Bu makalede, Hollanda’daki muhtelif arşiv ve kütüphanelerde tutulan Osmanlı tarihi ile ilgili birincil kaynakların tanıtımı yapılarak bunların Osmanlı tarihi çalışmaları açısından taşıdıkları potansiyel tartışılmaktadır. Hollanda’nın Osmanlı İmparatorluğu ile gerek ticari ve gerekse diplomatik ilişkilerini yürüten ve koordine eden kurumların zaman içerisinde uğradıkları dönüşüme paralel olarak bu ülkenin Osmanlı tarihine dair kaynakları da hem nitelik hem de nicelik yönüyle değişim göstermektedir. On altıncı yüzyılın sonunda Doğu Akdeniz’de önemli bir ticari aktör olarak ortaya çıkan Hollandalılar 1612 yılında Osmanlı Devletinden ilk ahidnamelerini elde ettikten sonra İstanbul’da elçilik ve çeşitli ticaret merkezlerinde konsolosluklar ihdas etmişlerdir. Osmanlı topraklarında ihdas edilen bu diplomatik ve ticari temsilciliklerin gerek kendi faaliyetlerine ve gerekse Osmanlı İmparatorluğundaki muhtelif gelişmelere dair tuttukları kayıtlar Osmanlı tarihi için önemli kaynaklardır. Lahey’deki Hollanda Milli Arşivlerinde tutulan bu kayıtların ötesinde çeşitli yerel arşivlerde ve kütüphanelerde de Osmanlı tarihine dair kaynaklar mevcuttur. Söz konusu kütüphaneler içerisinde Leiden Üniversitesi Kütüphanesi, sahip olduğu “Doğu elyazmaları koleksiyonu” dolayısıyla özel bir öneme sahiptir. Yerel arşivler olarak tanımlanabilecek muhtelif belediye arşivlerinde de gerek noterlik kayıtları ve gerekse Osmanlı pazarıyla ticaret yapan bir takım şirketlerden kalan evrak, özellikle Osmanlı ticari hayatına oldukça farklı bir perspektiften bakma imkânı sunan kaynaklardır.

This article introduces the primary sources of Ottoman history held in various archives and libraries in the Netherlands and discusses their potential for studies on Ottoman history. The primary sources on Ottoman history produced by Dutch institutions evolved both in terms of quantity and content over time in parallel with the transformation of the institutions that conducted and coordinated commercial and diplomatic relations with the Ottoman Empire. The Dutch emerged as an important commercial actor in the Eastern Mediterranean at the end of the sixteenth century, obtained their first ahidname from the Ottoman Empire in 1612 and established an embassy in Istanbul and consulates in various trade centres of the Empire. The records of these diplomatic and commercial representatives are important sources for Ottoman history since they contain information about Dutch commercial and diplomatic activities as well as about various developments in the Empire. Beyond these records held in the Dutch National Archives in The Hague, there are primary sources on Ottoman history in various local archives and libraries in the Netherlands. Among these libraries, Leiden University Library has a special importance due to its “Oriental Manuscript Collection”. In various municipal archives, which can be defined as local archives, both notarial records and documents left behind by a number of companies trading with the Ottoman market are sources that provide an opportunity to look at the Ottoman commercial life from a very different perspective.