SEYYİD BURHÂNEDDÎN MUHAKKİK-İ TİRMİZÎ’DE AHLAKÎ ARINMA

Öz Çalışmanın konusunu Seyyid Burhaneddin’de ahlakî arınmanın incelenmesi teşkil etmektedir. İnceleme üç temel soru çerçevesinde yürütülür. İlk soru, kirlerin neler olduğu ve nelerin bu kirlerden arındırılması gerektiğine yöneliktir. Bu bağlamda Seyyid Burhaneddin’in beden, dünya, nefs, gönül, can, ruh vb. hususlarla alakalı görüşleri ele alınmaktadır. Diğer bir soru ise söz konusu arınmanın nasıl gerçekleştirileceğine ilişkindir ki Seyyid Burhaneddin’in mücahede, riyazat, söz, bilgi gibi kavramlara dair görüşleri doğrultusunda bir yanıt verilmeye çalışılır. Arınmanın ve buna binaen yetkinleşmenin sonucu kişinin ulaşacağı mertebe ne olacaktır? Son olarak da bu soru çerçevesinde Seyyid Burhaneddin’in düşüncelerinin değerlendirilmesine çalışılmakta ve insanın beka ve ebediyete kavuşması ve namütenahi bir biçimde Allah’ta seyredişi ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Beden, Nefs, Mücahede, Riyazat, Birlik Mertebesi

