Oryantalizmin Kıraat Farklılıklarına Bakışının Tenkidi - Arthur Jeffery Örneği

___

  • İlgi sahas ı Kur'a n ola n Jeffery, Kur'an'ı n gerçekt e Müslümanla r için ne ifade ettiğinin ta m olarak farkındadır: "Hıristiyanlık Yen i Ahit'si z yaşayabilir; ancak şuras ı muhakka k k i İslam Kur'an'sı z yaşayamaz." 6 Belk i de İslam Dini'nd e Kur'an'ın hâi z olduğu b u hayatî ehemmiye t v e merkez î konu m on u etkilemi ş v e hayatı boyunc a Kur'an'ı araştırmaya sevk etmiştir. O , "Kur'an'ı n Hz . Muhammed'i n kitabı olduğu v e başından sonuna kada r bütün mevzulard a onu n şahsiyetinin mührün ü taşıdığı" 7 fikrin i temellendirebilme k için kendin e has yen i bir düzenlem e il e seçm e sureleri tercüme etmi ş v e tefsir, lügat, edebiya t v e kırâatle ilgil i kitaplarda n yaklaşık altı bi n farklı okuyuş (variant readings) toplamıştır. Onu n faydalandığı ana kayna k ise İbn Ebî Davud'u n (ö. 316/924) KitâbulMesâhifi olmuştur.
  • Jeffery, Bell v e Torry'ni n "bağımsı z araştırmalar"ını v e "Hz . Muhammed , kend i Kitabı olara k meydan a getirmey i planladığı malzemey i yazılı bir meti n halind e derlemekte , yenide n düzenlemekt e v e gözde n geçirmekteydi...[fakat] Kitabını tedvi n edemede n vefa t etti." 8 şeklinde "dikka t çekici" neticeye ulaştıran "üs t eleştiri"nin (higher criticism)9 ilkelerin i Kur'an' a uygulamalarını çok beğenir v e takdir eder. Bell v e Torry'y i taki p ederek "üs t eleştiri"nin ilkelerin i kendis i de Kur'an' a uygula r v e Hz . Osman'ı n Kur'a n metnin i istinsah (recension) ettirme k için güvendiğ i heyeti n sıhhati şüpheli birka ç pasaj hari ç Hz . Peygamber'de n kendilerin e sahih olara k ulaşan malzemey e dayana n resmî bir istinsahı gerçekleştirdiklerine inanır.
  • Mamafi h o, Hz . Osma n dönemind e mevcu t metropol mushaflarında [mesâhifu'l-emsâr] ye r alan birçok malzemenin , b u istinsah heyeti tarafından alınmadığını, faka t Hz . Peygambe r hayattayke n kitabını tedvi n etmi ş olsaydı ond a ye r vermeyeceğ i epey bir malzemey e b u heyeti n ye r verdiğini iddi a etmektedir. 1 0 Fakat b u ikinc i kategori il e ilgil i iddiayı desteklemek üzer e sahih bir isnad zinciri il e biz e ulaşan bir örnek gösterememektedir. Zate n Materials adlı eserinde sıraladığı kırâat farklılıkları, ta m v e sahih isnad zincirlerinde n mahrumdu r k i kendis i de bunu n farkındadır. 1 1 Ayrıc a "Hz . Peygamber'i n Kur'an'd a meramın ı ifade etmede beceriksiz olduğu " fikrin i destekleyebilecek herhang i bir deli l de gösterememektedir. 1 2 Hatt a Materials'de kırâat farklılıklarını sıralarken de bunların kaynaklarından hi ç bahsetmemektedir. Onu n en eski v e teme l kaynağına , yan i İbn Ebî Davud'u n Kitabu'l-Mesahif ine gelince, Jeffery b u kitabın isnadının zayıf olduğunu v e Ehl-i Sünnet'in bun u kabu l etmeyebileceğini itira f etmektedir. 1 3