Türkiye’de Metropoliten Kentlerin Nüfus Gelişimi

Yerleşmelerin sınıflandırmalarda pek çok ölçüt kullanılmaktadır. Bu ölçütler içerisinde en yaygın kullanılanı, nüfus ölçütüdür. Bu çalışmada, metropoliten kentleri tanımlamada kullanılan “nüfus ölçütü” (1.000.000 üzeri nüfus), temel değerlendirme ölçütü olarak ele alınmıştır. Değerlendirmede veri olarak, 1950-2010 yılları arasında gerçekleştirilmiş olan genel nüfus sayımı sonuçları kullanılmıştır. Çalışmada, Türkiye’de nüfus ölçütüne göre, kentleşmeye ve özellikle de metropolitenleşmeye ilişkin bulgular ortaya konulmuştur. Bu bulgular ışığında, makalede şu sonuçlara ulaşılmıştır: Nüfus ölçütüne göre, Türkiye’de metropolitenleşme süreci 1950 sonrasında yaşanmaya başlamıştır. 2010 yılı nüfus verilerine göre İstanbul, Ankara, İzmir Bursa, Adana, Kocaeli Gaziantep ve Konya Türkiye’nin metropoliten kentleri olarak tanımlanabilmektedir. Bu sekiz metropoliten kentte toplam 27.504.885 kişi yaşamaktadır. Bu değer, Türkiye toplam nüfusunun %37,91’ini ve kentsel nüfusun %51,46’sını oluşturmaktadır. 1950-2010 nüfus verileri, Türkiye’de metropolitenleşme sürecinin artarak yaşandığını göstermektedir. Türkiye’de bugünkü nüfus artışı ve göç eğilimi devam etmesi durumunda, 2020 yılına kadar Antalya, Kayseri, Mersin ve Diyarbakır kentleri de 1.000.000 nüfusu geçerek, metropoliten kentler arasına katılacaklardır. 2020 yılından sonra ise başka bir kentin metropoliten kent düzeyine ulaşabilme ihtimali bulunmamaktadır. Bu nedenle, Türkiye’de metropolitenleşme süreci, bu 12 metropoliten kentin nüfus artışları nispetinde devam edecek ve doygunluk seviyesine ulaşacaktır. Bu süreç, bugün yaşandığı gibi gelecekte de kırsal ve diğer kentsel yerleşme türlerinin (küçük ve orta büyüklükte kentler) aleyhine bir durum olacaktır

Anahtar Kelimeler:

Kent, Kentleşme, Metropoliten Alan, Metropolitenleşme, Mega Kent

THE POPULATION GROWHT OF METROPOLITAN CITIES IN TURKEY

There are many criteria using the classification of settlements. Among them, population is the most widespread one. In this study, “the population criteria which determine the metropolitan cities” are used as the main determinative criteria for evaluation. The cities which have a population over 1.000.000 are determined as metropolitan cities. The general population censuses between 1950-2010 are used as the main data for the evaluations. In the study, findings related to urbanization and especially metropolitanization revealed according to the population criteria in Turkey. Considering these findings, the obtained results of this paper are: According to the population criteria, the metropolitanization process in Turkey began after 1950. According to the population census of 2010, Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Adana, Kocaeli, Gaziantep and Konya have been determined as the metropolitan cities of Turkey. Total population of these 8 cities is 27.504.885. This value makes up 37,91% of Turkey’s total population and 51,46% of total urban population. These population rates clearly show the metropolitanization fact which exists in Turkey. If population increase and migration tendency goes on in this way; Antalya, Kayseri, Mersin and Diyarbakır will have taken their places among the metropolitan cities with a population over 1.000.000 by 2020. It does not seem likely that any other city in Turkey will be able to be transformed into a metropolitan city after the year 2020. For this reason, it is thought that; the metropolitanization process will continue accordance with the population increase of these 12 cities and will reach its saturation point. At the same time, this process will be a handicap for both rural and other urban settlements (small, middle-sized and large cities)

Keywords:

Urban, Urbanization, Metropolitan Area, Metropolitanization, Mega City,

PDF

___

Ak, İ., “Metropolitenleşme Sürecinde Türkiye ve İzmir Örneğinde Çözüm”, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1981

Aslanoğlu A. Rana., “Globalleşme ve Dünya Kenti”, Toplum ve Bilim, Sayı:69, Bahar, 1996, s.108-127

Berger, L.Peter, “Four Faces of Global Culture”, The National Interest, No: 49, 1997, s-23-30

Berköz, Lale., “Türkiye’de Metropolitenleşme Sürecinde Kentsel İlişkiler Konu- sunda Bir Araştırma; İstanbul Metropoliten Kent Örneği”, İ.T.Ü. Fen Bi- limleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1991

Castells, Manuel, “The Information Age: Economy, Society, and Culture” Vol.I, The Rise of the Network Society. Oxford: Blackwell, 1996

Castells, Manuel, “The Information Age: Economy, Society, and Culture”, Vol. I, The Rise of the Network Society. Second edition. Oxford: Blackwell., 2000

Çabuk, Suat, “Küreselleşme ve Metropoliten Kentler”, Kent Yönetimi, İnsan ve Çevre Sorunları Sempozyumu- 99, İSTAÇ, İstanbul, 17-19 Şubat 1999, s.239

Çabuk, Suat, “İstanbul’da Eğitim Donatımlarının Planlanmasına ve Uygulanmasına Yönelik Model Araştırması”, İ.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanma- mış Doktora Tezi), İstanbul, 2003

