Müslüman Toplumlarda İnsan Hakları ve Demokrasiye Saygıyı Artıracak Bazı İslâmî İlkeler

Makale, insan hakları ve demokrasi eğitiminde, ilgili ayetler ve ilim adamlarının yorumlarından hareketle, bazı İslâmî ilkelerin rolünü ele almaktadır. İslâm'da yaratılış öğretisi, insana bir onur ve değer bilinci vermekte, eşitliğe, bireysel irade ve farklılıklara saygıyı öngörmektedir. Ayrıca İslâm, Allah adına hareket etmeyi, taklit ve vesayeti dışlamaktadır. İslâm, ahlâkî kavramlarla düşünme, hoşgörü ve diyalog gibi yollarla insan haklarına saygının ve demokrasi kültürünün yükselmesinde kılavuzluk eder.

Anahtar Kelimeler:

İnsan Hakları, Demokrasi, İslâm, Ahlâk, Değerler, Diyalog

Some Islamic Principles Enhancing Human Rights and Democracy in Muslim Societies

This article concentrates on the role of some Islamic principles, derived from holy verses and the commentaries of scholars, in human rights and democracy education. The Islamic view of genesis gives special honor and value to mankind and envisage respect for equality, will power, and individual differences. In addition, Islam forbids acting on behalf of God, imitation, or subjugation. Islamic principles guide morality, tolerance, dialogue, and the culture of democratic behavior.

Keywords:

Human Rights, Democracy, Islam, Morality, Values, Dialog.,

PDF

___

Adam, B. (2000). Dinler arası diyalog. Din öğretiminde yeni yaklaşımlar. İstanbul: MEB Yayınları.

Akbay, M. (1948). Umumi âmme hukuku dersleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.

Akıllıoğlu, T. (1995). İnsan hakları I. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İnsan Hakları Merkezi Yayınları.

Akınoğlu, O. (2003). Bir eğitim değeri olarak eleştirel düşünme. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 7-26.

al-Sayyid, R. (1995). Contemporary muslim thougt and human rights. Islamaochristiana, 21, 27-41.

Altaş, N. (2003). Çokkültürlü din eğitimi modeli geliştirmede işlem basamakları için bir deneme. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 19-42.

Altındal, A. (1994). Laiklik –enigmaya dönüşen paradigma-. İstanbul: Süreç Yayıncılık.

an-Na’im, A. A. (2002). Islam and human rights: Beyond the universality debate, http://www.flwi.rug.ac.be/cie/CIE/an-naim1.htm web adresinden 15.08.2002 tarihinde alınmıştır.

Ansay, S. Ş. (1958). Hukuk tarihinde İslam Hukuku. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.

Ardoğan, R. (1998). Kur’an ve insan psikolojisi. Ankara: İlkadım Yayınları.

Ardoğan, R. (2003). Kelâmî açıdan insan haklarını temellendirme sorunu, Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Ardoğan, R. (2004a). Kelâmcılara göre Allah’a İmanda akıl yürütmenin değeri. Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 8 (1), 133-157.

Ardoğan, R. (2004b). İslâm açısından bireysel özgürlük. Düşünen Siyaset, 19, 193-206.

Ardoğan, R. (2004c). İnsan haklarına saygının yükseltilmesinde İslâmî teolojinin rolü. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 45 (2), 83-111.

Ardoğan, R. (2005). Kelâmî açıdan imanın mahiyeti ve din özgürlüğünün muhtevası. Diyanet İlmi Dergi, 41 (1), 47-80.

Aydın, M. S. (2001). Dünyevileşme. İslâmiyât Dergisi, 4 (3), 13-17.

Baltaş, A. (2005). Özgüven mi? Özsaygı mı? http://www.baltas-baltas.com/makaleler. asp?makaleid=155 web adresinden 24.05.2005 tarihinde alınmıştır.

el-Bennâ, C. (1985). Kadiyyetu’l-hurriyye fi’l-İslâm. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî.

Bilge, N. (1992). Hukuk başlangıcı. Ankara: Turhan Kitabevi.

Bolay, S. H. (1998). İnsan haklarının felsefî temelleri. Yeni Türkiye Dergisi, 21, 121-129.

Cassâs, Ebu Bekr A. (1335). Ahkâmu’l-Kur’ân. İstanbul: Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası.

Çiftçi, N. (2003). Kohlberg’in bilişsel ahlak gelişimi teorisi: Ahlak ve demokrasi eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 43-77.

Engineer, A. A. (1999). Islam and pluralism, http://www.dawoodi-bohras.com/perspective/islam.htm web adresinden 18.11.1999’da alınmıştır..

Erdoğan, M. (1998). Liberal toplum liberal siyaset. Ankara: Siyasal Kitabevi.

Fazlur Rahman (2000a). Ana konularıyla Kur’an (çev. A. Açıkgenç). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

Fazlur Rahman (2000b). İslâmî Yenilenme -Makaleler II- (çev. A. Çiftçi). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

Gemalmaz, M. S. (1997). Ulusalüstü insan hakları hukukunun genel teorisine giriş. İstanbul: Beta Yayınları.

Gençtan, E. (1997). İnsan olmak. İstanbul: Remzi Kitabevi.

el-Ğannûşî, R. (1992). Hukûku’l-muvâtanah: Hukûku ğayri’l-müslimîn fî’l-mücteme’ı’l-İslâmî. Virginia: el-Ma’hedü’l-Âlemî li’l-Fikri’l-İslâmî.

