir kisilik ölceginin geliştirilmesi: Sifatlara Dayali Kisilik Testi: SDKT [The development of a personality test based on the five factor theory: Adjective Based Personality Test: ABPT]. Turk Egitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 261-279.
Basim, N., & Cetin, F. (2010). Yetiskinler icin Psikolojik Dayaniklilik Ölçegi’nin guvenilirlik ve gecerlilik calismasi [The reliability and validity of the Resilience Scale for Adults Turkish Version] Turk Psikiyatri Dergisi, 22, 1-13.
Block, J. (1995). A contrarian view of the five-factor approach to personality description. Psychological Bulletin, 117(2), 187-215.
Bonanno, G.A. (2004). Loss, trauma, and human resilience. American Psychologist, 59(1), 20-28.
Burger, J.M. (2006). Kisilik [Personality] (Cev: İ.D. Erguvan Sarıoglu). İstanbul: Kaknus Yayınlari.
Campbell-Sills, L. Cohan, S.L., & Stein, M.B.(2006). Relationship of Resilience to personality, coping, and psychiatric symptoms in young adults. Behavior Research and Therapy, 44, 585-599.
Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel arastirma surecinde nicel veri analizi [Quantitative data analysis by SPSS in the scientific research process]. Ankara: Pegem Akademi.
Costa, P.T. & McCrae, R.R. (1992). Normal personality assessment clinical practice: The NEO Personality Inventory. Psychological Assessment, 4(1), 5-13.
Cresswell, J.W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Los Angeles: Sage Publications.
Cetin, N., Yeloglu, H.O., & Basim, H.N. (2015). The role of big five on predicting the resilience: A canonical relation analysis. Turkish Journal of Psychology, 30(75), 81-95.
Davey, M., Eaker, D.G., & Walters, L.H. (2003). Resilience processes in adolescents: Personality profiles, self-worth, and coping. Journal of Adolescent Research, 18(4), 347-362.
Deater-Deckard, K., Ivy, L., & Smith, J. (2005). Resilience in gene-environment transactions. In S. Goldstein& R.B. Brooks (Ed.), Handbook of resilience in children (p.3-15). 2nd Ed. New York: Springer.
Eley, D.S., Cloninger, C.R., Walters, L. Laurence, C. Synnott, R., & Wilkinson, D. (2013). The relationships between resilience and personality traits in doctors: Implications for enhancing well-being. PeerJ:1e216 http://doi.org/10.7717/peerj.216.
Exenberg, S., & Juen, B. (2014). Well-Being, resilience and quality of life from children’s perspectives a contextualized approach. Dordrecht: Springer.
Friborg, O., Barlaug, D., Martinussen, M., Rosenvinge, J.H., & Hjemdal, O. (2005). Resilience in relation to personality and intelligence. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 14(1), 29-42.
Goldberg, L.R. (1990). An alternative “description of personality”: The big-five factor structure. Journal of Personality and Social Psychology, 59(6), 1216-1229.
Goldstein S., & Brooks, R.B. (2005). Why study resilience? In S. Goldstein & R.B. Brooks (Ed.), Handbook of resilience in children (p.3-15). 2nd Ed. New York: Springer.
Gurgan, U. (2014). Universite ögrencilerinin yilmazlik ve iyilik halinin bazi degiskenlere gore incelenmesi [The investigation of the resilience and wellness of university students according to some variables]. E-Journal of New World Science Academy, 9(1), 18-35.
Haase, J.E. (2004). The adolescent resilience model as a guide to interventions. Journal of Pediatric Oncology Nursing, 21(5), 289-299.
Johnson, B. & Cristensen, L. (2014). Educational research: Qualitative, quantitative, and mixed approaches. California: Sage Publications.
Kaba, I. & Keklik, I. (2016). Ogrencilerin Universite Yasamina Uyumlarinda Psikolojik Dayaniklilik ve Psikolojik Belirtiler [Students Adaptation to University Life, Resilience and Psychological Symptoms]. Hacettepe Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu Egitim Arastirmalari Dergisi, 2(2), 98-113.
Kagitcibasi, C. (1990). Insan, aile, kultur [Human, family, culture]. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kaplan, H.B. (2005). Understanding the concept of resilience. In S. Goldstein & R.B. Brooks (Ed.), Handbook of resilience in children (p.3-15). 2nd Ed. New York: Springer.
Karairmak, O. & Sivis-Cetinkaya, R. (2011). Benlik saygisinin ve denetim odaginin psikolojik saglamlik uzerine etkisi: Duygularin araci rolu [The effect of self-esteeem and locus of control on resilience: The mediating role of affects]. Turk Psikolojik Danisma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 30-43.