MORAL PURIFICATION IN SAYYID BURHĀN AL-DĪN MUHAKKIK-I TIRMIDHĪ

PDF

___

Ahmed Dede, Seyyid Sahih. Mevlevîlerin Tarihi -Mecmûatü’tTevârîhi’l-Mevleviyye-. Haz. Cem Zorlu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
Akşit, Ahmet. “Mevlevi Yazarların Seyyid Burhaneddin’in Kayseri’ye Gidişi Hakkındaki Rivayetlerine Dair”. Tarih İncelemeleri Dergisi 19/1 (Temmuz 2004): 1-8.
Altun, Kudret. “Seyyid Burhaneddin Hazretleri ve Dünya Görüşü”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6 (1995): 225-229.
Ateş, Süleyman. İşârî Tefsîr Okulu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
Bardakçı, Mehmet Necmettin. “Mevlânâ’nın Tasavvufî Düşüncesinin Kaynakları”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 8/19 (2007): 55-77.
Bayram, Mikâil. “Devrinin Siyasî Olayları İçinde Seyyid Burhânu’ddin”. I. Kayseri Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları ve Tebliğleri (7-13 Nisan 1987). 86-88. Kayseri: Kayseri Belediye ve Özel İdare Birliği Yayınları, 1987.
Bekçi, Emrah. Seyyid Burhaned’din Muhakkik-i Tirmizi (Seyyid-i Sırdan). Kayseri: Beyazıt Yayınları, 2017.
Bin Ahmed, Feridun. Sipehsâlâr Risalesi Hz. Mevlânâ ve Yakınları. çev. Ahmed Avni. Haz. Tahir Galip Seratlı. İstanbul: Elest Yayınları, 2004.
Can, Şefik. Mevlânâ Hayatı, Şahsiyeti ve Fikirleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1999.
Cebecioğlu, Ethem. “Seyyid Burhaneddin Muhakkık-ı Tirmizi’nin Bazı Tasavvufi Kavramlara Getirdiği Metaforik Yaklaşımlar”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 38 (1998): 123- 153.
Cebecioğlu, Ethem. “Seyyid Burhâneddin’in Bazı Kur’ân Âyetlerine Getirdiği İşarî Yorumlar-I”. Tasavvuf 2 (1999): 9-19.
Ceyhan, Semih. “Seyyid Burhâneddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 56-58. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2009.
Çayırdağ, Mehmet. Seyyid-i Sırdan Muhakkik-i Tirmizi Seyyid Burhaneddin Hüseyin. Kayseri: Kayseri’de Eski Eserleri Müzeleri ve Turizmi Sevenler Derneği, 1989.
Devletşah. “Devletşah Tezkiresi (Tezkiretü’ş-Şuarâ).” 2. Cilt. çev. Necati Lugal. İstanbul: Tercüman Gazetesi, 1977.
Eflâkî, Ahmet. Âriflerin Menkıbeleri. 1. Cilt. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1989.
Erbaş, Ali. “Tûbâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 41: 316-317. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2012.
Fürûzanfer, B. Mevlâna Celâleddin. çev. Feridun Nafiz Uzluk. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1963.
Gölpınarlı, Abdülbâki. “Sunuş”. Maârif. çev. Abdülbâki Gölpınarlı. 7- 31. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1973a. Gölpınarlı, Abdülbâki. “Açıklama”. Maârif. çev. Abdülbâki Gölpınarlı. 7-31. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1973b.
Hüsrevoğlu, Mehmet. Mevlana’nın Üstadı Seyyid Burhaneddin Hz.. Kayseri: Arz Yayıncılık, 2017.
Işık, Emin. Belh’in Güvercinleri Mevlâna Celâleddin Rûmî. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2008.
Kağıtcı, Yaşar. Hz. Mevlânâ’nın Hocası Seyyid Burhâneddîn Hazretleri. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2014.
Karabulut, Ali Rıza. “Seyyid Burhâneddin Tirmizî’nin Tevhid ve İbadet Konularındaki Bazı Düşünceleri”. I. Kayseri Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları ve Tebliğleri (7-13 Nisan 1987). 89-92. Kayseri: Kayseri Belediye ve Özel İdare Birliği Yayınları, 1987.
Karabulut, Ali Rıza. Mevlana’nın Hocası Seyyid Burhaneddin Hz.leri ve Kayseri İlmiye Tarihinde Meşhur Mutasavvıflar. Kayseri: Seyyid Burhaneddin Hz. Hizmet Vakfı Yayınları, 1994.
Kozan, Ali. “Yazılı ve Sözlü Kaynaklara Göre Türkiye Selçukluları Devrinde Kayseri’de Şeyh ve Dervişler”. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 37/1 (2013): 136-166.
Köprülü, Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1976.
Lewis, Franklin D. “Seyyid Burhâneddin Muhakkık-ı Tirmizî”. çev. Osman Nuri Küçük. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (2009): 159-176.
Molla Camî. Nefahat’ül-Üns Min Hazarat’il-Kudüs Mukaddes Makamlardan Huzur Nefesleri. çev. Lâmiî. Sad. Abdülkadir Akçiçek. İstanbul: Sağlam Kitabevi, 1981.
