Ürkün: Bir Katliam Öyküsü

Öz Kırgızlar, Orta Asya’daki Müslüman Türk boylarından en önemlilerindenbiridir. Tarih boyunca oldukça uzun yollardan geçen Kırgızlar, 19. yüzyılınsonlarına doğru Çarlık rejiminin yönetimi altında yaşamaya başlamıştır.1867 yılına gelindiğinde Çarlık Rusya’sı Türkistan’ı önce bölgelere, sonrada eyaletlere bölmüştür. Bölünmüş olan topraklara Rusları yerleştirmişve bu topraklarda yeni Rusya yaratmayı amaç edinmişlerdir. Birinci DünyaSavaşına İtilaf Devletleri safında giren Rus Çarlığı, Batı cephesinde ciddikayıplar vermişti. Bunun sonucunda 1916’da çıkarılan kararname ile o günekadar ikinci sınıf vatandaş olarak görülen ve askerlik hizmetinden muaf tutulanMüslüman Türklerden (Kırgız, Özbek, Türkmen, Kazak) 500.000 kişisilahaltına çağrıldı. Barış döneminde uzun zamandır farklı muamele görenTürkler, Rus hükümetinin bu çağrısını reddettiler. 4 Temmuz 1916’daHocent’te başlayana ayaklanma, daha sonra Türkistan’ın diğer kısımlarınayayılıdı. Kırgız Türkleri Rus askerleri ve Rus yerleşimciler tarafından öldürüldü.Ülkenin kuzeyindeki ayaklanmacılar öldürüldü diğer 120 bini Çinekaçtı. Bu çalışma, Kırgız Türklerinin Ruslara direniş nedenlerini ve her alandakiRuslarla olan mücadelelerini ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

PDF

___

Abdrahmanov, C. "1916/Dnevniki/Pis'ma k Stalinu (1916/ Günlükler/ Stalin'e Mektuplar)". Frunze: Kırgızistan, 1991, s. 242.
Basin. B. "O Russko-Kazahskih diplomatiçeskih otnoşeniyah" (Rus Kazak Diplomatik Münasebetler Hakkında), IANKaz SSR, SO (İzvestiya Akademii Nauk Kazahskoy SSR, Seriya Obsh'estvennaya), (Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti İlimler Akademisi Mecmuası, Toplumbilim Serileri)", No: 5, 1965 s. 45.
Dıykanbayeva, M., "1916 Yılındaki Kırgız Millî Mücadelesi: Ürkün", Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 3/3, 2014, s. 112-126,
Hayit, B., "Türkistan Devletlerinin Millî Mücadeleleri Tarihi". Anka- ra: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995, s. 160-182.
İbraimov, O. "Kızıl Kırgın" (Kızıl Kıyım): Ürkün". Haz. Esentur Kı- lıçev-Nuralı Kaparov, Bişkek: Uçkun, 1916 içinde, Bişkek, 1993s. 224-225.
İlyasov, S. "İstoriya Kirgizskoy SSR", II. Kitap, Frunze, 1986, s.328
Lesnaya, L. V. "1916 Cılkı Kırgızstandagı Kötörülüş", Bişkek, 1996, s. 223.
Kara, F., "1916 Kırgız Büyük İsyanı: Ürkün", International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/2 Spring, 2011, s. 537-546
Kazıbayev, P. Ş.. "1916-Cılkı Kırgızstandagı Kötörülüş". Bişkek: Kır- gızistan Yayınları, 1996
Mahmûd El - Kâşgarî "Divanü Lugatit Türk". İstanbul: Kabalcı, Ya- yınları, 2007.
Moldokasımov, K. S.. "1916-Cıl. Erkindik Üçün Küröştün Baraktarı cana Sabakatarı.1916 - Cıl. Azattık Kötörülüşü". Bişkek: Bi- yiktik Yayınları, 2012
Rıskulov,T. "Vosstanie Kazahov i Kirgizov v 1916 godu (Kazak ve Kır- gızların 1916 yılındaki Ayaklanması)". Alma Ata, 1926, s. 80- 86.
Sagınbekov B., "Kırgızistan'da Ürkün Olayı Ve Kırgız Şiirindeki Akisleri", Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Anabilim Dalı Türk Dünyası Edebiyatları Bilim Dalı, İzmir, 2007, s.10-37
Soltonoyev, B. ( "Kızıl Kırgız Tarihi". Bişkek: Uçkun Yayınevi, 1993
Togan, Z.V. "Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi". C. 1, İs- tanbul: Arkadaş, İbrahim Horoz ve Güven Basımevleri, (1942- 1947), s. 71.
Tursunov, H., "Vosstanie 1916 goda v Sredney Azii i Kazahstana (Orta Asya ve Kazakistan'da 1916 Yılı Ayaklanması)". Moskova: Znanie, 1960, s. 200.
Üsenbaev. K., "Vosstanie 1916 goda v Kirgizii (Kırgızistan'da 1916 Yılındaki Ayaklanma)". Frunze, 1967, s. 223.
Yudahin, K. "Kirgizsko Russkiy Slovar (Kırgızca-Rusça Sözlük)". Moskova, 2. c., 1985, s. 325.