İRAN TÜRK AĞIZLARINDA -ANA ZARF-FİİL EKİ

Bu incelemenin konusu, İran Türk ağızlarında kullanılan –AnA birleşik zarf-fiil eki ile ilgilidir. Azerbaycan ve Türkiye Türkçesi üzerine yapılan dilbilgisi çalışmalarında -Ana zarf-fiil eki yer almamaktadır. Kimi İran Türk ağızlarında kullanılan -Ana zarf-fiil eki, zaman bildiren zarf-fiil eki olup ölçünlü Türkiye Türkçesinde kullanılan -(y)IncA, -(U)ncA ve -r, -Ar, -xr… -mAz birleşik zarf gruplarının işlevlerini yerine getirmektedir. İran Türk ağızlarında kullanılan -AnA ekinin bir zarf-fiil eki olup olmadığı durumuna Türkçenin birleşik zarf-fiil eki türetme yollarıyla bu ekin sözdizimindeki işlevlerinden hareketle açıklık getirilecektir. -AnA zarf-fiil ekinin kullanıldığı ağızlarda -AnA + kimi/kimin birleşik zarf grubu da aynı işlevlerde kullanılmaktadır. Bu incelemede -AnA + kimi/kimin birleşik zarf grubu ile -AnA zarf-fiil ekinin hangisinin daha arkaik olduğu da ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

-AnA Zarf-Fiil Eki, İran Türk Ağızları, Birleşik Zarf-Fiil Ekleri, Halhal Ağızlar

THE GERUNDIVE SUFFIX -ANA IN TURKISH DIALECTS OF IRAN

This study investigates the compound gerundive suffix -AnA in Turkish dialects of Iran. -AnA gerundive suffix indicates temporality and functions as –(y)IncA / -(y)UncA kadar ve –r, -Ar, –xr… -mAz gerundive suffix groups of Standard Turkish of Turkish Republic. Here, it is aimed to answer if this suffix is a gerundive suffix or not by exploring the ways of constructing gerundive suffixes in Turkish. In the dialects having -AnA gerundive suffix, the compound gerundive suffix group AnA + kimi/kimin is also used with the same function. This study also tries to find out which one of these suffixes is more archaic.

Keywords:

-AnA Gerundive Suffix, Turkish Dialects of Iran, Compound Gerundive Suffixes,

PDF

___

Çakmak, C. (2013). Birleşik zarf-fiil kavramı ve çağdaş Türk lehçelerindeki görünümleri. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3 (6): 13-30.
Ergin, M. (2000). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yay.
Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Karahan, L. (2009). “Türkçede şahıs ve işaret zamirlerinin yönelme hâlindeki genişlemeler”. III. Uluslararası Türkoloji Kongresi, Ahmet Yesevi Üniversitesi Türkistan.
Karini, J. (2009). Erdebil ili ağızları, Ankara. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri (Şekil bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Öner, M. (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi. Ankara, Türk Dil Kurumu Yay.
Öner, M. (1998). -matı/-meti zarf-fiili hakkında. III. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.