Kur’ân-ı Kerim’de Çevre Bilincine Dair Bazı Ahlâkî Esaslar

Öz Kur’ân-ı Kerim’de, çevre ile ilgili ayetleri incelediğimiz zamandoğrudan veya dolaylı olarak, ayetleri üç çerçevede tahlil edebileceğimizigördük. Birincisi, yer, gök, yağmur, bulut, ırmaklar, dağlar, canlıvarlıklar şeklinde yani genel hatları ile evrenden bahseden ve niçinyaratıldığını anlatan ayetler. İkincisi, insanın evrenle ilişkisini konuedinen ve evrendeki bu genel işleyişin insan hayatına sunduğukatkıyı ele alan ayetler. Üçüncüsü ise, israf, denge, ölçü, aşırılıklardankaçınma, haddi aşma, adalet, kıst, sırat-ı müstakim gibi kavramlarlainsan hayatına çeki düzen veren ve eşyadan yararlanırken “hikmetliolma” gibi hususlar üzerinde duran ayetler. Bunlara ilave olarakruhun, bedenin, çevrenin, aklın, zihnin, duyguların, nefis ve iradeninkorunmasını isteyen ayetleri de bu kategoride değerlendirmekmümkündür. Şunu unutmamak gerekir ki insan, ne kadar kendisiile barışık olursa, o ölçüde evren ile dolayısıyla çevre ile barışık olur.Kendisi ve çevresi ile barışık olan bir insanın ise, gelecek nesillerebırakabileceği en büyük mirasın başında “çevre bilinci”nin geldiğinisöylememiz gerekir. Bu nedenle biz, bu makalemizde, Kur’ân’ıninsana sunduğu çevre bilinci ve ortaya koyduğu bazı ahlâkî temelleriüzerinde duracağız.

___

Abdulbaki, Muhammed Fuad, el-Mucemu’l-Mufehres li-Elfâzi’l-Kur’anı’l-

Kerîm, Çağrı, Yay. İstanbul, 1986.

Bayraktar, Mehmet, İslâm ve Ekoloji, DİB. Yay. Ankara, 1992.

Bayraktar, Mehmet, Tasavvuf ve Modern Bilim, İstanbul, 1989.

Bolay, Süleyman Hayri, Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşlerin Mücadelesi,

Ankara, 1978.

Cessas, Ahmed b. Ali Ebûbekr er-Razî, Ahkâmu’l-Kur’ân, Beyrut, Lübnan,

-

Çepel Necmettin, Doğa Çevre Ekoloji ve İnsanlığın Ekolojik Sorunları,

İstanbul, 1992.

Draz, Abdullah, Kur’ân’a Giriş, Çev. Salih Akdemir, Ankara, 2000.

Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Kitabevi,

İstanbul, trs.

Esed, Muhammed, Kur’ân Mesajı Meâl-Tefsir, İstanbul, 1999.

Foltz, Richard, They Are Communities Like You: Animals in Islamic Traditionand

Muslim Culture, (New York: 2005).

Gazzâlî, Ebû Hamid, el-Mustasfa min İlmi’l-Usûl, Beyrut, tsz.

Gürdoğan, Ersin, Kirlenmenin Boyutları, İstanbul, 1989.

Izutsu, Toshihiko, Kur’ân’da Allah ve İnsan, Çev. Süleyman Ateş, Ankara,

-

İslam, Beyhan, Ekoloji Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 2000.

Keleş Ruşen-Hamamcı Can, Çevrebilim, Ankara, 2002.

Kula, Naci, “Kur’ân Işığında İnsan-Çevre İlişkisinin Ruh Sağlığı Açısından

Önemi”, UÜİFD, Sayı: 9, Cilt: 9, 2000.

Mâtûrîdî, Ebû Mansur Muhammed, Te’vîlâtü Ehl-i’s-Sünne (Tefsîru’l-

Mâtûrîdî), Tahkik: Mecdi Basellum, Beyrut, Lübnan, 2005.

Maverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habib el-

Basrî el-Bağdadî, en-Nüketü ve’l-Uyûn (Tefsîru’l- Mâverdî), Beyrut,

Lübnan, trs.

Özdemir, İbrahim, “Kur’ân’a Göre Çevre”, http://www.ibrahimozdemir.

com/Makaleler/KuranveCevre.pdf.

Özdemir, İbrahim, “Kur’ân’a Göre Çevre”, İİD, Güz, Çorum Çağır Eğitim

Vakfı, Ankara, 2006.

Özdemir, İbrahim-Yükselmiş, Münir, Çevre Sorunları ve İslâm, Ankara,

-

Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’ân Açısından Küresel Âfetler, İstanbul, 2008.

Râzî, Fahreddin, et-Tefsîru’l-Kebîr (Mefîtîhu’l-Ğayb), Lübnan, Beyrut, 1981.

Sabûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefâsîr, Beyrut, trs.

Taberî, Ebû Ca’fer, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyı’l-Kurân, thk. Ahmed

Şakir, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 2000.

Taslaman, Caner, Big Bang ve Tanrı, İstanbul, 2003.

Yıldırım, B. Ferzan, Çevre Terimleri Sözlüğü, İst. 1997.

Yıldırım, Zeki, “Kur’ân ve Çevre Sorunları”, AÜİFD, Sayı: 38, Erzurum,

-

Zeydan, Abdulkerim, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, İstanbul, tsz.