Ütopyalara Siyasal Teolojik Müdahale: Erken Cumhuriyet Ütopyalarının Kaynağı Olarak Cumhuriyetçi Sivil Din

Çalışma, kutsallık üreten sistemlerin ideal toplum tasavvurlarına sahip ütopya metinlerine kaynaklık ettiğine yönelik bir iddiadan yola çıkmak suretiyle erken Cumhuriyet döneminde yazılmış olan iki ütopya metni Ahmet Ağaoğlu’nun Serbest İnsanlar Ülkesindeve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankararomanlarını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Literatürde İslam’ın, Doğu toplumlarında ütopya yazınını engellediği iddiasının aksine çalışma kapsamında kutsallık sadece tek tanrılı dinlere özgü bir olgu olarak ele alınmamakta, alternatif kutsallık mekanizması olarak siyasal-sivil kutsallığa odaklanılmaktadır. Bu bağlamda; siyasal-sivil kutsallık mekanizmalarının ütopyalara kaynaklık ettiği tezinden hareketle gerekAnkara, gerek Serbest İnsanlar Ülkesinderomanlarının erken Cumhuriyet döneminde bir takım kültler ve kutsallık mekanizmaları oluşturmuş olan cumhuriyetçi sivil din vasıtasıyla ortaya çıkabildikleri ve ondan beslendikleri gösterilmeye çalışılmaktadır. İlgili ütopyaları metin analizi yöntemiyle inceleyen çalışma, onların bu alternatif kutsallıktan yoğun bir şekilde beslenmekle kalmayıp aynı zamanda bu kutsallığın bir aracı ve parçası haline geldiklerini savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ütopya, Kutsal, Sivil Din, Ankara, Serbest İnsanlar Ülkesinde

The Political Theological Intervention to Utopias: Republican Civil Religion as the Source of Early Republican Utopias

Claiming that sacredness-producing systems generate utopian visions of the ideal society, this study analyzes two utopian novels written in the early Republican period: Yakup Kadri Karaosmanoğlu’s Ankaraand Ahmet Ağaoğlu’s Serbest İnsanlar Ülkesinde.Against the thesis that Islam impedes utopian writing in Eastern societies, the study extends the boundaries of the sacred beyond monotheistic religions and focuses on alternative political and civilian sacredness mechanisms. It shows that the utopian visions of both Ankaraand Serbest İnsanlar Ülkesindewere rooted in the republican civil religion, which created a number of cults and sacredness mechanisms in the early Republican period. Examining these utopias with the method of content analysis, the study argues that they were not only deeply affected by butalso actively contributed to this alternative sacredness.

Keywords:

Utopia, Sacred, Civil Religion, Ankara, Serbest İnsanlar Ülkesinde,

PDF

___

Abéles, M. (2012). Devletin Antropolojisi. Çev. N. Ökten, Ankara: Dipnot Yayınları.
Ağaoğlu, A. (1930). Serbest İnsanlar Ülkesinde. İstanbul: Nihal Kitabevi.
Ağaoğlu, A. (2011). Serbest Fırka Hatıraları. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ağaoğulları, M. A. & Köker, L. (1991). İmparatorluktan Tanrı Devletine. Ankara: İmge Kitabevi.
Ağaoğulları, M. A. (2006). Ulus-Devlet ya da Halkın Egemenliği. Ankara: İmge Kitabevi.
Akal, C. B. (1998). İktidarın Üç Yüzü. Ankara: Dost Kitabevi.
Bauberot, J. (2010). The Evolution of Secularism in France: Between Two Civil Religions. Comparative Secularism in a Global Age. ed. C. Linell, E. S. Hurd. New York: Palgrave.
Bauberot, J. (2018). Laiklik: Tutku ve Akıl Arasında 1905-2005. Çev. A. Er. İstanbul: İstanbul Bilgi Üni. Yayınları.
Bellah, R. N. (1980). Varieties of Civil Religion. San Francisco: Harper & Row.
Bellah, R. N. (2005). Civil Religion in America. Daedalus, 134(4), 40-55.
Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası. İstanbul: Metis Yayınları.
Canbaz Yumuşak, F. Ütopya, Karşı-Ütopya ve Türk Edebiyatında Ütopya Geleneği. Bilig, 61, 47-70.
Coşar, S. (1997). Ahmet Ağaoğlu: Türk Liberalizmin Açmazlarına Bir Giriş. Toplum ve Bilim, 74, 155-175.
Duguit, L. (2000). Egemenlik ve Özgürlük. Devlet Kuramı. Der. C. B. Akal. Ankara: Dost Kitabevi.
Gülalp, H. (2005). Enlightment by Fiat: Secularization and Democracy in Turkey. Middle Eastern Studies, 41(3), 351-372.
Gülsoy, M. (2013). Edebiyatımızda İlk Ütopya Metinlerinden Rüyada Terakki ve İleri İslam Medeniyeti Rüyası. http://muratgulsoy.wordpress.com/2013/04/29/edebiyatimizdaki-ilk-utopya-metinlerinden-ruyada-terakki-ve-ileri-islam-medeniyeti-ruyasi/. Erişim: 2014.
Karaosmanoğlu, Y. K. (1999). Ankara. İstanbul: İletişim Yayınları.
Karaosmanoğlu, Y. K. (2012). Atatürk, Biyografik Tahlil Denemesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Kaynar, M. K. (2009). Totem, Tabu, Mustafa Kemal ve Atatürkçülük. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler. Der.. Ö. Laçiner. İstanbul: İletişim Yayınları.
Kieser, H. L. (2010). Nearest East: American Milliennalism and Mission to the Middle East. Philadelphia: Temple University Press.
Kumar, K. (2005). Ütopyacılık. Çev. A. Somel. Ankara: İmge Kitabevi.
Mardin, Ş. (2008). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
Oskay, Ü. (1993). Ütopyan Düşünce ile Distopian Düşünce ya da Batılılaşmanın Yolunun Açıldığı Toplumlarla Açılamadığı ‘Doğulu’ Toplumlar. Varlık, 1025, 6-9.
Özkırımlı, A. (1999). Ankara Üzerine. Ankara. (13-16). İstanbul: İletişim Yayınları.
Öztürk, F. (2007). Cumhuriyet ve Ütopya. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık. Der. T. Bora, M. Gültekingil. İstanbul: İletişim Yayınları, 488-498.
Rousseau, J. J. (2005). Toplum Sözleşmesi. Çev. T. Ilgaz. Ankara: Paragraf Yayınevi.
Schmitt, C. (2005). Siyasi İlahiyat: Egemenlik Kuramı Üzerine Dört Bölüm. Çev. E. Zeybekoğlu. Ankara: Dost Kitabevi.
Somel, S. A. (1998). ‘Gericilik’, ‘İlericilik’, ve Aydınlar. Doğu-Batı, 3, 43-50.
Smith, A. D. (1994). Milli Kimlik, Çev. B. S. Şener. İstanbul: İletişim Yayınları.
Stevens, J. (2001). Devletin Yeniden Üretimi. Çev. A. Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Talay, B. (2011). Yakup Kadri Karaosmanoğlu. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm. Der. M. Gültekingil, T. Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 430-441.
Toprak, Z. (2012). Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji. İstanbul: Doğan Kitap.
Tuğrul, S. (2014). Canım Sana Feda. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ünder, H. (2011). Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm. Der. M. Gültekingil, T. Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 138-155.
Yalçınkaya, A. (2004). Eğer’den Meğer’e Ütopya Karşısında Türk Romanı. Ankara: Phoenix Yayınları.
Yavuz, H. (2003). Kara Güneş. İstanbul: Can Yayınları.
Yeni Ahit: Matta.