ORHAN PAMUK’UN ROMANLARINDA KLASİK KİTAP SANATLARI - CLASSICAL BOOK ARTS IN ORHAN PAMUK’S NOVELS

Orhan Pamuk, modern Türk edebiyatının önde gelen romancılarından biridir. Çoğu romanında Batılılaşma sorunsalını mercek altına alan yazar, modern ve postmodern anlatım tekniklerini kullanır. Bununla birlikte Pamuk, romanını kurgularken Müslüman Doğu geleneğinin birçok unsuruna da sık sık yer verir. İslami inanç ögeleri ile dinî ve tasavvufî metinlerin yanı sıra geleneksel sanat anlayışı ve sanat formları da bu eserlerde okuyucunun karşısına çıkar. Klasik kitap sanatlarını oluşturan hat, tezhip, nakış, cilt ve ebru gibi sanatlar, Pamuk’un eserlerinde, Doğulu yöneticiler için hazırlanan görkemli kitaplar bağlamında yer almaktadır. Klasik kitap sanatları bilhassa Benim Adım Kırmızı’da geniş bir şekilde yer bulmuştur.Resim sanatına ait özelliklerin, geleneklerin ve inanışların, özellikle Doğu edebiyatının anlatım formlarından biri olan meseller aracılığıyla anlatması dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, öncelikle söz konusu kitapların meydana getirilme serüveni ele alınmıştır. Daha sonra yazarın, bu sanatların her birini nasıl yansıttığı sorusunun cevabı aranmıştır. Saray ile sanatçı arasındaki ilişki, sanat ve Allah, sanatta üslup problemi, geleneksel ekoller ile yeni form arayışları gibi konulara temas edilmiştir. Çalışmanın sonunda Orhan Pamuk’un yapıtlarını oluşturma sürecinde Müslüman Doğu geleneğini, yararlanılacak görkemli bir hazine olarak algıladığı, bundan ötürü geleneğin farklı formlarını ve izleklerini serbestçe kullandığı ortaya konulmuştur. Bunun yanı sıra yazarın tarihsel romanlarını kurgularken postmodernizmin ürettiği oluşumlardan biri olan yeni-tarihselciliğin etkisi altında kaldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Orhan Pamuk, Roman, Geleneksel Sanatlar, Elyazmaları, Klasik Kitap Sanatları.

ORHAN PAMUK’UN ROMANLARINDA KLASİK KİTAP SANATLARI - CLASSICAL BOOK ARTS IN ORHAN PAMUK’S NOVELS

Orhan Pamuk is one of the leading novelists of modern Turkish literature. The author who examines problem of modernization in most of his novels, uses modern and postmodern narrative techniques. Additionally, Pamuk frequently deals with many concepts of Muslim East tradition in the process of formation of his novels. In these literary works, apart from Islamic belief components and religious and mystical texts; the reader also meets with traditional Islamic art understanding and traditional art forms. Classical book arts which consist of calligrahphy, illumination, painting, binding and marbling, take place in Pamuk’s novels in the context of majestic manuscripts prepared for oriental rulers. Those book arts are specially included in Benim Adım Kırmızı extensively.It draws attention that the characteristics, conventions and beliefs which are related with art of painting are narrated through the medium of parables, one of the narrative forms of Eastern literature. In this article, firstly the adventure of the production of these manuscripts is explained in detail. Afterwards, the answer of the question how the author reflects each of these classical arts, is searched. The subject matters like the relationship between the court and the artist, art and God, the problem of style in art, traditional art schools and search for new forms are dealed with. At the end of the article, it’s indicated that in the process of the creating novels, Orhan Pamuk sees the Muslim East tradition as a splendid treasure to utilize. Because of this point of view, he freely uses different forms and themes of the tradition in different contexts. In addition to this it is concluded that Pamuk is impressed by the movement of New Historicism which is formed in postmodern novel approach.

PDF

___

AND, M. (1974). Turkish Miniature Painting-Ottoman Period. Ankara: Dost Yayınevi.

AND, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür Sanatı. İstanbul: İş Bankası Yayınları.

