Problem Durumu: Grafikler konusunun yaşamımızda ve matematik öğretim programlarında önemli bir yere sahip olması, öğrencilerin grafikler konusu ile ilgili zorluklar yaşadıklarının ortaya koyulması öğrencilerin grafiklerle ilgili yeterliklerinin belirlenmesi ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Araştırmalarda grafiklerle ilgili farklı boyutlar üzerinde odaklanılmaktadır. Genellikle grafik okuma, oluşturma ve yorumlama boyutları ile ilgili araştırmalar yapılmaktadır. Ancak öğretim programı incelendiğinde öğrencilerin sadece grafikleri okuma, oluşturma ve yorumlama becerileri değil aynı zamanda farklı grafikler üzerinde karşılaştırma yapmaları ve grafiklerdeki hatalı durumları fark ederek uygun değerlendirmeler yapmaları da beklenmektedir. Grafikleri doğru kullanabilmek ve grafiklerden uygun şekilde faydalanabilmek için grafiklere tüm yönleriyle hâkim olmak gerekir. Yani grafikleri okuma, anlama, yorumlama, oluşturma, oluşturulan grafiklerin uygunluğunu değerlendirme ve hatalı oluşturulmuş grafiklerin farkında olma gibi yeterliliklere sahip olmak gerekmektedir. Bu anlamda öğrencilerin grafik okuryazarlığının okuma, oluşturma, yorumlama, karşılaştırma, değerlendirme boyutları açısından resmedilmesi önemli görülmektedir. Araştırmanın Amacı: Bu çalışmada 8. sınıf öğrencilerinin grafik okuryazarlığının grafikleri okuma, yorumlama, oluşturma, karşılaştırma ve değerlendirme boyutları ve grafik okuma düzeyleri açısından resmedilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda grafik karşılaştırmaya ilişkin geliştirilen yapıda yer alan üç temel düzey (veri okuma, veriler arası okuma, verilerin ötesinde okuma) dikkate alınmıştır. Araştırmanın Yöntemi: Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin grafik okuryazarlığının grafik okuma, oluşturma, yorumlama, karşılaştırma ve değerlendirme boyutları bakımından incelenmesini amaçlayan bu çalışmada betimsel araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Bu çalışmanın örneklemini iki ortaokulun 8. sınıfına devam eden 46 öğrenci oluşturmaktadır. Örneklem olarak 8. sınıf öğrencilerinin seçilmesinde ortaokul matematik öğretim programında grafik konusu ile ilgili kazanımların hepsinin bu sınıf seviyesine kadar görülmesi etkili olmuştur. Çalışmanın veri toplama aracını grafik okuryazarlığı testi oluşturmaktadır. Bu testte grafik okuryazarlığı boyutlarına yönelik toplam 10 soruya yer verilmiştir. Testte yer alan sorular hazırlandıktan sonra uzman görüşüne başvurulmuştur. Uzman görüşü sonrası sorularda gerekli düzenleme ve değişiklikler yapılarak testin son hali verilmiştir. Öğrencilerin testte yönelik cevapları nitel olarak analiz edilecektir. Her bir soru için olası cevaplar mantıklılık derecesine göre kategorik olarak puanlanmıştır. Öğrencilerin her soru için cevapları kategorik puanlama cetveline göre değerlendirilmiştir. Araştırmanın Bulguları: Öğrencilerin testte ilişkin başarılarının 22,1 puan ortalama ve 8 standart sapma olduğu görülmüştür. Testten alınabilecek maksimum puan 53 iken en başarılı öğrenci 38, en başarısız öğrenci ise 3 puan alabilmiştir. Öğrencilerin tamamına yakınının grafik okuma boyutuna yönelik soruları doğru cevapladığı görülmektedir. Grafikteki verileri okuyarak doğrudan bu veriler yardımıyla işlem yapmalarını gerektiren veri okuma ile ilgili sorularda öğrenciler başarılı olabilmiştir. Öğrencilerin grafik yorumlama boyutu ile ilgili cevapları değerlendirildiğinde üst düzey cevapların çok az yer aldığı görülmektedir. Öğrenciler grafikte verilen bilgileri, soruda istenilen bilgiler arasında ilişkiyi kurmada zorlanmışlardır. Grafiklerde verilerin ortalamalarını almaları gereken durumlarda frekans sayısını göz ardı ederek doğrudan x veya y ekseninde yazan değerlerin aritmetik ortalamasını almışlardır. Ayrıca öğrenciler grafik yorumlama boyutunda matematiksel işlem gerektiren sorularda daha çok hata yapmışlardır. Öğrencilerin grafikleri oluşturma boyutunda başarılarının grafik türüne göre değiştiği görülmektedir. Grafik oluşturmada öğrenciler uygun grafik türü seçmeme, yanlış ölçeklendirme yapma ve verileri uygun şekilde yerleştirememe