Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi ve Diğer Duyuşsal Süreçlerde Ölçme ve Değerlendirme: Sorunlar ve Çözüme Yönelik Etkinlik Örnekleri

Bilindiği üzere, ölçme ve değerlendirme bilişsel, duyuşsal ve psikomotor kazanımlar olmak üzere üç alanda ele alınmaktadır. Bu alanlardaki bilişsel ve psikomotor kazanımlar, belli sınavlar veya etkinliklerle kolaylıkla ölçülebilirken, duyuşsal kazanımların ölçülmesi bu kadar kolay olmayabilir. Çünkü duyuşsal davranışların, kişiden kişiye farklılık gösterebileceği gibi kişinin o anki içinde bulunduğu koşullara göre de değişebileceği; bu yüzden de tek bir doğru veya yanlışın olmadığı savunulmaktadır. Ayrıca kişinin, içinde bulunduğu duruma göre gerçek düşüncelerini yansıtmayabileceği de bilinmektedir. Bu ve benzeri durumlar, duyuşsal eğitiminin sonuçlarını ölçmenin zor ve zahmetli bir iş olduğunu göstermektedir. Ancak son zamanlarda alandaki gelişmeler, insanların duygularını ifade etme yollarının belirlenebileceğini ve duygu, değer, davranış arasındaki ilişkinin tespit edilebileceğini ortaya koymaktadır. Literatür incelendiğinde, duyuşsal eğitim ve ölçme süreçlerinin temelde birbirini takip eden benzer işlemlerden oluştuğu ve özellikle Sosyal Bilgiler Dersinde konunun önemli bir kısmını değerler eğitiminin oluşturduğu görülmüştür. Bu yüzden çalışmada; Sosyal Bilgiler Dersinde verilen değerler eğitimi ve diğer duyuşsal süreçlerin sonuçlarının değerlendirilmesine yönelik sorunların tartışılması ve bu sorunların çözümüne katkı sağlamak için örnek ölçme-değerlendirme etkinliklerinin hazırlanması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle ilgili alandaki ölçme-değerlendirme sorunları tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonra duyuşsal eğitim süreçleri, değerler eğitimi süreçleri, duyuşsal ölçme-değerlendirme süreçleri, kişiyi tanıma teknikleri, vb. süreçlerden de yararlanılarak konuya yönelik ölçme-değerlendirme etkinlik örnekleri hazırlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal bilgiler eğitimi, Değerler eğitimi, Ölçme ve değerlendirme, Duyuşsal değerlendirme, Değerlerin ölçülmesi

Assessment and Evaluation in Social Studies Values Education and Other Affective Process: Problems and Activity Examples for Solution

As it is known measurement and evaluation can be handled in three areas: cognitive, affective and psychomotor gains. While cognitive and psychomotor gains can be measured by certain tests or activities, to measuring affective gains may not be easy. For example, if a person realizes that he / she is in an evaluation process, it is likely that he / she can reflect his / her what is desired rather than his / her real feelings or values. In this context, it is clear that measuring the results of the affective education is a difficult and demanding task. Recently, however, developments in the social sciences reveal that ways of expressing people's emotions can be determined and the relationship between emotion, value and behavior can be determined. On the other hand, it was seen that affective education processes consisted of similar successive processes, and values education was a significant part of the subject in Social Studies course. Therefore, the aim of this study is to discuss the problems related to the values education and the results of other affective processes and to develop sample measurement and evaluation activities to contribute to the solution of these problems in social studies. For this purpose, measurement and evaluation problems in the related field have been determined. After evaluation problems determination, affective education processes, values education processes, affective measurement-evaluation processes, person recognition techniques are used to develop examples of measurement and evaluation activities.