Hamidullah, M. (1979). İslâm’da devlet idaresi (çev. K. Kuşçu). Ankara: Nûr Yayınları.

Hamidullah, M. (2003). İslâm Peygamberi (çev. S. Tuğ). Ankara: Yeni Şafak Yayınları.

Hanefi, H. (1992). Dinî değişme ve kültürel tahakküm (çev. İlhami Güler). İslâmî Araştırmalar, 6 (3), 158-164.

Hatemi, H. (1998). İnsan hakları öğretisi. İstanbul: İşaret Yayınları.

İbn Ârâbî, Ebu Bekr M. (1988). Ahkâmu’l-Kur’ân (nşr. M. A. Ata). Beyrut: Dâru’l-Fikr.

İbn Kayyım el-Cevziyye (1317). Turuku’l-hukm fî’s-siyâseti’ş-şer’ıyye. Mısır: el-Matba’atü’l-Hayriyye.

İbn Kayyım el-Cevziyye (1990). Zâdü’l-meâd (çev. M. Can). İstanbul: Cantaş Yayınları.

İbn Teymiyye, T. (1322). es-Siyâsetü’ş-şer’ıyye fî islâhi’r-râ’î ve’r-ra’iyye. Mısır: el-Matba’atü’lHayriyye.

İbnu’l-Esîr (1357). el-Kâmil fi’t-târih. Mısır: İdâratu’t-Tıbâati’l-Münîr.

İqbal, M. (1989). The reconstruction of religious thought in Islam. Lahore: Institute of Islamic Culture.

İsfahânî, R. (1986). el-Müfradât fî ğarîbi’l-Kur’an. İstanbul: Kahraman Yayınları.

Jackson, R. (2003). Başkalarının dünya görüşlerini anlama: Din eğitimine yorumlayıcı yaklaşımlar (çev. İbrahim Kapaklıkaya). Değerler Eğitimi Dergisi 1 (3), 189-215.

Kadri, H. K. (1949). İnsan Hakları Beyannamesinin İslâm Hukukuna göre izahı -Teşrî-i insânî ve İslâmî- (nşr. Osman Ergin). İstanbul: Sinan Matbaası ve Neşriyatevi.

Locke, J. (1961). Readings from the two treatises of civil goverment. F. W. Coker (ed.), Readings in political philosophy içinde (s. 532- 609). New York: The Macmillan Company.

Locke, J. (1998). Hoşgörü üstüne bir mektup (çev. M. Yürüşen). Ankara: Liberte Yayınları.

Mehmetoğlu, Y. (2003). Ergenlerin ‘kendi olma’ bilinçlerini güçlendirme. Evin okula yakınlaşması ve değişen anne baba rolleri içinde (s. 109-131). Ankara: MEB Yayınları.

Mill, J. S. (1988). Hürriyet (çev. M. O. Dostel). Ankara: MEB Yayınları.

Milne, A. J. M. (1979). The idea of human rights: A civil inquiry. In F. E. Dowrick (ed.), Human rights, problems, perspectives and texts (pp. 23-39). Durham: University of Durham Press.

el-Mubârek, M. (1974). Nizâmu’l-İslâm -el-hukm ve’d-Devle-. Kahire: Dâru’l-Fikr.

Mütevellî, A. (1978). Mebâdiu nizâmi’l-hukm fi’l-İslâm. İskenderiyye: Münşe’etü’l-Maârif.

Öner, N. (1990). İnsan hürriyeti. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Paine, T. (1988). İnsan hakları (çev. M. O. Dostel). İstanbul: MEB Yayınları.

Pickthall, M. M. (1927), Tolerance in Islam, http://users.erols.com/gmgm/toleran1/html.intro web adresinden 10.01.2002 tarihinde alınmıştır.

Selçuk, M. (2000). Din öğretimi özgürleştiren bir süreç olabilir mi? Din öğretiminde yeni yaklaşımlar içinde (s. 207-225). İstanbul: MEB Yayınları.

Seyyid Bey (1997). Hilafetin Şer’î Mahiyeti. İ. Kara (Ed.), Türkiye’de İslâmcılık düşüncesi içinde. İstanbul: Kitabevi Yayınları.

Sezen, Y. (1994). İslâm sosyolojisine giriş. İstanbul: Turan Kültür Vakfı.

Sezen, Y. (1996). Maddeci felsefenin çıkmazları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.

Solak, S. (1996). Hak dostu Mevlânâ’dan uyarılar. Mevlânâ güldestesi 6 içinde (s. 12-30). Konya: Büyükşehir Belediyesi Yayınları.

Şatibî (1990). el-Muvâfakât fî usûli’ş-şerî’a (çev. M. Erdoğan). İstanbul: İz Yayıncılık.

Taberî, M. (1992). Câmi’u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.

Taftazânî, S. (1407). Şerhu’l-Makâsıd (nşr. A. Umeyra). Amman: Âlemü’l-Kütüb.

Talbi, M. (1985). Religious liberty: A muslim perspective. Islamochristiana, 11, 99-113.

Bassam T. (1998). The challenge of fundamentalism -Political Islam and the new world disorder-, London: University of California Press.

Yazır, E. M. H. (tarihsiz). Hak dini Kur’an dili (nşr. İ. Karaçam ve dğr.). İstanbul: Azim Dağıtım.

Yıldırım, S. (1995). Mevcut kaynaklara göre Hıristiyanlık. İstanbul: DİB Yayınları.

Zemahşerî (tarihsiz). el-Keşşâf fî hakâiki’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl. Basım yeri yok, Dârü’l- Fikr.