KARAKOYUNLU, AKKOYUNLU VE OSMANLI ÖRNEKLEMİNE GÖRE XV. YÜZYIL TÜRKMEN DEVLETLERİNDE NESEP VE MEŞRUİYET KURGUSU

Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Osmanlı devletleri yalnızca coğrafi olarak değil demografik olarak da birbiriyle kesişen bir zemine sahiptir. Söz konusu ortaklık, coğrafya kadar devleti kurup yaşatacak popülasyon üzerinde de bir mücadelenin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Türkmen toplulukların zaman zaman bir siyasi teşekkülde yer alıp hemen akabinde diğerine yönelmesi, vergiden askeri düzene kadar hemen her alanda ciddi sorunlar doğurmuş, nihayetinde iktidarların meşruluğu önemli varoluş problemleri yaşamıştır. Bu bağamda her üç devletin nesep meselesine ciddiyetle eğilmesi, tarihi kaynaklarda nesebin bir nevi kimlik inşa malzemesi olarak kullanılması dikkat çekicidir. Çalışmamızda dönemin birincil kaynaklarından hareketle Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Osmanlı devletlerinde nesep ve meşruiyet meselelerinin ele alınışı İbn Haldun’un Mukaddime’sinden hareketle değerlendirilecektir. Böylesi bir yaklaşımın aynı zaman diliminde zuhur eden devletlerin siyasi ve mezhepsel rekabetlerini anlamak hususuna katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Nesep, Meşruiyet

EMPHASIS ON LINEAGE AND LEGITIMACY IN TURCOMAN STATES OF XVTH CENTURY ACCORDING TO THE SAMPLE OF AQ-QOYUNLU, QARA-QOYUNLU AND OTTOMAN

States of Aq-Qoyunlu, Qara-Qoyunlu and Ottoman have a ground intersecting each other not only geographically but also demographically. The said commonality led a struggle to emerge upon population that would found and sustain the state as well upon geography. The fact that Turcomen communities took part in a political formation (organization) from time to time and immediately after, that they went towards the other posed serious problems in almost all areas from taxes to military order (system), and ultimately legitimacy of governments in power had important existence problems. In this context, it is striking that every three states addressed the matter of lineage seriously and that the lineage was used as a sort of material of identity-building in historical sources. In our study, based on primary sources of the period, we will evaluate consideration (addressing) of problems of lineage and legitimacy in states of Aq-Qoyunlu, Qara-Qoyunlu and Ottoman, from Muqaddimah by Ibn Khaldun. It is thought that this sort of approach will contribute to the issue of understanding socio-cultural competitions and common points of states which emerged during the same period of time and intellectual atmosphere of the period.

Keywords:

Ottoman Empire, Qara-Qoyunlu, Aq-Qoyunlu, Lineage, Legitimacy,

PDF

___

Âşık Paşazâde. (2003). Osmanoğullarının tarihi Tevârîh-i Âl-i Osmân. (Y. Kemal, & Y. S. A., Eds.) İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
Atıcı Arayancan, A. (2015). Karakoyunluların menşeî hakkında bazı görüşler. T. Gündüz ve M. Cengiz (Ed.), Oğuzlar (Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri) içinde (ss. 137-140). Ankara: Hacettepe Üniversiyesi Basımevi.
Cide, Ö. (2015). Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Döneminde meşruiyet sorunu ve ilk kaynaklara yansıması. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(2), 105-126.
Cide, Ö. (2015). Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda dinî etki. Bilimname, (2015/1), 263-286.
Divitçioğlu, S. (2015). Osmanlı Beyliğinin kuruluşu. İstanbul: ALFA.
Ebu Bekir Tihranî. (1977). Kitab-ı Diyarbekriyye (II ed.). (N. F. Lugan, Ed.)
Ergin, M. (2018). Dede Korkut kitabı I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Fazlullah Bin Rûzbehân Honcî İsfahanî, F. b. (2004). Tarih-i 'Âlem-ârâ-yı Eminî: Şerh-i Hükmrâni-yi Selatin-i Akkoyunlu ve Zuhur-i Safeviyân. (M. E. Aşîk, Ed.) Tahran: Miras-i Mektub.
Gökyay, O. Ş. (2004). Dedem Korkudun kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Gündüz, T. (2016). Bozkırın efendileri (Türkmenler üzerine makaleler), III. Baskı. İstanbul: Yeditepe.
Hasan Bey Rûmlû. (2011). Ahsenü't-Tevârih (Vol. II). (A.-H. Nevâyi, Ed.) Tahran: İntişarât-ı Esâtir.
İbn Haldun. (2018). Mukaddime. İstanbul: Dergâh Yayınları.
İnalcık, H. (2007). Osman I. TDV İslam Ansiklopedisi, 434-453.
İnalcık, H. (2010). Kuruluş Dönemi Osmanlı sultanları (1302-1481). İstanbul: İSAM.
İnce, Y. (2018). II. Murad Dönemi'nde Osmanlı tarih yazıcılığının başlamasında Timurluların etkisi. SUTAD, (43), 459-470.
Sohrabiabad, H. (2018). Akkoyunluların mezhepsel eğilimleri üzerine bir değerlendirme. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi , XVIII, 203-224.
Şükrüllah. (1939). Dokuz Boy Türkler ve Osmanlı sultanları tarihi. (H. N. Atsız, Dü.) İstanbul: Arkadaş Basımevi.Tahran: Tahûrî.
Turan, O. (2009). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam medeniyeti. İstanbul: Ötüken.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı devlet teşkilatına medhal. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Vincent, A. (1992). Nazariyehâ-yı Devlet. Tahran: Ney.
Woods, J. (1993). Akkoyunlular aşiret, konfederasyon, imparatorluk, 15. yüzyıl Türk-İran Siyaseti Üzerine bir İnceleme . (S. Özbudun, Çev.) İstanbul: Milliyet Yayınları.
Yazıcızâde Ali. (2017). Tevârîh-i Âl-i Selçuk. İstanbul: Çamlıca.