Dine İlişkin Bazı Bilgi, Rivayet Ve Kıssaların Hareket Noktası Yemen/Yemen Yahudi Ve Hıristiyanları

Yaşamaya, tarıma elverişli topraklara sahip Yemen, farklı kültür ve medeniyetlerin uğrak mekanı olması sebebiyle tarih içerisinde Putperestlik, Mecûsîlik, Yahudilik ve Hıristiyanlık gibi birçok dinin birlikte yaşadığı bir çeşitlilik bölgesi olmuştur. Kur’an’ı Kerim’de Yemen ve Yemen’e dair kimseler/olaylar 105/Fil sûresi 1-5. ayetlerde Kâbe’yi yıkmak isteyen orduya, 85/Burûc sûresi 4-9. ayetlerde kavmini ateş çukuruna atan krala ve 34/Sebe sûresi 15-21. ayetlerde Sebe melikesine atıfla bahsedilmiştir. Bölgede ciddi anlamda Yahudi ve Hıristiyan nüfusunun varlığı ve özellikle Yahudi kültürü başta olmak üzere Ehl-i kitab malzemesinin İslam literatürüne taşınmasında aracılık görevi üstlenen Ka’b el-Ahbâr ve Vehb b. Münebbih gibi râvilerin önemli bir kısmının Yemen geçmişlerinin olması bölgenin önemini artırmaktadır. Ayrıca geçmiş kavimlere dair anlatılan kıssaların Yemen üzerinden Mekke-Medine’ye ulaşmış olması bölge Yahudi ve Hıristiyanlarını ve onlara dair literatürü incelememizi zorunlu kılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Yemen, Yahudilik, Hıristiyanlık, Ka’b el-Ahbâr, Vehb b. Münebbih

Starting Point of Some Information, Commentaries and Stories about Religion: Yemen/The Jews and Christians of Yemen

Throughout history Yemen, having a convenient place for life and agriculture, has been an area of variety with different religions living together such as Paganism, Mazdaism, Judaism and Christianity and has become a stomping ground for different cultures and civilisations. In the Holy Qur’an, Yemen itself and the people/places about Yemen are mentioned in 105/Surah al-Fil in the 1-5 verses dealing with the army intending to destroy the Ka’bah, in 85/ Surah al-Buruj in the 4-9. verses dealing with the king throwing his people to the pit of fire and in 34/Surah al-Saba’ in the 15-21. verses dealing with Queen of Sheba. The region has gained ground because of the presence of the serious number of Jew and Christian people in the region and most of the ravies like Ka’b al-Ahbâr and Vehb b. Münebbih having a history in Yemen. This ravies played a leading role in carrying the materials of the people of book, especially Jew culture, to the Islamic literature. Moreever, the Jews and the Christians of region and their literature are bound to be studied because the anectodes/moral studies told about old peoples were brought to Mecca and Medina through Yemen

Keywords:

Yemen, Judaism, Christianity, Ka’b al-Ahbâr, Vehb b. Münebbih,

PDF

___

• Adam, Baki (2010). Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Adang, Camilia (1996). Muslim Writers on Judaism and The Hebrew Bible. Le- iden.
• Ahmed Emîn. Fecrü’l-İslâm. Kahire.
• Ahroni, Reuben (1986). Yemenite Jewry: origins, culture and literatüre. Bloo- mington.
• Apak, Adem (2012). Ana Hatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü. İstan- bul.
• Arslantaş, Nuh (2005). Emeviler Döneminde Yahudiler. İstanbul: Gökkubbe Ya- yınları.
• Atmaca, Veli (1997). “Hadisde İsraliyât’a Bakış II: Ka’bu’l-Ahbâr”. Harran Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 3.
• Aydemir, Abdullah (2000). Tefsirde İsrâiliyyat. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Aydın, Mustafa (1991). İlk Dönem İslâm Toplumunun Şekillenişi. İstanbul.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musa el-Hanefî. Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Kahire-Beyrut.
• Besalel, Yusuf (2001). Yahudilik Ansiklopedisi. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Ba- sın ve Yayın A.Ş.
• Bayrakdar, Mehmet (2007). Bir Hıristiyan Dogması Teslis. Ankara: Ankara Oku- lu Yayınları.
• Beeston, A. F. L. (1984). “Judaism and Christianity in Pre-Islamic Yemen”. L’Arabie du sud. Histoire et Civilisation, I. Paris.
• Bell, Richard (1968). The Origin of Islam in its Christian Environment. ed. Frank Cass. London.
• Cevâd Ali (1950-60). el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab kable’l-İslâm. Bağdat.
• Corci Zeydan. el-Arab kable’l-İslâm. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât.
• Çağatay, Neşet (1982). İslam Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: An- kara Üniversitesi Basımevi.
• Demir, Mahmut; Özafşar, Mehmet Emin (2012). “Vehb b. Münebbih”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C. XLII.
• Demirci, Kadir (2011). “İman da Hikmet de Yemendedir” Hadisine Dair Bir İn- celeme”. Dini Araştırmalar Dergisi. C. XIV.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah b. İshak İsfahânî (1987). Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l-Asfiyâ. Kahire.
• Ebû Reyye, Mahmud. Edvâ ale’s-Sünneti’l-Muhammediyye. Kahire.
• Es’ad, Mahmud (1983). İslâm Tarihi. İstanbul.
• Fayda, Mustafa (1982). İslâmiyetin Güney Arabistan’a Yayılışı. Ankara.
• Firestone, Reuven (2002). “Jewish Culture in The Formative Period of Islam”. Cultures of the Jews: A New History. ed. David Biale. New York.
• Goitein, Shlomo Dov (1958). “Muhammad’s Inspiration by Judaism”. JJS. IX.
• Gutas, Dimitri (1981). “Classical Arabic Wisdom Literature: Nature and Scope”. JAOS. CI/1.
• Günaltay, M. Şemsettin (2006). İslâm Öncesi Arap Tarihi. Ankara.
• Gürkan, Salime Leyla (2012). Yahudilik. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Hamidullah, Muhammed (1983). İslam Peygamberi. trc. Salih Tuğ. İstanbul.
• Hellyer, Peter (2001). “Nestorian Christianity in Pre-Islamic UAE and Southern Arabia”. Journal of Social Affairs. C. 18, S. 72.
• Hıdır, Özcan (1998). “İslâm’ın Yahûdî Kökeni Teorisi ile İlgili İddialar ve Çalış- malar”. İlam Araştırma Dergisi. C. 3, S. 1.
• _____ (2006). Yahudi Kültürü ve Hadisler. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Hirschberg, Haim Z’ew. “Arabia”. Encyclopaedia Judaica. ed. Cecil Ruth. Jeru- salem: Keter Publishing House.
• Hitti, Philip K. (2011). Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi. trc. Salih Tuğ. İstanbul.
• Horovitz, Joseph (1929). “Judeao-Arabic Relations in pre-Islamic Times”. IC.
• _____ (1928). “The Earliest Biographies of The Prophet and Their Authors”. IC.
• _____ (1993). “Vehb b. Münebbih”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul. C. XIII.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî (1986). el-İsâbe fî Temyîzi’s- Sahâbe. Beyrut.
• _____. Fethu’l-Bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. tsh. ve thk. M. Fuad Abdülbâkî, Abdülazîz b. Bâz. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân (1979). Kitâbü’l-İber ve Divânü’l-Mübtede ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men Asarahum min Zevi’s Sultâni’l-Ekber. Beyrut.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. nşr. Mustafa Sakka ve dğr. Beyrut.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. el-Meârif. thk. Servet Ukkâşe. Dâru’l-Meârîf.