Keywords:

Social studies education, Values education, Measurement and evaluation, Affective evaluation, Measurement of values,

PDF

___

Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akbaş, O. (2005). Değer öğretiminde yeni yaklaşımlar. MEB ilköğretim sosyal bilgiler dersi 4-5. sınıflar öğretim programı ve klavuzu (s. 89-94) içinde. Ankara: MEB Devlet Kitapları Müdürlüğü.
Alver, B. (2018). İlkokullarda yetiştirme programı psikososyal destek rehberi. Ankara: MEB Yayınları.
Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi. 1 (3), 121-144.
Bacanlı, H. (2006). Duyuşsal davranış eğitimi (3. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Bacanlı, H. (2013). Değer eğitimi: Sorular ve sorunlar - gelenekten geleceğe. Ankara: Orient Yayınevi, 43-55.
Bacanlı, H. (2017). Değer bilinçlendirme yaklaşımı. Konya: Çizgi Kitapevi.
Bee, H. and Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi (O. Gündüz, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Bobaroğlu, M. (2001). Değer üreten bir varlık olarak etik insan. Us Düşün ve Ötesi, 6. Erişim adresi: http://www.dusunuyorumdergisi.com/deger-ureten-varlik-olarak-etik-insan/
Bolay, S.H. (2007). Değerlerimiz ve günlük hayat. Değerler Eğitimi Merkezi Dergisi, 1 (1), 12-19.
Budak, S. (2000). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Cevizci, A. (1999). Paradigma felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
Çelik Örücü, M. (2015). Kendini anlatmaya dayalı teknikler. C. Şahin (Ed.). Bireyi tanıma teknikleri (s. 239-267) içinde. Ankara: Pegem A Akademi.
Davis, H. D. (2006). Character education in america’s public schools. Journal of Church and State. (2009, 19 Aralık). Erişim adresi: http://www.redorbit.com/ news/ education/456519/charactereducation_in_americas_public_schoo/
Demirbaş, M. ve Yağbasan, R. (2004). Fen bilgisi öğretiminde, duyuşsal özelliklerin değerlendirilmesinin işlevi ve öğretim süreci içinde, öğretmen uygulamalarının analizi üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (5), 177-193.
Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencisine verilen insani değerler eğitiminin insani değerler ölçeği ile sınanması (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Doğanay, A. (2007). Değerler eğitimi. C. Öztürk (Ed.). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi: Yapılandırmacı bir yaklaşım (3. baskı) içinde (s. 255-286). Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
Eroğlu, Y. (2015). İlgi envanterleri. C. Şahin (Ed.). Bireyi tanıma teknikleri (s. 105- 123) içinde. Ankara: Pegem A Akademi.
Esmaeili, Z. and Bagheri, M. (2015). Evaluation of the relationship between critical thinking skills and affective control in child training students of the female technical and vocational college in the city of broujerd. Journal of Education and Practice, 6 (16), 28-36.
Fagen, S. A. ve Checkon, S. (1972). Issues in measuring teacher competence for affective education. Prepared for a panel on Significant Affective Aspects of Education at the American Educational Research Association Meeting. April 7, Chicago. Erişim adresi: https://www.eric.ed.gov (No: ED065554).
Forsyth, A. S. ve Gammel, J. D. (1973). Toward affective education: a guide to developing affective learning objectives. Columbus, Ohio: Center for Improved Education. Erişim adresi: https://www.eric.ed.gov (No: ED092525).
Gömleksiz, M. N. ve Kan, A. Ü. (2012). Eğitimde duyuşsal boyut ve duyuşsal öğrenme. Turkish Studies: International Periodical Forthe Languages, Literature and History of Turkishor Turkic, 7(1), 1159-1177.
Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar (3. baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
Hawkes, N. ve Heppenstall, L. (2002). Living values - one primary school’s way of encouraging a valuesbased education (2008, 5 Temmuz). Erişim adresi: www.rcpsych.ac.uk/PDF/nl9_five
MEB. (2013) . Değerler eğitimi yönergesi (2016, 21 Şubat). Erişim adresi: http:// mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/10/05/743046/dosyalar/2013_02/ 24015229degerlereitimi ynergesi.pdf