ARSEVEN, C.E. (1943). Sanat Ansiklopedisi, C.III, İstanbul: Maarif Matbaası.

ARSLAN, M. (2008). Osmanlı Saray Düğünleri & Şenlikleri-I. İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı.

ASLANAPA, O. (1993). Türk Sanatı El Kitabı: İslâm Öncesi Sanat, Mimari, Halı, Kumaş, Çini, Keramik, Minyatür. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.

BOZKURT, N. (2006). “Nakkaş”, D.İ.A., C.XXXII, 327-328, İstanbul: T.D.V. Yayınları.

ÇAĞMAN, F. ve Tanındı Z. (1979). Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.

ÇAM, N. (2008). İslam’da Sanat, Sanatta İslam. 4.baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.

DERMAN, F. Ç. (1999). “Osmanlı Asırlarında, Üslup ve Sanatkârlarıyla Tezhip Sanatı”, Osmanlılar, C.XI, 108-119, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

DERMAN, M. U. (1977). Türk Sanatında Ebru. İstanbul: Ak Yayınları.

DERMAN, M. U. (1999). “Osmanlı Türklerinde Hat Sanatı”, Osmanlılar, C.XI, 17-25, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

ERDOĞAN, S. (2009). “The Nakkaşhane”, Tarih, 1, İstanbul: Boğaziçi University Department of History.

ESİNER ÖZEN, M. (1998). Türk Cilt Sanatı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

GELİBOLULU ÂLÎ (1982), Hattatların ve Kitap Sanatçılarının Destanları: Menâkıb-ı Hünerverân (Haz. M. Cumbur). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

GRUBE, E. J. (1968). The Classical Style In Islamic Painting. Germany: Edizioni Oriens.

İNALCIK, H. (2010). Şair ve Patron. 3.baskı, Ankara: Doğu-Batı Yayınları.

Kırmızı ve Kar. (2002). İstanbul: Birey Yayıncılık.

KOÇ, T. (2008). İslâm Estetiği. İstanbul: İSAM Yayınları.

MAHİR, B. (2002). “Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Minyatür”, Türkler, C.XII, 316-322, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

MAHİR, B. (2005). Osmanlı Minyatür Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

NASR, S.H. (2001). Bilgi ve Kutsal (Çev. Y.Yazar). 2.baskı, İstanbul: İz Yayıncılık.

“Orhan Pamuk’la Söyleşi”. (2007). Orhan Pamuk Edebiyatı: Sabancı Üniversitesi Sempozyum Tutanakları (Ed. F. Aral), İstanbul: Agora Kitaplığı.

ÖZBİLGEN, E. (2003). Bütün Yönleriyle Osmanlı: Âdâb-ı Osmaniyye. İstanbul: İz Yayıncılık.

ÖZKEÇECİ, İ. ve Özkeçeci Ş.B. (2007). Türk Sanatında Tezhip. İlhan Özkeçeci Yayınları.

ÖZSAYINER, Z.C. (1999). Türk Vakfı Sanatları Müzesinde Bulunan Tezhipli Kur’an-ı Kerimler. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.

PAMUK, O. (1999). Öteki Renkler. İstanbul: İletişim Yayınları.

PAMUK, O. (2000). Beyaz Kale. 23.baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.

PAMUK, O. (2008a). Benim Adım Kırmızı. 31.baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.

PAMUK, O. (2008b). Cevdet Bey ve Oğulları. 22.baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.

SÖZEN, M. (1998). Bir İmparatorluğun Doğuşu: Topkapı. İstanbul: Golden Horn.

SÜRGİT, B. (2010). “Orhan Pamuk’un Romanlarında Geleneksel-Kültürel-Ögeler”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

ULUÇ, L. (2006). Türkmen Valiler, Şirazlı Ustalar, Osmanlı Okurlar: XVI. Yüzyıl Şiraz Elyazmaları (Çev. L. E. Sakar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

ÜNVER, A. S. (2007). Türk Süsleme Sanatçıları-Müzehhipler. C.I, İstanbul: İşaret Yayınları.

YALÇIN ÇELİK, D. (2005). Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları. Ankara: Akçağ Yayınları.