MENGÜCEKLİLERİN DANİŞMENDLİLER İLE MÜNASEBETLERİ

Öz Anadolu’da kurulan diğer Türk beylikleri gibi Danişmendlilerin de bu toprakların Türkleşmesi ve İslâmlaşmasında, Türk kültür ve  medeniyetinin yapılanmasında önemli bir katkı sağladığı inkar edilemez. Türklerin Anadolu’ya girmesinden kısa bir süre sonra başlayan Haçlı Seferleri ile yalnız, Danişmendliler değil Anadolu’daki diğer Türk devlet ve beylikleri de uzun bir süre meşgul olmuşlardır. 1096 yılında Bizans’ın Avrupa’yı harekete geçirmesiyle başlayan Haçlı seferleri Anadolu’da beyliklerin ittifakını sağlayarak millî birliği uyandırmıştır. Danişmendliler gibi diğer beyliklerde güçleri nispetinde bu seferlere iştirak etmiş olmalılar. Haçlı seferleri sırasında, Danişmendliler ile Türkiye Selçukluları arasında husumetler varken dahi müttefik olarak düşmana karşı birliktelik sağlamışlardır. Çünkü Haçlılar yalnız Danişmendli yahut Selçuklu illerini değil, tüm Anadolu’yu tehdit ediyorlardı. İkinci bir etken de bu savaşlar nihâyette bir din savaşı hüviyetinde idi. Anadolu’daki Müslümanların topyekûn birliktelik oluşturmaması yine mümkün değildi. Danişmendliler, Anadolu’ya gelen Türk beylerinin Malazgirt Zaferi sonrasında Bizans İmparatorluğu’na karşı yürüttükleri fetih siyasetinin önemli parçası olmuşlardır. Bu beyliklerden  Danişmendliler ve Mengücekliler birbirleriyle komşu iki beylikti. Danişmendliler ile Mengücekliler arasında her ne kadar kökten gelen bir akrabalığa dair bilgi bulunmasa da akrabalık derecesinde bir ilişkinin var olduğu görülmektedir. Her ne kadar kaynaklar bunların  ilişkilerini günümüze aktarmamış olsa da birbirleriyle komşu olmaktan doğan, dostça yahut düşmanca ilişkinin olmaması mümkün değildir.

___

ABU’L- FEREC, Gregory, Ebu’l-Ferec Tarihi, Trc. Ö.Rıza Doğrul, Ankara 1987.

AHMED TEVHİD, Meskûkât’ı Kadime-i İslâmiye Kataloğu, Mahmut Bey Matbaası, Kostantiniyye 1321.

AKSARAYLI KERİMEDDİN MAHMUD, Selçukî Devletleri Tarihi-Aksaraylı Kerimeddin Mahmud’un Müsameret-al-ahyar adlı Farsça tarihinin tercümesi,(çev. M.Nuri Genç Osman Önsöz ve notlar F.N.Uzluk), Ankara 1943.

ALİ KEMALİ, Erzincan Tarihi, Coğrafi, İçtimaî, Etnoğrafi, İdari, İhsai Tetkikat Tecrübesi, Resimli Ay Matbaası, 1932.

ARIK, Feda Şamil,“Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları”, AÜDTCF Tarih Böl., TAD, 1990-1991, C.XV , S.26 Ankara 1991, s.42-53.

BOSWORT, C. E., İslâm Devletleri Tarihi, Çev. Erdoğan Merçil ve Mehmet İpşirli, İstanbul 1980.

CAHEN, Claude, Osmanlılardan önce Anadolu’da Türkler, (Türkçe çev. Yıldız Moran), 3. baskı, İstanbul 1994.

ERDEM, İlhan, “Doğu Anadolu Türk Devletleri”, Genel Türk Tarihi, Ed. Hasan Celal Güzel- Ali Birinci, Yeni Türkiye Yayınları, C.4, Ankara 2002.

H. HÜSAMEDDİN, Amasya Tarihi, C. II, s.295.

HOUTSMA, M.Th., “Ladynastie Dynastie des Benu Mengucek”, Kleti Szemle, Budapeşte 1904, s.277.

İBN UL-ESİR, el- Kâmil, (çev. Abdülkerim Özaydın), C.XII, İstanbul 1987.

İBN KALANİSİ, Zeylü Tarih-i Dımışk, Beyrut 1908.

KAFESOĞLU, İ. -E. MERÇİL-H.D.YILDIZ, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 1998.

MERÇİL, Erdoğan, Müslüman Türk Devletleri, TTK Yay. Ankara 1991.

MÜNECCİMBAŞI Ahmed b. Lütfullah, Camiü’d-düvel Selçuklular Tarihi -I-, Yayınlayan Ali Öngül, İzmir 2000.

NİĞDELİ KADI AHMED, el-Veledü’ş-şefik ve hafidü’l-Hâlik, Süleymâniye (Fatih) Ktp., nr.4518.

ORAL, M. Zeki, “Anadolu’da Sanat Değeri Olan Ahşap Minberler, Kitabeleri ve Tarihçeleri” ,VD, S.V,VGM.yay., Ankara 1962, s.421.

ÖZAYDIN, Abdulkerim, “Mengücekliler”, DGBİT, Ed.H. D.Yıldız, C.8, İstanbul 1989.

SEVİM, Ali, Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi(Başlangıcından 1086’ya Kadar), TTK Yay., Ankara 1988.

SEVİM, Ali, Anadolu’nun Fatihi Kutalmışloğlu Süleymanşah,TTK Yay., Ankara 1990.

SOLMAZ, Sefer, “Danişmendliler Devleti ve Kültürel Mirasları”, (Basılmamış Doktora Tezi, S.Ü.Sos. Bil. Ens.), Konya 2001.

SÜMER, Faruk, Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri, TTK, Ankara 1998.

SÜMER, Faruk, “Mengücükler”mad.,İA,VIII, MEB Yay., İstanbul 1988.

SÜRYÂNİ PATRİK Mihailin Vakâinâmesi, Çev. Hrant D. Andreasyan, 2. kısım (1042- 1195), Ankara1944.

TOKSOY, Ahmet, “Doğu Anadolu da Türk Hâkimiyeti”, Yeni Türkiye-44, Türkoloji ve Türk Tarihi II, Tarih Araştırmaları Özel sayısı II, Ankara 2002, s. 24-25.

TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2002.

TURAN, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi ,Boğaziçi Yay.,6.Baskı, İstanbul 2001.

ZUHURİ DANIŞMAN, Büyük Türk Tarihinden Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.1. İstanbul.