• İnak, Halil İbrahim (2007). Hadislerde Hikmet Kavramı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaçar, Turhan (2003). “Ebionitler’den Arius’a: Eskiçağ Doğu Hristiyanlığında İsa Teolojisi Tartışmaları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,. C. 44, S. 2.
• Kandemir, M. Yaşar (2001). “Kâ’b el-Ahbâr”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İs- tanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C. XXII.
• Kannûcî, Sıddîk b. Hasen (1978). Ebcedü’l-Ulûm ve’l-Vasiyyü’l-Merkûm fî Beyâni Ahvâli’l-Ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Karasakal, Şaban (2012). “Ka’bu’l-Ahbâr ve Rivayet Tefsirindeki Yeri”. Diyanet İlmi Dergi. C. 48, S. 4.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed el-Hatîb. İrşâdü’s-Sârî. Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî.
• Kevserî, Muhammed Zâhid (1994). “Kab’u’l-Ahbâr ve’l-İsrâiliyyât”. Makâlâtü’l- Kevserî. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye.
• Kibsî, Muhammed Ali Ahmed (2004). Medresetü’l-Hadis fi’l-Yemen fî Karni’s- Sânî ve’s-Sâlis li’l-Hicriyyîn. San’a: Câmiatu San’a.
• Khoury, Raif Georges (1972). Wahb bin Munabbih. Wiesbaden.
• Kurt, Abdurrahman (2001). “Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yönden İslam Öncesi Mekke Toplumu”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 10, S. 2.
• Kuzudişli, Ali (2004). Yahudi Kültürünün Hadislere Etkisi. Dokuz Eylül Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir.
• Neubauer, Adolf (1981). “The Literature of The Jews in Yemen”. JQR. CXI.
• Newby, Gordon (1988). A History of the Jews of Arabia. Colombia.
• Öztürk, Levent (2001). “İslâmiyet’in Yayılmasında Hicretin Önemi: Habeşistan Hicretleri Örneği”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 4.
• Porter, J. R. (1986). “Arabia Felix: Israelites, Jews and Christians”. Arabia and The Gulf: From Traditional Society to Modern States. ed. Ian Richard Netton. London.
• Sehâvî, Muhammed b. Abdirrahman (1990). el-Fetâva’l-Hadîsiyye. thk. Abdul- lah b. Ali Rıza. Dımeşk-Beyrut.
• Sezgin, Fuad (1983). Târîhu’t-Türâsi’l-Arabî. trc. M. Fehmi Hicâzî.
• Shahîd, Irfan (2006). “Islam And Oriens Chritianus: Makka 610-622 Ad.”. The Encounter of Eastern Christianity with Early Islam. ed. Emmanouela Grypeou- Mark Swanson-David Thomas. Boston: Brill Leiden.
• Sırma, İhsan Süreyya (1993). “Yemen”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul. C. XIII.
• Sönmez, Zekiye (2010). İslâm’ın Ortaya Çıktığı Dönemde Arap Yarımadası’nda Hıristiyanlık. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Swartz, Merlin (2001). “İslâm’ın Doğuşunu İzleyen Yıllarda Arap Toprakla- rı’ndaki Yahûdîlerin Durumu”. trc. Levent Öztürk. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 3.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (1119). Târîhü’t-Taberî: Târîhu’r-Rusul ve’l-Mulûk. Mısır: Dâru’l-Mârife.
• Tobi, Yosef (1999). The Jews of Yemen: Studies in Their History and Culture. Boston-Köln: Brill, Leiden.
• Tomar, Cengiz (2013). “Yemen”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C. XLIII.
• Torrey, Charles Cutler (1933). The Jewish Foundation of Islam. New York: Je- wish Institude of Religion Press.
• Trimingham, J. Spencer (1990). Christianity Among the Arabs in Pre-Islamic Times. Lübnan.
• Uğur, Hakan (2013). “Osmanlının Son Döneminde Oryantalistlerin Kur’an Hak- kındaki İddialarına Karşı Osmanlı Ulemasının Yaptığı Çalışmalar-İsmail Fennî Ertuğrul Örneği”. Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II.
• Ya’kûb es-Sêlis, İğnâtyus (1966). eş-Şühedâu’l-Humyeriyyûne’l-Arab fî el- Vesâiki’s-Süryâniyye. Dımeşk.
• Ya’kûbî, Ahmed b. İshak b. Ca’fer Ya’kûb (1992). Târîhu’l-Ya’kûbî. Beyrut.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillah Şihâbüddîn. Mu’cemü’l-Üdebâ. Beyrut.
• Yıldız, Hakkı Dursun (1993). “Arabistan”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. C. III.
• Yiğit, İsmail (2009). “Sebe”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vak- fı Yayınları. C. XXXVI.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed (1986). Siyerü A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaût ve dğr. Beyrut.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin (1985). el-İsrâiliyyât fi’t-Tefsîr ve’l-Hadîs. Dımeşk: Dâru’l-Îmân.