Eğitim ve Oyun Bağlamında 19. Yüzyılda Türk Çocukluk Anlayışında Değişmeler

Öz Bu araştırma, oyun ve eğitim bağlamında 19. yüzyılda Türk çocukluk anlayışında meydana gelen değişimi irdelemek ve çocuk hakları konusundaki gelişmeleri ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Nitel yöntemlerin kullanıldığı bu araştırma, doküman incelemesine dayalı tarama modelinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın temel kaynakları 19. yüzyılda yayınlanan çocuk dergileri ve çocuk eğitimine ilişkin eserlerdir. İlk defa yalnızca çocukların eğitimi için kitapların, gazetelerin, dergilerin, hikâye, masal ve romanların yazıldığı bu dönemde, çocuk haklarına vurgu yapılmış; eğitim ve oyun hakkı öne çıkarılmıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısında eğitim anlayışı bilimsel bir yaklaşımla ele alınmış, güçlü bir felsefi temele dayandırılmıştır. Yenilikçi anlayışta çocukluk, bilimsel anlayışa dayalı olarak biyolojik ve psikolojik özellikleri dikkate alınarak tanımlanmaya çalışılmıştır. Geleneksel anlayışın disiplin, sorumluluk, görev, itaat ve değer vurgusuna karşın yenilikçi anlayışta çocuk hakları, çocuk sevgisi, çocuk kültürü, çocuk eğitimi ve çocuk eğlenceleri ön plana çıkarılmıştır. Yenilikçi çocukluk anlayışının önemli bir boyutu ise çocukların korunmasıdır. Yenilikçi anlayışta cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkılmış, pozitif ayrımcılık diyebileceğimiz bir anlayışla kız çocuklarının erkeklerden daha fazla eğitime ihtiyacı olduğu vurgulanmıştır. Denilebilir ki ilk defa bu dönemde çocukluk anlayışının değişmesinde çocukların da katkısı olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Çocuk, Türk çocukluk anlayışı, 19. yüzyıl, Çocuk hakları, Oyun ve eğitim

Changes of Turkish Childhood Understanding in the 19th Century in the Context of Education and Game