Muhakkık-ı Tirmizî, Seyyid Burhâneddîn. Maârif. çev. Abdülbâki Gölpınarlı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1973a.
Muhakkık-ı Tirmizî, Seyyid Burhâneddîn. “Muhammed (S.M) Sûresinin (XLVII) Tefsîri”. Maârif. çev. Abdülbâki Gölpınarlı. 100-117. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1973b.
Muhakkık-ı Tirmizî, Seyyid Burhâneddîn. “Feth Sûresinin (XLVIII) Tefsîri”, Maârif. çev. Abdülbâki Gölpınarlı. 118-127. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1973c.
Muhakkık-ı Tirmizî, Seyyid Burhâneddîn. “Maârif-i Burhân Muhakkık”. Maârif Mecmûa-i Mevâiz ü Kelimât-ı Seyyid Burhânuddîn Muhakkık-ı Tirmizî be-hamrâh-ı Tefsîr-i Sûre-i Muhammed ü Feth. Tsh. B. Füruzanfer. 1-73. Tahran: İdare-i Külli-i Nigareş-i Vezaret-i Ferheng, 1961a.
Muhakkık-ı Tirmizî, Seyyid Burhâneddîn. “Tefsîr-i Sûre-i Muhammed”. Maârif Mecmûa-i Mevâiz ü Kelimât-ı Seyyid Burhânuddîn Muhakkık-ı Tirmizî be-hamrâh-ı Tefsîr-i Sûre-i Muhammed ü Feth. Tsh. B. Füruzanfer. 77-95. Tahran: İdare-i Külli-i Nigareş-i Vezaret-i Ferheng, 1961b.
Muhakkık-ı Tirmizî, Seyyid Burhâneddîn. “Tefsîr-i Sûre-i Feth”. Maârif Mecmûa-i Mevâiz ü Kelimât-ı Seyyid Burhânuddîn Muhakkık-ı Tirmizî be-hamrâh-ı Tefsîr-i Sûre-i Muhammed ü Feth. Tsh. B. Füruzanfer. 96-104. Tahran: İdare-i Külli-i Nigareş-i Vezaret-i Ferheng, 1961c.
Oral, Osman. Aşkın Öğretmeni Seyyid Burhâneddin Hazretleri. Kayseri: Oral Yayınları, 2011.
Oral, Osman. Mevlânâ’nın Hocası Seyyid Burhaneddin Hazretleri’nin İtikâdî ve Kelâmî Görüşleri. Ankara: Tiydem Yayıncılık, 2015a.
Oral, Osman. “Mevlânâ’nın Hocası Seyyid Burhâneddîn’in Bazı İtikadi Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/8 (2015b): 35-64.
Önder, Mehmed. “Seyyid Burhâneddin’in Maarif’i”. I. Kayseri Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları ve Tebliğleri (7-13 Nisan 1987). 84-86. Kayseri: Kayseri Belediye ve Özel İdare Birliği Yayınları, 1987.
Öngören, Reşat. “Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 29: 441-448. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2004.
Rûmî, Mevlânâ Celâleddîn. Fîhi Mâ Fîh. çev. Ahmed Avni Konuk. haz. Selçuk Eraydın. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
Rûmî, Mevlânâ Celâleddîn. Mesnevî-i Şerîf. çev. Süleyman Nahîfî. sad. Âmil Çelebioğlu. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
Satoğlu, Abdullah. Mevlâna’nın Hocası Seyyid Burhaneddin. Ankara: İşçi Kredi Bankası Kültür Yayınları, 1965.
Sevgi, H. Ahmet. “Mevlâna'nın Dilinden Seyyid Burhan Al-Dîn Muhakkık-ı Tirmizî (Seyyid-i Sırdân)”. Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 2 (1985): 331-337.
Sevgi, H. Ahmet. “Seyyid Burhâneddin’in Nefs Terbiyesine Verdiği Önem”. I. Kayseri Kültür ve Sanat Haftası Konuşmaları ve Tebliğleri (7-13 Nisan 1987). 81-83. Kayseri: Kayseri Belediye ve Özel İdare Birliği Yayınları, 1987.
Sevgi, H. Ahmet. “Seyyid Burhaneddin’in Anadolu’ya Getirdiği Dinamizm”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/4 (Haziran 1991): 306-311.
Sevgi, H. Ahmet. Seyyid Burhaneddin Muhakkık-i Tirmizî (Mevlânâ’nın Hocası). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları, 1995.
Sinan Nizam, Betül. “Kemâl Ahmed Dede’nin Tercüme-i Menâkıb-ı Mevlânâ Adlı Eserinde Seyyid Burhâneddîn Muhakkık-ı Tirmizî ve Menkıbeleri”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 6 (2015): 177-185.
Sultan Veled. İbtidâ-nâme. çev. Abdülbâki Gölpınarlı. Ankara: Konya Turizm Derneği, 1976.
Tirmizî, Seyyid Burhaneddin. Maârif. çev. Ali Rıza Karabulut. Ankara: Mektebe Yayınları, 1995a.
Tirmizî, Seyyid Burhaneddin. “Fetih Sûresinin Tefsîri”. Maârif. çev. Ali Rıza Karabulut. 177-190. Ankara: Mektebe Yayınları, 1995b.
Türk, İdris. “Mevlânâ’nın İlmî-Manevî Şahsiyetinin Oluşumunda Şems’ten Önceki Dönemin Rolü”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/30 (2016): 507-525.
Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2002.
Vassâf, Osmânzâde Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ. 1. Cilt. haz. Mehmet Akkuş - Ali Yılmaz. İstanbul: Kitabevi, 2006.
Yazıcı, Tahsin. “Tirmizî”. İslâm Ansiklopedisi İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati 12/1: 389-390. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1979.