Karatas, Z., & Saci Cakar, F. (2011). Self-esteem and hopelessness, and resiliency: An exploratory study of adolescents in Turkey. International Education Studies, 4(4), 84-91.
Malkoc, A. & Yalcin, I. (2015). Universite ögrencilerinde psikolojik dayaniklilik, sosyal destek, basa cikma ve iyi-olus arasindaki iliskiler [Relationships among resilience, social support, coping, and psychological well-being among university students]. Turk Psikolojik Danisma ve Rehberlik Dergisi, 5(43), 35-43.
Mandleco, B.L., & Perry, J.C.(2000). An organizational framework for conceptualizing resilience in children. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 13(3), 99-111.
Masten A.N., Best, K.M., & Garmezy, N. (1990). Resilience and development: Contributions from the study of children who overcome adversity. Development and Psychopathology, 2(4), 425-444.
Masten, A.S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238.
McCrae, R.R., & Costa, P.T. (1987). Validation of the five-factor model of personality across instruments and observers. Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), 81-90.
McCrae; R.R., & Costa, P.T. (1997). Personality trait structure as a human universal. American Psychologist, 52(5), 509-516. Miller, M.W., & Harrington, K.M. (2011). Personality factors in resilience to traumatic stress. In S.M. Soutwick, B.T. Litz, D. Charney, & M.J.
Friedman (Ed.), Resilience and mental health challenges across the lifespan (p.56-74). Cambridge: Cambridge University Press.
Nakaya, M., Oshio, A., & Kaneko, H. (2006). Correlations for Adolescent Resilience Scale with big five personality traits. Psychological Reports, 98(3), 927-930.
Neenan, M. (2009). Developing resilience: A cognitive behavioral approach. New York: Routledge.
Olsson, C.A., Bond, L., Burns, J.M., Vella-Brodrickc, D.A., & Sawyer, S.M. (2003). Adolescent resilience: A concept analysis. Journal of Adolescence, 26, 1–11.
Peterson, C. & Seligman, M.E.P. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. New York: Oxford University Press.
Riolli, L., Savicki, V., & Cepani, A. (2002). Resilience in the face of catastrophe: Optimism, personality, and coping in the Kosovo Crisis. Journal of Applied Social Psychology, 32(8), 1604-1627.
Rutter, M. (1987). Psychosocial resilience and protective mechanisms. American Journal of Orthopsychiatry, 57(3), 316-331.
Rutter, M. (1985). Resilience in the face of adversity protective factors and resistance to psychiatric disorder. British Journal of Psychiatry, 147, 598-611.
Saucier, G. & Goldberg, L.R. (2001). Lexical studies of indigenous personality factors: Premises, products, andprospects. Journal of Personality, 69(6), 847-879.
Seligman, M.E.P. & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5-14.
Shi, M. Liu, L. Wang, Z.Y., & Wang, L. (2015). The mediating role of resilience in the relationship between big five personality and anxiety among Chinese medical students: A cross-sectional study, PLoS ONE 10(3): e0119916. doi:10.1371/journal.pone.0119916
Somer, O. (1998). Turkce’de kişilik özelliklerini tanimlayan sifatlarin yapisi ve bes faktor modeli [The structure of personality trait-descriptive adjectives in Turkish language and The Five Factor Model]. Turk Psikoloji Dergisi, 13(42), 17-32.
Surucu, M. & Bacanli, F. (2010). Universiteye uyumun psikolojik dayaniklilik ve demografik degiskenlere gore incelenmesi [An examination of university adjustment according to psychological hardiness and demographic variables]. Gazi Universitesi Gazi Egitim Fakultesi Dergisi, 30(2), 375-396.
Terzi, S. (2008). Universite ögrencilerinin psikolojik dayanikliliklari ve algiladiklari sosyal destek arasindaki iliski [The relationship between psychological hardiness and perceived social support of university students]. Turk Psikolojik Danisma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 1-11.
Tumlu, G.U., & Recepoglu, E. (2013). The relationship between psychological resilience and life satisfaction of university academic staff. Journal of Higher Education and Science, 3(3), 205-213.
Ungar, M. (2012). Social ecologies and their contribution to resilience. In M. Ungar (Ed.) Social ecologies and resilience: A handbook of theory and practice (p.13-32). New York: Springer.
Werner E.E., & Smith, R.S. (1992). Overcoming the odds: High-risk children from birth to adulthood. Ithaca: Cornel University Press.
Werner E.E., & Smith, R.S. (2001). Journeys from childhood to midlife: Risk, resilience and recovery. Ithaca: Cornel University Press.