Çabuk Suat, Demir Kemal ve Yüksel Özge, “Türkiye’de Göç Olgusu ve Metropoli- ten Nüfus Dinamikleri” Bölge Bilimi Kongresi, İ.T.Ü., İstanbul, 2007,

Çıracı, Hale, “Türkiye’de Şehirleşme Olayına Bir Şehirsel Büyüme Modeli İle Yaklaşım”, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1982

DİE (TÜİK) 1950-1955-1960-1965-1970-1975-1980-1985-1990-2000 Genel Nü- fus Sayımı Sonuçları, Ankara

D.İ.E. (TÜİK) 1935, 1940, 1945, 1950, 1955, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990, 1997 ve 2000 Yılları Genel Nüfus Sayımları (İdarî Bölünüş), Ankara

Demographia, Demographia world urban areas:2025&2030 population projections, 2008 http://www.demograghia.com/db.worldua2015.pdf

Dogan, Mattei and Kasarda, D. John, “The Metropolitan Era”, Newbury Park, California, 1988

Doxiadis, A. Constantinos, “Existics”, Hutchinson Co., London, 1968

Friedman, John, “The World City Hypothesis”, Development and Change, Vol.17, 1986, s.69-86

Giddens Anthony, “Çağdas Temel Kuramlar”, Çev, Ahmet Demirhan, Vadi Yayın- ları,1997

Giddens Anthony, “The Third Way and its Critics. Polity Pres” Cambridge, UK, 2000

Göçer, Orhan, “Şehirsel Merkezler ve Şehirsel Kademelenme”, (Şehircilik Kitabı içerisinde), İ.T.Ü., Gümüssuyu, 1985

Göçer, Orhan, “Metropoliten Planlama”, Y.T.Ü. Yayın No:204, İstanbul, 1990

Hall, Peter, The World Cities, World University Library, London, 1966

Hall, Peter and Pain, Kathy, “The Polycentric Metropolis: Learning from Mega- City Regions in Europe” London: Earthscan. 2006

Jones, Emrys, “Metropolis”, Oxford University Press, 1990

Keating, Michael, “Governing Cities and Regions: Territorial Restructuring in a Global Age”, Global City-Regions Trends, Theory, Policy, (Ed. Allen J. Scott), Oxford University Press,Oxford-New York, 2001

Keleş, Ruşen, “Kentleşme Politikası” İmge Kitapevi, Ankara, 1993

Keleş, Ruşen,“Yerinden Yönetim ve Siyaset”, Cem Yayınevi, Ankara, 2000

Keyman, E. Fuat, “Küçülen ve Parçalanan Dünyada Siyaseti Anlamak”, Toplum ve Bilim, , Birikim Yayıncılık, İstanbul, 1995, s.41-65.

Kıray, Mübeccel, “Kentleşme Yazıları”, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2003

Lyotard, ,F. John, “Postmodern Durum”, İkinci Baskı, Çev. Ahmet ÇİGDEM, Vadi Yayınları, Ankara, 2000

Ocakçı Mehmet, “Metropolitenleşme Sürecinde İmalat Sanayi ve Metropoliten Şehir İlişkileri”, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1989

Rabson William and Regan David, “Great Cities of The World”, London, 1972

Sassen, Saskia, “Global Cities and Global City-Regions: A Comparison”, Global City-Regions Trends, Theory, Policy, (Ed. Allen J. Scott), Oxford University Press, Oxford-New York, 2001

Suher, Hande, “Kentleşme ve Kentlileşme Politikaları”, (ed. Suher H.), TÜSES Yayınları, İstanbul, 1991

Şanlı İbrahim, Ünal Yücel ve Kılıçarslan İsmet, “Internal Migration and Metropolitan Development in Turkey” İstanbul, 1976

The Mori Memorial Foundation, “Global Power City Index 2009”, Tokyo, japan,; 2009 http://www.mori-m-foundation.or.jp

Triggs, , I. Harry, “Town Planning:part, Present and Possible”, Methuen&Co. LTD., London, 1911

Turak, Esat, “Metropoliten Alanlar:Kavramlar, Tanımlar, Ölçütler”, Dünya Şehir- cilik Günü Kolokyumu-1, MSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayını:2, 1985

Tümertekin, Erol, “Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar” İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü yayınları, 1975

U.N. “World Urbanization Prospects: The 2003 Revision”, United Nations,New York, 2003

U.N. World Urbanization Prospects. The 2005 Revision Executive Summary. Fact Sheets. Data Tables (ESA/P/WP/200), United Nations,New York, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, 2006, http://www.un.org/esa/population/publications/WUP2005/2005WUPHighli ghts_Final_Report.pdf,

U.N. “World Population Policies 2005,” United Nations, Population Division. Department of Economic and Social Affairs,New York, 2006

Wheatley, Paul, “Levels of Spatial Awereness in Islamic Cities”, Ekistics, N:42,s.354-366

Yazar, K., Hakan, “Sürdürülebilir Kentsel Gelişme Çerçevesinde Orta Ölçekli Kentlere Dönük kent Planlama Yöntem Önerisi”, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kent ve Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Dokto- ra Tezi), Ankara, 2006

sayılı Köy Yasası, http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k442.html (11.08.2006)

sayılı Büyükşehir Belediyesi Yasası, 23.7.2004 gün ve 25531 sayılı R. G.