PDF

___

Abdurrahman Şeref. Mahalle mektebi hâtıralarından, Talebe Defteri (14 Mart 1334). Ahmet Rasim (1927), Falaka, İstanbul. Aile (1880). Sayı 1. Akyüz, Y. (2004). Türk eğitim tarihi (M.Ö.1000-M.S.2004). Ankara: Pegem A Yayıncılık. And, M. (1997). Geleneksel kültürlerde çocuğun yeri ve anlamı, Çocuk Kültürü, 1.Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, 6-8 Kasım 1996, Yayına Hazırlayan Prof. Dr. Bekir Onur. Aries, P. (1962). Centuries of childhood. London: Cape. Arkadaş, (1876). Sayı 1-3-4-6-7-8-9-11-12. Ayine, (1875). Sayı. 1-2-18-28-29-30. Bahçe, (1880). Sayı. 6-20. Baymur, F., & Demiray, K. (1991), Çocuk edebiyatı antolojisi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Çocuk Bahçesi, (1905). Sayı.2. Çocuk Hakları Sözleşmesi: Madde 2, http://www.unicef.org/turkey/crc/_cr23b. html; Erişim: 24.03.2010. Çocuklara Arkadaş, (1881). Sayı. 8. Çocuklara Mahsus Gazete, (1896). Sayı. 2-23-60. Çocuklara Rehber, (1897). Sayı. 15-23-25-31-32-34-42-52. Çocuklara Tâlim (1887-1888). Sayı. 1. Çoruk, A. Şükrü (2001). Balıkhane nazırı Ali Rıza bey’in hatıraları, eski zamanlarda İstanbul hayatı. İstanbul: İstanbul Kitabevi Yay. Dilidüzgün, S. (1994), Yazın eğitiminde çocuk ve gençlik yazını. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Elkind, D. (2001). Değişen dünyada çocuk yetiştirme ve eğitim (çev: E. G. Kapçı). Dünyada ve Türkiye’de değişen çocukluk. 3. Ulusal Çocuk Kültürü Kon- gresi. Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları. Ergenç, Ö. (1997), Osmanlı klasik döneminin “ideal insan tipi” ve bu dönemde çocuğun kültürel gelişimini etkileyen etkenler üzerine düşünceler. Çocuk Kültürü (1.Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi), 6-8 Kasım 1996, Ankara. Ergin, Osman (1977). Türkiye maarif tarihi. C.1. İstanbul: Eser Matbaası. Etfal, (1886). Sayı. 2-5-10-13-15. Fass, P. (2007). Children of a new world: essays in society, culture, and the world. New York University Press, 2007. Fişek, G. O. (2002) Bende bir ben var ailemden içeri. XII. Ulusal Psikoloji Kongresi‘nde verilmiş konferans. Ankara, Eylül 11-13. Gardiner, W., Gander, J. (2004). Çocuk ve ergen gelişimi (çev: B. Onur). Ankara: İmge Yayıncılık. Güvenç, B. (1997). Çocuk ve kültür. Çocuk Kültürü (1.Ulusal Çocuk Kültürü Kon- gresi), 6-8 Kasım 1996, Ankara. Hazine-i Etfal (1873-1874). Sayı.1. Kür, İ. (1997). 1869-1928 Yılları Çocuk Dergilerinde Eğitimci Yazarların Benimsediği Çocuk Tipleri, Çocuk Kültürü (1.Ulusal Çocuk Kültürü Kon- gresi), 6-8 Kasım 1996, Ankara. Jacob, L. (1955). Edebiyat dersleri (çev:A. F. Oğuzkan). James, A. (2001), ‹Yeni› çocukluk sosyolojisinde sorunlar, yaklaşımlar ve pratikler (çev: E. G. Kapçı). Dünyada ve Türkiye’de Değişen Çocukluk, 3. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi. Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları. Kağıtçıbaşı, Ç., (1996). Family and human development across cultures. Mathway, New Jersey: Lawrence Erlbaum Publ. Kara, İ., & Birinci, A. (2005). Mahalle/ Sıbyan mektepleri. İstanbul: Dergâh Yayınları. Kılıç, S. (2012). Çocuk sahibi olmak için dinsel-sihirsel bir uygulama: Irk atma ocağı (Takmak Köyü-Elif İskeçe Örneği). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 63. Kodaman, H. (1940). Âmin alayları, Yedigün. No 398, 22 Teşrin-i Evvel. İstanbul. Mayall, B. (1996). Children, Health and the Social Order. Buckiııgham: Open Uni- versity Press. Mecmua-i Nevresidegân (1881). Sayı 1-4. Musallam, B. (1983). Sex and Society in Islam, Cambridge, 1983. Mümeyyiz (1869). Sayı.11-12-13-19-22-31-32-36-40-41-44-46-47-49. Polat, O. (1997). Çocuk ve hakları. İstanbul: Seçkin Yayıncılık. Sadakat (1875). Sayı 1-3-5. Sakaoğlu, N. (1997), Lütfiye-i Vehbi’de (18.yy.) çocuk eğitimiyle ilgili görüşler. Çocuk Kültürü (1.Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi), 6-8 Kasım 1996, An- kara. Sunar, D., & Fişek, G.O. (2005) Contemporary Turkish families. J.L. Roopnarine ve U.P. Gielen (Der.) Families in global perspective içinde. Boston: Pearson Education Inc. Şimşek, H. (2002). Tanzimat ve mutlakiyet dönemi çocuk dergilerinin eğitim açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Tercüman-i Hakikat (1880). Sayı. 1. Türkdoğan, O. (1996). Türk ailesinin yapısı ve tarihi gelişimi. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Vâsıta-i Terakki (1882). Sayı.1-3. Yavuz, M. H. (1997), Türk masallarında çocuk imgeleri. Çocuk Kültürü (1.Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi), 6-8 Kasım 1996, Ankara. Yusuf Hüsnü (1872). Terbiyet’ül etfal, Matbaay-ı Umumiye. Beyrut.