RUSÇUK VE ÇEVRESİNDE CEREHORLAR (1694-1698)

Osmanlı Devleti’nde ücret karşılığı geçici olarak geri hizmetlerde kullanılan askerlere cerehor adı verilmiştir. Cerehorlar genellikle kale tamiri, yol, köprü, gemi, tabya inşası, maden ocakları, bataklık temizleme, siper kazma, gemilerde kürek çekme gibi işlerde çalıştırılmışlardır. Bu arada devlete ait bazı işlerin yapılması durumunda cerehorluktan muaf olunabilmiştir. Rusçuk şehri Tuna Nehri kıyısında yer aldığından buradan temin edilen cerehorlar büyük ölçüde gemilerde kürek çekmişlerdir. İncelenen dönemde Avusturya ile savaşlar yapıldığından cerehorların zahire, top, asker, yaralı, hasta, değişik gıdalar, mehterhane mühimmatı ve Otağ-ı Hümayun malzemeleri gibi şeylerin taşındığı gemilerde, daha ziyade götürü usulü ortalama iki esedi kuruş ücret ile görevlendirildikleri dikkat çekmektedir. Bunların ücretleri devlet tarafından ödenmekle birlikte bazen kaza ileri gelenleri de ödemelere katkı sağlamışlardır. Rusçuk ve çevresindeki cerehorlar Müslümanlar ve gayrimüslimler arasından seçilen, daha ziyade yevmiye ile çalışan amele statüsünde gruplar gibi gözükmektedirler. Ücret karşılığı geçici olarak geri hizmetlerde kullanılan bu guruplara XVIII. yüzyıldan sonra pek rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Rusçuk, Tuna, II. Mustafa, cerehor

The Cerehors Around Ruse and Its Vicinity

Cerehor is the name given to the soldiers who were used by the Ottoman State for military services at the backside of the army in return for a price temporarily. The cerehors were usually laboured in some works like restoration of fortresses, construction of road, bridge, ship, bastion and stockade, mining, cleaning of swamps, trench diging and rowing on the ships. If the people carried out some state works they could be exempted from being cerehor. As the city of Ruse was located by the River Danube, the cerehors assured from here were usually used for rowing on the ships. During the period studied there were wars with Austria so the cerehors were employed in the ships carrying grain, cannons, soldiers, wounded soldiers, patients, various foods, important materials of mehterhane and the tent of the Ottoman Sultan. These cerehors were paid on an average two esedi kuruş by the state and sometimes by the statesmen. The cerehors in Ruse seem to be a group choosed from among the muslims and non-muslims and laboured in the status of worker with a price of daily wage. These groups which were temporarily used at the backside of the army in return for a price almost ceased to appear in the registers after XVIIIth century.

Keywords:

Ottoman, Ruse, The Danube, Mustafa II, Cerehor,

PDF

___

Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapukulu Ocakları, C.1, Ankara 1988.
Topal, Mehmet. “II. Mustafa’nın Avusturya Seferlerinde Rusçuk Şehri ve Limanının Önemi”, Türklük Araştırmaları Dergisi, S.20, İstanbul 2008, ss.223-250.
Topal, Mehmet. Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme Tahlil ve Metin (1106-1133/1695-1721), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2001.
Şenyurt, Oya. “Geç Osmanlı İnşaat Ortamında “Bina Eminliği”, METU JFA, 25:2, 2008, ss.151-169.
Sevinç, Tahir. “Osmanlı Devleti’nin İrşeve Kanalı Projesi (1739- 1741)”, History Studies, 8/9, 2013, ss.2201-2216.
Pakalın, M. Zeki. “Cerahor”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.1, İstanbul 2004, ss.280-280.
Özcan, Abdülkadir. “Mustafa II”, TDVİA, C. 31, İstanbul 2006, ss.275- 280.
Özcan, Abdülkadir. “Cerehor”, TDVİA, C. 7, İstanbul 1993, ss.393-393.
Kıriş, Ahmet. Hicri 1096 (1684-1685) Yılına Dair Bir Münşeat Mecmuası ve Değerlendirilmesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
Kılıçaslan, M. Emre. “XVIII. Yüzyılda Tuna Demirkapısı ve Girdaplar İdaresi”, Karadeniz Araştırmaları, Sa.25, 2010, ss.59-76.
Karagöz, Hakan. “Venedik (1716) ve Habsburg (1716-1717) Seferlerinde Vidin Şehrinin Askerî ve Lojistik Önemi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 30, Sayı 2, Aralık 2013, ss.83-116.
Karagöz, Hakan. 1737-1739 Osmanlı-Avusturya Harbi ve Belgrad’ın Geri Alınması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Isparta 2008.
İlgürel, Mücteba. “Ahmed II”, TDVİA, C.2, İstanbul 1989, ss.33-34.
Gradeva, Rossitsa. “War and Peace Along the Danube: Vidin at the End of the Seventeenth Century”, Oriente Moderno, 20 (81), Nr.1, 2001, ss. 149-175.
Göksu, Erkan. Türkiye Selçuklularında Ordu, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2008.
Gökpınar, Bekir. “Osmanlı Avusturya Savaşlarında Tuna Nehri’nden Yapılan Sevkiyatta Yaşanan Problemler (1716-1718)”, Balkan Tarihi, Ed. Zafer Gölen, Abidin Temizer, C.II, Ankara 2006, ss.297-312.
Fodor, Pál. “The Way of a Seljuq Institution to Hungary: The Cerehor”, Acta Orientalia, Vol.38, No.3, 1984, ss.367-389.
Erdoğan, Meryem Kaçan. II. Viyana Muhasarası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2001.
Demirtaş, Mehmet. “XVI. Yüzyılda Meydana Gelen Tabii Afetlerin İstanbul’un Sosyal ve Ekonomik Hayatına Etkilerine Dair Bazı Misaller”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 2004, ss.37-50.
Aydın, Mahir. Vidin Kalesi: Tuna Boyu’ndaki İnci, İstanbul 2015.
Altunan, Sema. “XVIII. yy’da Silistre Eyaletinde Haberleşme Ağı: Rumeli Sağ Kol Menzilleri”, OTAM, S.18, Ankara 2005, ss.1-20.
Basılı Kaynaklar Aktepe, Münir. “Çandarlı Ali Paşa”, TDVİA, C.8, İstanbul 1993, ss.211-212.
Yayınlanmamış Arşiv Belgeleri Rusçuk Şerʻiyye Sicili (R), Nr. 4, varak 35a, 36a, 37a, 37b, 54b, 55a, 55b, 57a, 98b, 118b, 119a, 119b, 121a.
Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Bşk., Yayın Nu: 37, Ankara 1999.
7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976/1567-1569), II, Başbakanlık Devlet Arşivleri
Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Bşk., Yayın No: 7, Ankara 1992.
Yayınlanmış Arşiv Belgeleri Bosna–Hersek İle İlgili Arşiv Belgeleri (1516 – 1919), Başbakanlık Devlet Arşivleri