Mikluics, M. (1998). A systematic classification of approaches in values/ethics/moral/ character education (Unpublished doctor’s thesis). United States International University, San Diego, California.
Oktay, A. S. (2007). İslam düşüncesinde ahlaki değerler ve bunların global ahlaka etkileri. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Ş. Arslan ve M. Zengin (Ed.). Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu (s. 131-143) içinde. İstanbul: DEM Yayınları.
Otluoğlu, R. (2002). İlköğretim okulu programında duyuşsal alan ve duygu. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 163-172.
Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 217-239.
Öztürk, Z. (2005). On beşinci yüzyıl şairlerinden Akşemseddinzade Hamdullah Hamdi’nin Yusuf ve Zeliha mesnevisinde işlenen değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 41-72.
Pierre, E. ve Oughton, J. (2007). The affective domain: Undiscovered country. College Quarterly, 10 (4), 1-7 (2018, 31 Mayıs). Erişim adresi: http://www. senecac.on.ca/ quarterly/2007-vol10-num04-fall/pierre-oughton.html
Raths, L.E. Harmin, M. ve Simon, S.B. (1978). Values and teaching: Working with values in the classroom. Columbus, Ohio: Charles E. Merill Company. Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Pres.
Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1-65.
Senemoğlu, N. (2011). Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya (20. baskı). Ankara: Pegem A Akademi.
Sims, M. (2003). Value-based education for pre-service students in children and family Studies. Journal of Educational Enquiry, 4(1), 68-79 (2008, 04 Temmuz). Erişim adresi: www.literacy.unisa.edu.au/jee/Papers/JEEVol4No1/ Paper%205.pdf
Şahin, C. (Ed.). (2015). Bireyi tanıma teknikleri. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
Tahiroğlu, M. (2011). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde doğa sevgisi, temizlik ve sağlıklı olma değerlerinin öğretimi ve değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının belirlenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (3. basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Tekin, H. (2003). Eğitimde ölçme ve değerlendirme (16. baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
Tekindal, S. (2009). Duyuşsal özelliklerin ölçülmesi için araç oluşturma (2. baskı). Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
Turgut, M. F. ve Baykul, Y. (2012). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (4. baskı). Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
Ulusoy, K. ve Arslan, A. (2016). Değerli bir kavram olarak “Değer ve Değerler Eğitimi.” R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.). Farklı yönleriyle değerler eğitimi (2. baskı) içinde (s. 1-16). Ankara: Pegem-A Akademi, 1-16.
UNESCO (1986). Teaching methodologies for population education: Inquıry/discovery approach and values clarification. Bangkok, Thailand: UNESCO Regional Office for Education in Asiaandthe Pacific (2009, 12 Şubat). Erişim adresi: http://unesdoc.unesco.org/images /0006/000693/069359eb.pdf
UNESCO (1992). Education for affective development: A guidebook on programmes and practices. Bangkok, Thailand: UNESCO Principal Regional Office for Asiaand the Pacific (2018, 10 Mart). Erişim adresi: http://unesdoc.unesco.org/images/0009/ 000932/093253eo.pdf
UNESCO (2005). Learning to do: Valuesfor learning and workingtogether in a globalized world. L. R. Quisumbing and J. Leo (Ed.) (2009, 06 Ocak). Erişim adresi: http://www.unevoc.unesco.org/fileadmin/user_upload/pubs/LearningToDo.pdf
Wight, A. R. ve Doxsey, J. R. (1972). Measurement in support of affective education. Salt Lake City, Utah: Interstate Educational Resource Service Service Center. Erişim adresi: https://www.eric.ed.gov (No: ED069731).
Yapıcı, A. ve Zengin, S. Z. (2003). İlâhiyat fakültesi öğrencilerinin değer tercih sıralamaları üzerine psikolojik bir araştırma: Çukurova üniversitesi ilâhiyat fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 173-206.