şeklinde hatalar yapmışlardır. Grafikleri karşılaştırma ve değerlendirme boyutunda öğrenciler genel olarak başarısız olmuşlardır. Özellikle de verilerin ötesinde okuma düzeyinde cevaplar sunamamaları bu boyutlarda başarısız olmalarında etkili olmuştur. Bu anlamda öğrenciler grafik okuma ile ilgili tanımlanan düzeylerden veri okumada başarılı iken verilerin ötesinde okuma düzeyinde etkili cevaplar sunamamışlardır. Araştırma Sonuç ve Önerileri: Bu çalışmada öğrencilerin grafik okuryazarlığına ilişkin başarılarının düşük olduğu görülmektedir. Başka bir deyişle grafik okuryazarlığı ile ilgili beklenen düzeyde bir davranış sergileyememişlerdir. Öğrenciler özellikle grafikleri karşılaştırma, uygun bağlam veya grafik türünü belirleme, grafiklerdeki hataları fark edebilmede başarısız olmuşlardır. Başka bir ifadeyle, veriler arası okuma ve verilerin ötesinde okuma düzeylerine ilişkin zorluk yaşamışlardır. Bu başarısızlıklar grafiklerle ilgili etkinliklere dayalı öğretimlerin yetersiz olmasından da kaynaklanabilir. Bu anlamda öğrencilerin grafik okuryazarı olarak yetiştirilmelerinde grafik okuryazarlığı boyutlarını temel alan öğrenme ortamlarının tasarlanmasına olan ihtiyaç ortaya çıkmaktadır. Bunu başarmada ise kuşkusuz öğretmenlerin grafik okuryazarlığı seviyeleri ve öğretimsel aktivitelerin niteliği de önemli olmaktadır. Öğrenme ortamlarında grafik okuryazarlığının nasıl ortaya çıktığına yönelik çalışmalar yapılabilir. İlerleyen çalışmalarda öğretmenlerin grafik okuryazarlık düzeylerini belirleyen çalışmalar yapılabilir ve öğretmenlerin grafik okuryazarlığı açısından donanımlı olmalarını sağlayacak düzenlemeler dikkate alınabilir. Öğrencilerin grafik okuryazarlığı boyutlarını başarmada yeterli düzeyde olmadıkları görülmektedir. Bu ise grafik karşılaştırma düzeylerinde de başarısız olduklarına işaret etmektedir. Öğrencilerin cevapları genel olarak veri okuma düzeyi ile sınırlı kalmıştır. Çalışmalarda öğrencilerin veri okuma düzeyinde daha başarılı olduklarını, veriler arası okumada hatalar yaptıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca öğrencilerin “verilerin ötesinde okuma” düzeyinde en çok zorluk yaşadıklarına dikkat çekmişlerdir. Bu düzeyin bilinmeyen durumlara yönelik tahminde bulunma ve çıkarım yapmayı gerektirmesinin bu başarısızlıkta etkili olduğu düşünülmektedir. Bu anlamda öğrencilerin grafik okuryazarlığı düzeylerinin geliştirilmesi gerektiği ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Grafikleri öğretirken sadece veri okuma değil aynı zamanda veriler arası ve veri ötesinde okuma gibi farklı düzeylere de odaklanılmalıdır. Grafik okuma düzeyleri ve bu çalışmada ele alınan grafik okuryazarlığı boyutlarına ilişkin yapı grafik okuryazarlığı ile ilgili gelecekteki çalışmalarda kullanılabilir.

Purpose: Previous research focused on graphical skills of the students, which remains a gap that exists, and there has not been comprehensive research on students’ graphical literacy abilities. The present study aims to picture graphical literacy levels of the 8th grade students concerning the reading, interpreting, drawing, comparing and evaluating aspects. Method: Participants in this study consisted of 46 students at 8th-grade from two different middle school levels. The data were collected by graphical literacy test. Findings: The findings showed that student’s scores of the graphical literacy skill were low. Students had challenge at comparing two graphs, determining suitable context or graph type and realizing errors in the graphs. These results suggest that students are unable to fulfill advanced levels of the graph comprehension as read between and beyond the data. Implications for Research and Practice: There is need to design the learning environment through these aspects to raise students as graphically literate. To achieve this, of course, graphical literacy level of teachers and quality of instructional activities are important. For future, graphical literacy levels of the teachers should be determined, necessary arrangements should be considered to raise teachers equipped with graphical literacy.